Katalog

Kısa Kısa... istanbul'da yeni insanlar • ÖnerYAĞCl Sokakla rın oykucu SLI dıyebılı rı/ Yılmaz Uçar'a Saıt Faık'ın ve Orhan Kemal ın bırleşerek Istanbul oykulerı yazması gı bı algılana bılır onun oykulerı tstanbul'un Sırkccı, Emınonu Şışlı, Galatasaray, Beyoğlu lstıklal C addesı gıbı kalabalık semt lerınden ınsan manzaraları fotoğrat su nuyor Uçar, an değıl bırkaç anın fotoğ rafları gıbı 'îstıklal oyku kaynıyor dı yen Yılmaz Uçar oykulerıyle bunıı bır kez daha kanıtlıyor "Garıp Ozan IV" başlıklı gunıesın dc, 15 Mart 2001 14 Mayıs 2003 ara sındakı ıkı yıllık bır donemde yaşa dıklarından kcsıtler aktarıyor Yılma/ Uçar Gune tamklık ederkcn ılışkıde bulunduğu edebıyat ınsanları ve ku rumlarından haberler uçurııyor Posta kutusuna gelcn dergılerı ve kıtaplaıı gorunte nasıl sevındığını okusanız ona her gun kıtap gondermek gerek sınımı duyarsınız Bır yaşamın duşlerı ve ızlerı bunlar Gunluk olaylarla ılgılı duşulen notlarla ımza gunlenylc soy leşılerıyle bır cumbuş yaşatıyor Sozun kısası, daha oncekı oykule rınde olduğu gıbı ' Kanadı Kırık Ya ralı Guvcrun' tstanbul'un kuçıık ın sanlarının kuçuk gıbı gorunen, ama aslında buyuk ınsanlığın sorunları olan gunluk dertlerını, duyarlıklarını çelışkılennı anlatmaya devam edıyor Yılmaz Uçar» Artçı Sarsıntılar/ Yılmaz Uçar/Bu mt rang /90 ç Y ılmaz Uçar, koşturuı çırpınır dergılerde, yayıncvlerınde, kı tapçılarda Usanmadan oyku lerı ıçın ınsan man?araları toplar bellc ğınc Oğrenme sevdalısıdır, merak duygusunu hiç eksıltmez ıçınden Bıı naltırcasına sorular sorar ama gulen gozlerı ve sevecen bakışlarıyla topla dıklarının urunlerını dergılcrde yayım lanmıs, gordukçe uçar mutluluktan Tanığıyım bunların Sonra, kıtaplarının tanığıyım "Istan bul Duşu" (1996) adıyla topladığı oy kulerı (ve "Garıp Ozan" guncesı) ıle "Ben de varım " dedı cdebıyat dunya sına "Ağlayan Bebek ' (1999) ıle sur durduğu oyku/gunte seruvenıne "Umut îjıırlcn" (1999) ıle şurlerını kat tı "Artçı Sarsıntılar" (2002) îse ondakı kararlılığın ve ınadın devam ettığının kanıtıydı Ondakı kararlılık ve ınat, yenı bır oyku kıtabıyla "Kanadı Kırık Yaralı Guvercın"le gundeme gelıyor şımdı Yılma? Uçaı on yedı oykusunun ya nı sıra "Garıp Ozan" guncesının 4 bo lıımune de yer verdığı kıtabının sonu na, kendısıyle ve yapıtlarıyla ılgılı yazı lanlardan bır seçme de koymuş "Sakar Dcğıl" adlı oykusunde gun luk yaşam seruvcnı ıçinde sıradan ın sanlann yaşam kesıtlcrını aktarıyor, çakmaklara gaz doldııran Rem7i Us ta'yla tanıştırıyor okuyucuyu "Gol" oykusunde çocuklara oyuncak yapan I Iakkı Dede'yı tanıtıyor Top oynayan çotukların koşuşturduğu îstanbul'un bır kenar mahallesınde yaşanan dalaş maları ve kavgayı anlatıyor "Mavı Bı sıklet" oykusunde, terlığıyle bısıkletı ne bınen Yavuz Bcy'ın, bır otomobı lın alarm sıstemı nedenıyle başına ge len olayı, komık gulunç oğelerle be tımlıyor Lngellı" oykusunde burok rasıye yonelıyor ve ış arayan bır cngel lının lş Bulma Kurumu'nda karşılaştı ğı duyarsızlığı gcnel olarak ınsanları mızdakı duyarsızlıkla pekıştırerek ak tarıyor DUYARSIZLIK "Ekstre" oykusunde burokrası ve duyarsızlık, bu kez de Bağ Kur'da kar şımıza çıkıyor Bır otomobıl çarpıyor Hamza Bey'e ve kımsenın umurunda olmuyor onun yaşadığı kaza "Bank kart" oykusunde kuyruklar, bankanın otomatık makınesınden maaş alma, bılgısayar sıstemının çokmesı gıbı ul kemızde sureklı yaşanan ve kımı za man televızyonda haberlere konu da olan bır olayı oykuluyor Gunluk ışlerı Halıl Emmı'nın yureğı kaldırmaz ve yı ğılır kalır "Kanadı Kırık Yaralı Guvercın" oy kusu kalabalıklarla ve savaşlarla ılgılı bır oyku Istıklal Caddesı'nde ışsızlık ve savaş ıç ıçe BunJar ve kaldbalıklar olunca polıs ve cop eksık olur mu hıç? "Mr Spaak" oykusunde, fatura odeme sırası, beledıye ve halk otobuslen ve bunlara bınıp ınen kuçuk ınsanların dunyasına uzanıyor "Uçun Bın" oyku sunde, yıne ış arama ve pıyango bılctı ne bağlanan umut ışlenırken "Ikı Ku çuk Oyku Busesı" oykusunde, şıır ve oyku yazmak ısteyen anaokulu oğren cısı Buse'nın yazdırdığı bır oykuyu okuyoruz bağladı onları Tıpkı top rağın tanecık lerı gıbı bır den mılyonla ra gorunmez bır bağla baglanıp halk oldular koca koca toprak parçalarına Pekı neydı bızı halk ya pan> Aynı yerde doğ mak, aynı su yu ıçmek, ay nı ağaçlara tırmanmak ) mi' Neydı bızı bcsleyen ışık bır araya getıren go runmez bağ? Toprağa, su ya, havaya yuzyıllardır yazdıklarımız neler* Gele Pertev ceğe ektığımız hıkâyeler, ınandıklan Naiii Bora mı/, ınanmadıklarımız, ıyı ya da kotu tav vaşa saydıklarımız, sevınçlerımız, yıkımlan mının 70 yılını Türk mı? aşklarunız, ayrılıklarımız nasıl ya halkblllml zddı, dokundu suya, havaya, toprağa? ne adamış Hcpsının tevabı Pertev Naılı Bora biraraştır tav'ın 100 Soruda Turk Folkloru kıta macı bında FOUCLORA ADANMIŞ YA$AM Pertev Naılı Boratav yaşamının 70 yılını 1 urk halkbılımıne (folkloruna) adamiş bır araştırmau Bu çalışması da uzun yılların emeğı Halkbdım alanı nın henuz çok yenı olduğu bır donem de Koroğlu Destanı'nı yayımlayarak bılımsel çalışma alanına gıren Boratav Turk Halkbılımının onculerınden ol du Unıversıtede bır halkbılımı kursu su oluşturdu I ler ne kadar programın uygulanmasına vakıt kalmadan yenı kurulan kursunun kadrosu kaldırılsa da kendı deyımıylc çotuk doğmadan olse de Boratav ışe duyduğu aşkla, ge leceğe duyduğu ınançla çalışmalarını surdurdu "Bılım ve kultur konusu olarak gelışmesı ıstenen ve ozlenen oğ retım dısıplının unıversıte dışında da (muzeler, arşıvler, kıtaplıklar, ve yayın larla) gelıştırılmesı olağandır Yeter kı, daha guç şartlar ıçınde de olsa, bu ala nı seçmış kışıler ayrıca ve nıtelıkçe ağırlıklarmı duyabılsınler Bırçok ulke lerde halkbılımın unıversıteleı dışında oluşan bır dısıplın olduğunu unutma mak gerekır Dışarıda gelışmış guçlen mış bıı bılıme unıversıteler de er geç kapılarını açmak zorunda kalacaklar dır" dıycn Pertev Naılı'nın haklılığı bııgun 25 bın sayfayı bulan arşıvının Kultur Bakanlığı desteğıyle 20 cılt ha lınde yayımlanması çalışmalanyla da kanıtlanmıştır 100 Soruda Turk Folkloru, Pertev Naılı Hoca'nın halkbılımı denızınden bır damla Kıtap her ne kadar uzman lar ıçın yazümadıysa da halkbılımıne ılgı duyup bu deryaya atılmak ısteyen lerden bılımsel araştırma yapanlara dek herkese kaynaklık edebıle cek yapıda Boratav'ın yıllarca yurdun dort bır yanından der lcdığı malzeme yıne onun yo rum ve ço?umlemelerıyle bır hkte Kapınızın onundckı bır avuç topraktan, rurkıye'nın tarlalarına, ekılıp bıçılemez bozkırlarına, akarsuyundan esen mzgârına, yağmurun ar dından çıkan ebemkuşağına ulaşmak mumkun Pertev Naılı Hoca'nın penceresınden Hem de en guvendır, bılımsel bıçı mıyle Evrenın oluşumundan, tabı at olaylarına, olağanustu varlık Pirenin berberlik günleri n AyşeBENGİ lardan, doğumdan sunnete duğunden cenazeye toplumsal torenlere, bayram lardan, yatır mezar zıyaretlcrıne, bır dırbırdcn saklambaca cırıtten gureşe buyuk kuçuk heıkesın oynadığı oyun lardan oyuncaklara dek u/anıyoı kıta bın temel konulan Turkıye nın renklı bıı panoraması kıtap Sadece halkbılıme ılgı duyanla rın değıl kendı yas,amı dışında akıp gı den yaşama goz atmak ısteyen hcrkesın başucunda bulunduratağı bır kaynak Her okurun bır şeylcr bulması mum kun Ufurukçuler, cıncı hocalar, muskalar, zamanın hıç ışlemedığı hâlâ suregelen devam ettırdığımız alışkanlıklar koyu kentten ayıran kcntı koyle bırleştıren âdetler torenler Örncğın 1948 de bır Tahtacı koyun den derlencn ınanış Tanıı ve Evren'ı ıl gınç bır bıçımde tanımlar, " Tanrı ustumuzdekı gok tumbeğın uzerındc ışlemelı vc dağ gıbı bır taht ta oturur ve oradan bızı kullanır Bu lutlar onun yuzundekı dcğışıklıklerı bıldırır Pamuk gıbı ak gorunmelerı fanrının ak saç ve sakalıyla bıze gu lumscmesını, kalın ve kapkara gorun melerı, bıze kızdığını bıldırır Ru7gâr onun gulmesı fırtına kasırga, gokgu rultusu kızmasıdır Eleğımsağma onun nurlu renklerı, kollarının her ya na uzanmasıdır " Turklenn ılk yaradılış ınanışı ıse Ulu Ay Ata Bıtıkı Kıtabından, "Çın sınırında Karadağ'da bır mağa ra varmış Bu mağarayı bır defasında yağmur suları basmış ve ınsan bıçımın dc bır çukuru doldurmuş Guncş ısısı nın etkısıyle, bu kalıbın ıçmdekı çamur 9 ay sonra canlanmış Işte ılk ınsan boyle meydana gelmış Ay Atam'dır 40 yıl boyunca o tek başına yaşamış Bır gun yenı bır su baskını ıle çukur yıne dolmuş vc ıkına bır yaratık canlanmış o kalıbın ıçınde Ama bu kez ısı yete rınce olmadığı, çamur tam pışmedığı ıçın yaratık eksık kalmış Bu ılk kadın dır Ay Atam'la bu kadının bırleşme sınden 40 çocuk doğmuş Ay Atam 120 yaşında olmuş ondan 40 yıl sonra da karısı olmuş En buyuk oğulları ye nıden canlanırlar umuduyla onları ki lıba yerleştırdıyse de umduğu çıkma mış Ay Ata'nın en buyuk oğlu Turlde rın ılk hanı babasını altın bır kalıpla mağaraya koymuş Bu mağara boylece Turklenn tapındıkları kutsal bır yer ol muş" BİZİM RENKLERİMİZ Doğum, duğun, cenaze âdetlen hâlâ surmekte, uygulanmakta Orneğın ço cuğun gobek bağı cvde saklanırsa evı ne bağlı olur Okul duvarına gomulur se okumayı sever Sokağa atılırsa gozu dışarda olur dıye bılınır Bugun doğan çocuklarda bıle bu rıtuel uygulanmak ta Çocuğun gobek bağı kuruyup duş tukten sonra okul bahçesıne gomuJ mekte ya da evde saklanmaktadır Yuzyıllar oncekı soylenceler baba dan çocuğa aktarılarak gunumuze dek gelmışler tçlerınden kımılerını bdıyo ruz, kımılerını dııymadık Kımılerını uyguluyoruz, kımılerı şaşırtacak kadar farkh ama tumu bızım renklerımız Toprak her anımıza tanık Doğuşu muzdan bu yana Bır avuç toprağı alın bakın elınıze, paylaşın yaşadıklarınızı îçtığınız bır yudum suya sorun dedelc rınızın yaktığı ayrılık turkusunu Bın lerce kılometre oteye esen ruzgârla gonderın haberı torunlarınıza Binler ce yıl sonraya Dılı mı? Toprağın, su yun, ruzgârın dılı m P Bılmıyorsanız ya da daha da gelıştınp yenı ufuklara açıl mak istıyorsani7 Pertev Naılı Bora tav'dan oğrenebdırsınız Benden soyle mesı • 100 Soruda Turk Folkloru (Inanışlar, Tore ve Torenler, Oyunlar)/ Pt r tev Naılı Boratav/ K Kıtaplığt / 383 s K İ T A P K ocaman kayalar akıl almaz buyukluktekı ruzgârlarla aşı nıp ufalanırken goğun dıbı delınırcesıne yağan yağmur larla zengınleştıler Ruzgârlarla to?up, başıboş dolaştılar yağmurlarla oturdu lar, yerleştıler yerlerıne yurtlarına Bır bırlerıne karışıp ınsanın hamuru oldu lar Toprak ve su ınsana, ınsan toprak ve suya aktardı ruhunıı, yuzyıllar bo yunca însanların etrahnda toplanıp ruhlarını aktardıkları toprak bırbmne SAYFA 22 C U M H U R İ Y E T S AY I 727