Katalog

çocuk yazınına yönelik özgün çalışmaların bunca geç kalmışlığından çok, eksikliği. yetersizliği üzerinde durulmalı bence! oklu mu koklu gelene ğe sahıp, masaldan, sovlenden, gulmece den, şııtden bcslencn bıı çocuk yazınımı/ olduğu apa çık Bunıın ıçın Dede Korkut Hikâyeleri nı Anadolu da surc gclen masal anlatma geleneğını, nc bılcvım I.flatun ( em Cıuncv Ogu/ lansel Hasan I atıt Saııyu cc'nın tadına doyum olma/ gu /ellıktckı masall.ırını anınısamak yeteı Nevaı kı bunca koklu gekne ğe sahıp olduğtımıı/ olaganustu bırtkımc yaslandığımı/ haldc bu gunku çocıık ya/ınınıı/m konıı nııınıı yetcılı bulnıanın da olana gı vok' Ustelık, geçmışten gunu mu/c bu alanda go/ kamaştııici parlaklıkta uıunleı veııldıg'ı ço c ııklar.ı o/gıılcnmış dıınvanın en cskı tıvatıolarınclan bırıne sahıp olundugu haldc Nıtelıkçe yuksek çocuk yazını ııııınleıı sayıca dalıa azken, yay ginlık vansıtanlaı da nıtelıkçe yoksııl nedense Zaten ' ulkcmız de yaklaşık 250 çocuk kılabı ya /arı(nın) yılda yaklaşık 1000 ço cuk kıtabı urct'tığı go/ onune alınırsa, bunların hıpsının nıte lıkçe yuksek olmasını beklcmek (k saldıllıkııı hethalde yalnızca (Scrpıl Ural'dan aktaran, ayuca yararlannıak ıçin bakılabılecck bıı kaynak Vedat Ya/ıtı, "Ço cuk, Yazında Çocuk ".Çağdaş lıııkDılı Mayıs2004) M. Sadık Aslankara Kitaplar Adası K Çocuk, gençlik yazınının neresindeyiz? Perda I/budak Akınu'nın Kuş Kulesi (2004) adlı vapıtlaııyla 10 manda 2004 vavımı Mavıscl Yc ncı ın Mavı Zamanlar, Mucı/c Omnal'ın Kara Cunıle, ()/guı Kuıtuluş un Pitan / Zeytındağı'nın tzinde adlı kıtapları ÇOCUK ÖYKÜLERİ I cula I/budak Akınu ovku alanındakı vennuvlc dıkkatı çek se de, u/erındc geregınce durul mamış bıı va/aı Bu ya/gı\ı pavla şan kım bılıı kaç oykucumu7 var1 Dıveceğım, ya/aılaı, hak ettıkJerı ılgıvı bulamadıklaıında bıınıı \a /aılıklaııvla ılıntılcndıımevt kal kışmamalı' llgı dc ılgısı/lık de sa nat yapıtının o/unc dcğgın hıçbır ıpucıı vcımez çunku Bunları neden sovluyoıııni'' Feıda 1/budak Akıncı Kuş Kulesi'nde, bıze oyku sanatının bıre bır yansıması ornekleı sunuyor da ondan Sonu<,ta, dıyelım do kuz yaş uzcıı heı yaştan ınsana seslcncbılecck oykuleı gkarıvor yazaroıtava Tuna'nın Büyülu Gemisi, Mı yase Seıtbarut'tan okudugum ıkıncı kıtap Ilkı gençlik lomanıy dı Gerçekle Buyümek, Duşlerle Yurumek (Bu 2000) İkıncısı ıse çocuk lomanı Doku7 yasjindakı Tuna'yla ab lası Suna, koyde anneannelerının yanındadır Babaları, ııç vJ once çalışmak u/ere Fıansa'ya gıtmış, ama hastalığa yakalanarak olmu^ tur Annelerı de uç ay once onları anneannelerıne bırakıp kente ın mı^tır ıi) aramak ıı/ere luna, bır yandan anne o/lemını gıdermek, ote yandan yoksul, tekduze yaşa mını renklendırmek u/ere yaptığı kâğıt gemının kaptanlığıyla bır sure avunsa da bır gun yolda bul duğu at nalı aracılığıyla şanslaıı nın değışeceğını duşunur Nc kj kendısı ıçın var cttığl bu oyıın, bır sure sonra gerçek bıı seruve nc donuşecektıı ılgınç açılımlar la Gorıılduğu gıbı oyku değıl, ço cuk romanı bu Bıınıı Sertbarut mu "çocuk oykusu olaıak gon deımış, scçıcı kuıul mu çocuk oykusu bıçımınde dcğerlcndırmış anlayamadım Ama Mıyase Sert barut'un, son yıllaıda ıastlantıyla bulgulayıveıdı^ım bundan da sonsıi7 mutluluk duydıığum ya /arlardan bın oldu ğunu sovleycbılınm ıahatlıkla Gcıçcktcn dc Tuna'nın Buyulu Gemisi, roman sanalı nın geıeklerıne gorc sapılandırılmış, çı/ gıscllıkten alabıldı^ı ne uzak bır kıtap GerçekJe Buyumek, Duşlerle Yurumek deboylevdı Bu nedenle Tuna, kıpır kı pır yer tutuyor ınsanın ıçınde C)nun anne o/lcmmı, ısjevsel ay rıntılarla van anlanılaıla verıvor çunku sureklı va/ar Tuna'nın Buyulu Gemisi çok gu7el bıı tılrn oykusııne donuştu rulcbıLı ya, bakalım sınenıacılar gorecek mıbunu' GENÇLİK ROMANLARI Mavıscl ^eneı Mavı Zamanlar'da on doıt vaş çevıesındc do lanıyor Yapıtta, ornckse Aktan ın Sevılay'a ılgısı uırunden kımı pla tonık aşklar, ka7i başkanı Ahmet Bey'le genç arkeolojı o^rcncılc rınden oluşan farklı bır grııp, Al yanoı'dekı çcvıe koy yaşamından kesıtler ver alıvoısa da roman ev renı, "ılkoğretım okulları arasın da ' du/enlenen (12) oyku yarış masıyla gundeme gırdı^ı ıçın ış dcğışıyor Roman kışısı Bırce'yle, varısmada odul kazanan grubun bu yaş çevresinde dolanışı, sonra dan bunlara avnı vaş grubundan Gılman ın katılışı romanın bun laıın go7iı\lt aktaıılmasını gctırı yor Bu da Mavi Zamanlar'ın gençlik romanı olaı ak alımlanışı nı golgelıvor bır olçude Kurtu luş'un Pıtan'ı ısc tam anlamıyla bır çocuk lomanı olaıak alınmalı' Mavi Zamanlar da Pitan da ıl Kuıamsal bağlamda çocuk ya /ınına O7gulenmış kııaplar da yok deneeek kadar a/1 Necdct Ncydım'ın, Selahattın Dılicluzgun'un ()ner( ıravog'lu'nun Alcıhan Oguzkan ın kıtapları, Mcral Al pay'ın, Robert Anhegger'ın, Incı San'ın, Lnver Nacı Gokşen'ın vb kımı çalışmaları bır çırpıda anımsayıvcrdıkJerım Bu yonde alana katkı sağlayan yazarlar ya da bı lımcıJcr dc parmakla sayılacak dcnlı a/demek kı1 Çocuk ya/ınının, cumhurıyetın ılk yıllarından başlayarak bır bu tun halınde en a/ından 1970'lere dek gorevcı yapı taşınıası, 70 or talarından gunuımı/e, tarklı yak laşımlarla karşılaşdsa da goıevcı anlayışın, en a/ından anadamar halınde suregelmcsı olağan sayıJ nıalı Çocuk ya/ınına yonclık o? gun çalışmalaıın bunca geç kal mışlığından çok, eksıklığı, yeter sızlığı uzerınde durulmalı bence1 Bugun nc duıumda çocuk genç lık ya7inımi7 ya I\JL bı/ neresındc yi7 bunun' îşte Bu Yavınevı'nın, çotıık ve gençlık ya/ını alanında tam on yıldır suıdurdıığu ovku masal, roman yanşmaları, bu yarışmalar da odullendırılen onlarca ya/ar, kıtaplaşan dosyalar, ne yalan soy lemelı buyuk oncm taşıvor Bu yolda bır başka yavınevı da ha katıldı alana Tudem Ya\ınla rı Bıı lıalta da Tudem ın oyku, roman yarışnıalaıında odııllen dırdığı kıtaplar u/erındc durayım ıstıyorum 1 ıangılerı bunlaı • Oy * kude Mıyase Sertbaıut'un 1u na'nın Buyulu Gemısı (2003), C U M H U R İ Y E T KİTAP gınç ortuşmeler sunan eşzamanlı yaratüar sankı Neler bu benzer lıkJcrJ 1 Her ıkı roman da, uste lık bırbırıne çok yakın ıkı yerde geçıvor Mavi Zamanlar, AJyanoı ka/ı alanında (Beıgama), Pıtan, Zevtındağı'nda bır ya7 kampında (Çandarlı) 2 Her ıkı romanda da kahramanları etkıleyen, otesınde yonlendıren bırer kıtap temele alınıyor, 3 Her ıkı romanın da aııa kahramanlaıı on doıt vaş al tında, 4 Her ıkı loman evrenın dekı U7amda da yonetıcıler kazı bılımcıler Ancak bu ortuşmelere karşın Mavi Zamanlar ıçın "gcrçckçı", Pitan ıçınsc "duşlcmcı" nıtclemesı gctııılcbılır Sozgelımı Pıtan'da romanın oncmlı bolıımu, kahramanlar "bır çi7gı hlmın ıçıne gır(mışçcsınc)" geçer (83) Kıtapların, amaçladıkları gorevcılık nedenıyle de ortuştuklerı soylenebılır 1 lele Pitan da, ro mana adını da veren soylensel kadın kahranıan Pıtan, duşlemsel /amanda kendısıyle karşılaşan ro man kışılerme şovle der "lyılıkle kotuluğıın nnıcadelesı dunyanın sonuna kadaı devam edecck Onemlı olan, bi7 ıyılcrın bu mu cadeledcn hıçbır 7aman yılmama sı Bııbırımi7edestekolmami7 ve karşı koymamı? " (203) Mavi Zamanlar'd.ı ıse Alyanoı'ye sahıp çıkma bılıncı yaratılmaya çalışılır Buna karşın roman kışılerı, buluntular konusunda, ıstemeseler bıle olumsu/ davranış sergıler Bırce yle (rilnıan, Mavi Zamanlar'da hem haber vermcden hem de telılıkelı bıçımde yerınde çevı reıek buluntunun yonunu değış tırır Mıırat ıla Pitan'da "mumya nın u/crınden bır kumaş parçası koparmayı başar(ıı)" (31) 'KARA COlMLE" Mucı/c ()/unal'ın Kara Cumle adlı romanı bunların çok dışında bır yapıt Ozunal, yapıtında bır bılımcının yaşamını aktarıyor bı ?t Cahıt Arf Oğuz Atay'ın, ho cası Mustafa înan'a ozguledığı Bir Bilim Adamının Romanı ndan yıllar sonra, Sevgı Ozel'ın Uğur Mumcu'yu odakla dığı 'Uğuı Olsun''un ardından Mucı/e O/unal'ın Kara Cumle'sı de, tıpkı onlar gıbı goz dolduran yapısıyla dıkkatı çekıyor Romanını ayrıntı yeıleştııeıek, anlatısını an alaniarla besleverek, gerektığınde yan anlamlar doşeye rek oruntuluyor ya/ar Bıı kadar cık bıı veıı bıle Ozunal ın Kara Cumle'vı, çocukları ya da gcnçlcıı hedcflcveıck değıl, roman sanatı nın gerekleıını \erine getııeıek ortaya kovduğunu gosterıyoı Bence de doğru bır tutunı bu1 ()/unal ( alııt Arl ın vaşamına bcllı davanaklaıı olçu alarak sıç ıamalı bır aktaıımla >aklaşi)oı Bu, romana uçucu bır hava da katıyor kuşkusu/ Ağlamalarını/a gulmelerın eşlık edeceğı unıılul ma/ gu/ellıkte bır roman bu Paıklı kuşaklardan latklı çev leleıden gelsenı/ de buvıık tat alarak okuyabılırsını/ Kara Cumle yı ()lağanustu buyulu bunu taıtımıyla dengclejıp ıçkınlcştır mış bıı yapıt Yalnı/anlatılanlaıla one çıkmıyor ustelık, hayır, bun ları yerleştırme, ılışkılendırme bı çımıyle sozun kısası yapılandıı ma >ontemıvle de one çıkıyor Kara Ciımle'yı Anadolu avdın lanmasının onemlı yapıtları ara sında sayıyorum Bu nedenle genç, erışkın lıeıkes okunıalı IO manı1 Iudem'ın yavımladığı bu kı taplarda yazaılarından kaynakla nan anlatısal dılsel kımı yanlışlar soz konusu, ama ben onlarm bu yanlışlarına yer açmak verıne ya yınevının yazım kılavuzu konu sunda uvarıda bıılunmayı gereklı goruyorum Yukarıda kısa kısa ele almaya çalıştı^ım kıtaplaıdakı yazım ku ralları benı şaşııttı rudem bu kı tapları hangı ya7im kılavıı/una gore dı/dırıp yayımlıvor bıle mem Ama selam plan Llasık, labotatuvaı, telaş, plaka ıhtılal rclakct plak evlat, ılaç bda la bırent, plastık lamba vb Arap ça, Farsça, Batı kaynaklı so/cıık lerde "1" unsuzunden sonra gelen "a" ve "u" unlulerını gosteren harfın uzerıne duzeltme ımı ko nulmamdsı gerekırken Tudem bunlan hep duzeltme ımı kulla narak dızıyor Aynı şekıldc "her halde", "hal" sozcuklerındekı "a"ların uzennde de duzeltme ımı yer alıyor yanlış olarak Ama bu arada duzeltme ımı kullanılması gcrckııken buna yer açılamavan so7cukler de so/ ko nusu Orneğın kâfıı, âlem kakul (ya da "kâhkul") vb Bıtışık ya/ılnıası gereken kımı sozcukler avn gosterılıyoı vap bo/, ka/ıbılım, veraltı, so/gelımı arnavııtkaldınmı, kentsoylu, yenı yetme, yarımada, serçeparmağı, anacaddc, başucıı, uğurboceğı (oysa uçuç boceğı doğru yazılmış [Kuş Kulesi, 58]) vb Ama ayrı yazılması gerekırken bıtışık vazıl mış sozcuklere de rastlanabılıyor Orneğın çok bılmış Yayıncvlcn, hangı yazım kılavuzunu kullanmalıH Bana sorar sanı/ Turkıve'dekı butun vayı nevlcıı Dıl Deıne^ı'nın Yazım Kılavuzu ııu alnıalı kendısıne te mtl va/ım kılavu/u olarak1 Ata tuık un Fıırk Dıl kuıumu nun gerçek ardılı bu dcınek çunku1 ludem Yayınlaıı nın çocuk, gençlik yazınında bıı boşluğu dolduıduğu da kesııı1 Bızc duşen de onlara destek vermek'* SAYFA 23 ** « • ön sıra soldan sağa Mavisel Yener, Ferda Izbudak Akıncı, Miyase sertbarut SA YI 773