Katalog

alanlarm çoğu kez kavgalarla sı nırlı kaldığını, bu nedenle dc TÎP'ın parlamentodakı etkınhğı konusunda tartışmaların hâlâ surmekte olduğunu belırtıyor ^alışnıa TlP'ın kımlığı, ışlevı ka dar, bıı taıtışmalar açısından da sağlıklı bır dayanak olatak içe rıktc Çalışmanın tumu, ozcllıkle 1965 69 donemı sıyası gelışmele rı hakkında oldııkça kapsamlı bılgı sahıbı olmayı da sağlıyacak nıtelıktt (yalışmanın ıçınde yalnı/ca FlP konuşmaları yer almıyor Zaman zaman dığer partı soztu lerının sol ve TlP'lc ılgılı değcr lcndırmelerı, TtP eleştırılerıne verdıklerı yanıtlar da yer alıyor Ayrıca poru^ulmektc olan konu lar ve goruşmenın sonuçları kısa bılgıler halınde verılıyor Salman, çalışmasmm kaynağı nıoluştuıan I BMM tuunakJarı na, araştırma yapacakların ulaşa bıleeeklerını, o/el amacının, Tıırkıye'ye bır donem damgasinı vurmu!; olan sosyalıstlerın Mec lıs'te verdıklerı bu onurlu muca delcnın daha genış bır kıtleye, claha fazla bılgı ıle ulaşması olduğunun altını çı/ıyor TÎP mıllctvckılleıının o ılonern ıçın çok yalın bır Turkçc kullanıyoı ol malarına karşın yenı kuşaklar ıçın bu konuşmaları daha anlaşı lır kılmak ıı/ea kımı sozcukJerı, cumle yapılarmı bozmadan de ğıştııdığını anlatıyor Bır yandan da kaynakların ozune sadık kal maya ozcn gosterdığını de belır teıek, kaynakların tumunun orjınal kopyalarını TUSTAV'a tes lım ettığını, ısteyenlerm ıncele melerıne açık olduğunu vurguluyor KİTABIN ÖYKÜSÜ 30 aylık çalışmanın oykusune gelınce 1966 yılında ga/etecılığe başlayan ve Cumhuııyet dahıl çok sayıda gazetede çalışmış olan Salman, FlP'ın onemlı ısımlerınden bırı olan yakın dos tu Aleve Ateş ıle gelıştırdıklerı duşunceyı tam gun çalışma ola rak değerlendırebılmenın for mulunu, çahştığı son gazete ıle yollarının ayrılması aşamasında yakalıyor Meelıs tutanakların dan aldığı belgelerı, konuşma metınlerını bılgısayara aktarma ıle boğuşurken, uzun bır çalışma sureunın ardından, benzer bır çabanın riJSl'AV tarafından da başlatıldığını oğrcnıyor Aynı he def kıtleye yonelık boylesi yoğun bır çalışmanın ıkı ayrı elden yu rutulmesının en basıt tanımı ıle buyuk emek kaybı olacağı gerçe ğındcn hateketle, TUSTAV'ın bu çalışmayı kendılerı ıçın sur durrnesı onerısını kabul edıyor AJev Ateş'ın arabuluculu ğunda Vakıf Başkanı Erdem Âkbulut ıle ıkı kısa telefon goruşmcsı, karşılıklı sozlerle anlaşma gerçekleşmış olu yor 19Şubat 1963,Ankara Senatoru Nıyazı Ağırnas lı'nın 1İP e geçtıkten sonr.ı Cumhurıyet Senatosu'nda yaptığı ılk konıışma ıle baş layan tutanak çalışmaları, 2 Mayıs 197Vte Mchmet Alı Aybar'ın Mcclıs'te yaptığı son konıışma ık noktalanı yor Ancak Turhan Salman aıaştırma çalışmasinda ge nel olarak tarıhsel sıralama ya sadık kalsa da, okurların olup bıtenı sağlıklı ızleyebıl mesı, kopuklukların yaşan maması ıçın kımı farklı deSAYFA 20 ğerlendırmeler de yapıyor Or neğın bır yasa tasarısı goruşulur ken yarım bırakılıp, verılen bır gensoru onergesının goruşulme sıne gcçılebılıyor Konu hakkın dakı goruşmeler farklı /aman larda yapılmişsa, kıtap konu bu tunluğu ıçınde bu konuşmaları bır arada aktarıyor Salman, okurların bılgılerı bu tunu ıle alabılmelerı ıçın, konuş nıalann kapsamında geçen o do nemle ılgılı kımı bılgılendırme lere de yer verıyor Konuşmalar ıçınde o doncmle ılgılı herhangı bır gelışmeye, olaya gonderme varsa o konu hakkında da kısa bılgıler derleneıek metnın ıçıne yerİeştırılıyor Salman kıtabın ıçerığme ılış kın bılgılendıımede bır onemlı noktaya daha ozetle şoyle açık lık getırıyoı "(.alışmayı baştan sona oku yanlarm akhna,"Acaba IİP mılletvekıllerı Metlıs te bulun dukları sure ıçınde hıç yasa onerısı vermedıler, verdıklerı sozlu, yazılı soru onergelerı, ne den son derece sınırlıydı?"gıbı sorular gelebılır Aslında TÎP mılletvekıllerı pek çok konuda yasa onerılerı hazırlayarak TBMM Başkanlığı'na sunmuş lardı Ancak bu onerılerın bır tekı bıle, ılgılı komısyonda goruşulmcsı tamamlanıp genel ku rul gundemıne getırılcbılmış değıldı Gundemı belırleme gu cunu elmde bulunduran çoğun luk grubu, bu yasa onerılerının komısyonda goruşulmesını ta mamlayıp genel kuıul gundemı ne getırmck bır yana, komısyon gundemıne bıle alınmasını en gellıyordu Sozlu ve yazılı soru lar ıçın de benzer bır yaklaşım soz konusuydu lçtuzuk gereğı yazılı sorular bellı surede yanıt lanmayınca otomatık olarak sozlu soruya donuşuyor, sozlu sorular da sırası geldığınde (ya nıt verecek bakanın salonda bu lunmadığı) gerckçesıyle ertele nıyordu Bu bakımdan TlP'lıler tarafından verılıp de goruşule bılınış soru onergesı sayısı son derece sınırlıydı " Turkıye ışçı ve demokrası ha reketının en onemlı kılometre taşlarından bırını oluşturan, 13 Şubat 1961'de kurulan, 20 Tem muz 197 l'de Anayasa Mahke mesı kararı ıle kapatılan TlP'ın Meclıs tutanaklarına dayalı bel gelerle Turhan Salman tarafın dan kaleme alınan tarıhı, Turk solunun tarıhı olarak da okura sunuluyor • TÎPParIamentoda(19631966)/Turhan Salman/IÜS1AV Yaytnlan/ 4 54s Eleştirmenin Olümü M.ııtm \\alsci H I") O1.1 Ml oluşturuyor Bu sozler aynı zaman da Nazı Almanyası'na da bır gon derme olduğundan Walser'ın ya yımusı, romandakı bu ıfadclerı an tısemıtıst klışeler olarak yorumlar, dolayısıyla romandakı Lhrl Ko nıg'le ozdesjes,tırılen Almanya'nın onemlı ele^tırmenlerınden Yahudı asıllı Reıth Reıkı bu benzerlık karşısında Walser'ı kendısmı ro mana alet etmekle suçlar Reıch Reıkı'ye goıe roman bır cınayet fante/ısı değıl dupeduz bır Yahu dının olduıulmesı uzerıne kurulu dur Butun bu suçlamalarla karjji kar^ıya kalan Walser ıse, televız yon çağmdakı guç kullanımının nelcrc yol açabılcceğını gostermek amacında olduğunu ıfade eder Bu tartıyna butun Avrupa cdebıyat çevrelciindc 2002 yılının en onenı lı taıtışmalarından bırı halıne gelır Walsu e kar^ı gosterılen bu tepkı bır anlamda onun haklılığını da kanıtlıvor aslında Hıcıv, komık oğeltr ve matraklık Don Oui|ote ıle Sancho Pan/a ıle yeryuzune ın mesiyle, cdebıyat dunyası trajedı vc komcdının yan yana yuruyebıle ceğını ke^tetmıştı, oysa gunumuz de ıyıden lyıye polıtıkleşen kurum ların edebıyatın ıronık ve kurmaca yonunu hıçe saydıklarını ve par maklarını yazarlar uzerınde otorı ter bır bıçımde salladıklarını goste rıyor Walser butun romanını bu cınayet uzerıne kurmamıştır oysa Zaten romanın sonunda Konıg'ın ortadan yok oluşunun sırrı da ko mık bır bıçımde çozulur Eleştır menlerın, hokkaba7İara donuştuğu ve neredeyse mena)erlerle çalıştığı, yayımcıların onların peşınde koş turduğu ve ya/arlarınsa bırer av hayvanuıa donuştuğu bu komık dunyayı betımler Walser Bunu ya parken hem roman teknığının ona sağladığı butun olanaklardan ya rarlanır, hcm de bıreyın ıç sesıne kulak verıp, çeşıtlı bıçımlerde ro manın ıçıne sızdırdığı kışılerın du şuncelerıne yer verır Roman uç bolumden oluşuyor Orgu adını taşıyan bırıncı bolum de Lhrl Konıg'ı oldurmekle suçla nan Hans, Lach'uı yakın arkadaşı Mıchael Landolf, arkadaşının suç suzluğunu kanıtlamak uzere hare kete geçer Araştırmaları sırasında ıçınde bulundugu edebıyat ortamı nın butun kışılerıyle ılışkı kurar Elbette bu ılışkılcr ve araştınnalar boyunca eleştırmenlerın ve yayın cıların yazarlarla nasıl oynadıkları ama bunun yanında yazarların da onlara kendılerını nasıl teslım et tıklerı gozler onune serılır Eleştır mcnlenn alıklıkları, yayıncıların vurdum duymazlıkları ve yazarla rın kıçlarına kıstınlmış kuyrukla nyla bır cumbus, havası ıçınde do nup durdukları bu kamaval uzun uzun go/lemlenır Tabıı tum bun lar olurkcn I ians Lach konuşmayı reddeder Lach'ın suskunluğu, onun katıl olduğuna ınanan herke sı, bu cınayetı kanıtlamaya ıter 'Suçlu Olma Arzusu' adındakı ro mandan alıntılarla Lach'ın suçlulu ğuna dayanaklar aranır Oysa yakın geçmışte Alman edebıyatını sıkça meşgul eden Nazı sorunuyla bırlık tc ortaya çıkan suç olgusunu, kışı scl hatalara ındırgeme anlayışı, bu konuvu hemen butun yapıtlarında ırdeleycn Durrenmatt'a karşın aşı lamamış gorunmektedır Lach'ın bu cınayetı ışlemış olması umulan ve beklenılcn bır hale donuşur Konıg hem herkesın nefret ettığı hem de onsuz olmayan bırıdır As ~l Fatİh BALKIŞ H emcn bııtıın Avıupalı romancılaı ıçınde yaşa dıkları kulturle hesapla şarak roman sanatını yucelttıler Bu hesaplaşma kımı za man yenı bıçım arayışlarına yoncle rek gerçeklcştı, kımı zamansa 10 mantıların polıtık tutumlarıvla dıle getırıldı Kımı ıomancılaısa hesap laşmadan kaçınarak ytnı bır polıtık tavrın da doğmasına neden oldular Yenı bıçım arayışları yapanlar tde bıyatı tatsı? tuzsuz halc geurdıklcrı ıçın, dığerlerıyle tarıhsel bır sorum luluktan kaçtıklaıı ıçın suçlandılar Ozellıkk Alınan cdebıvatının bu tun yapıtlarında bu hesaplaşmanın ı/ını surmek olasıdlr Anıa unutul maması gcrcken kesın sonuç, bu ta vırların roman sanatına yaptığı olunılu katkılardır Musıl ve T Mann Broch ıle başlayan bu surcç drass, Boll Durıcnmatt ve 1 ıısch gıbı ya/arlarla surmuş aıdından Handke Suskınd vt Woli gıbı ya zarlarla katlanarak bır mırasa do nuşnıuştur Martın Walser ıse savaş sonrası oluşan Retah Ioplumu'nun boğucu yapısını ırdcler romanlarında Turkçeye çe\rılen dığer yapıtların da, evlılık kurumunu, aıle ılışkılerı uzerındcn kuşak çatışmalarını ve Kafka'dan devraldığı burokratık yapı karşısındakı ınsanın aşağılan mış konumunu sorgular Yayımlan dığı vıl tum Avrupa'da tartışmalara nedcn olmu;;, dılımı/e yenı kazan dırılan son romanı Eleştirmenin Olumu'nde ıse, eleştınnen, ya/ar ve yayıncı uçgenının gunumu/dekı yapısını gozler onune serıyor Wal ser, bunu bır cerrah ustalığıyla ya parken, kusursuz bır dıkışle son landırıyor amelıyatı YÖNTEM CEÜSTİRME î)unu ba^tan soylemek gerekır kı, Martın Walser Almanya'dakı butun ayrıcalıklı edcbıyat odullerını almış, yanı eleştırmenlerın ve seçıtı kurul ların suzgccıntlen geçmış bır yazar dır Roman tenıelde cle^tırmenlere ve yayıncılara karşı gıbı algılansa da, Walser'ın amacı gunumuzde su geçırme7 bır bıçımde katılaşan bu kurumların hem kendı ıç ılışkılen, hcm dc medya ıle olan bağlantıları kar^ısında yazarın ozgurluk alanını araştırma ve bır yontem gelıştınne çabası olarak belırlenebılır Romanın Almanya'da yayımlan masının gecıkmesı vc yayımlandık lan sonra Walscr c yoneltılcn suçla nıalann odak noktasını romanda oldurukn ek^tırmcn Lhrl Konıg'ın Yahııdı asıllı olması ve Chrl Konıg ı oldurmckle buçlanan I lans Lach ın ıse kıtabının clc^tırıklığı gece Ko nıg'ın bulundugu partıye gıdcrek onu, bu gccc sıhr saatınde ıntıkam alınacak," sozlerıyle tehdıt etmesı lında herkesın ışlcmek ısteyeccğı bu cınayet Lach ın uzerıne yıkıl maya çahşılır Ikıncı bolum Itırafname ıle bır lıkte romanın yapısında değışlklık ler olur Akıl hastanesıne kapatılan Lach, artık ovnamak ıstemedığı bır ovundan çıkamayacağının bı lıncıne varmasıyla bır tur kaıa oyunun ıçıne sıkışır Boylccc Al manya'da bır katıl var,' gerçcğının ustune basa basa, bır çeşıt 1 lamlet kılığına burunur Hastanede tanış tığı Manı Manı ısc, ona yaşam bıl gelığını gcrı vercn Yorıck tıı aslın da Bu bolumdckı Lach ın anlat tıkları Landolf a çozumlemcsı ıçın verdığı bantlardan oluşur Kendı sının bu cuıayetı ışlemedıgını, IA ten bunun da bır oncmı kalmadı ğını ve olay sırasında nerede oldu ğunıı açıldamasının yanında Al manya'kı sanat çevresı vc sosyal yaş.un hakkındakı duşuncelerını sert bır uslupla dılc getırıı GELECEK KURMACALARI Aydınlandırma bolumu ıse ^u cumlelerle açılır " lurgenyev'ın bıı romanında Shakespeare ve Cer vantes'ın 1616 yılında olduklerı yazılıdır' Ancak romanın sonun da anlam kazanan bu alıntı Wal ser'ın gostermek ıstedığı şeyler ıçın oncckı ıkı bolum boyunca bır ılluzyonun etkısınde olduğumuzıı fark cttırır bıze Şımdı yenı bır anlatıcı vardıı vc Mıchael Landolt olarak yazmak ıçın buyuk bır ısiek duyduğundan soz eder ls.te buıa da kafası karışan okur, yenı anlatı cının gelecek kurmacaları uzerıne duşuncclerını okumaya başlar 2084 yılında bır ya/ar enflasyo nıı yaşanmaktadır Yazma hastalığı bır salgın gıbı herkese bulaşmıştır Boylece eleştırmenlerın onemı gı dcrek artar Buyuk Dortlu adında kı eleştırmenler grubu ıse ( am Sahne adındakı televızyon şovu ıle yazaıları değerlendırırler ( am ka bınlcrın ıçıne gıren yazar adayları, tcpegozlerle yazdıklarını okurlar, Buyuk Dortlu ıse kımı zaman ov gulcrle kımı zamansa lanetlcme lerle yazarları eleştırııler ( umarte sı gcldığınde ıse, kazanan yazarı yukarı alarak onu onurlandırırlar Bır tur Bırı Bızı Gozetlıyor'a do nuşen bu program seyırcılerın de katılımıyla bır ayın havasında su rer gıdeı lşte Walser'ın onensı son bo lumlc açığa çıkmış olur Butun bu sıstemın ıçınde yazarın ozgurluk alanı yazının ta kcndısıdır Ancak yazı ıle bu kıskaçtan kurtulabılır Walscr bunu başanr da Daha ya zılmamış bır romanı yazmak ıçın essız bır kurgu kullanır Romanın son cumlclerının aslında başlangıç cumleleıı olduğunu okudıığumuz da bu lomanı tek bır kışının ıkı ayrı kışı kılığında ya/dığını anlarız O halde Shakespeare vc Cervan tes ın yanında bır başka ısmı de aramak gerekır • Eleştirmenin Olumu/'Martın Walicr/ Çtvıren Ogun Dumanl Lan Yayınları/240 sayfa K İ T A P C U M H U R I Y E T S AYI 7 73