Katalog

Ziya Osman Saba bu kez öyküleriyle karşımızda Gönlümde kalan hikâyeler 'Hikâyeci" ziya Osman, bize büyük şeylerden söz açmaz. Uçsuz bucaksız alçakgönüllülüğü, o 'büyük şeylerin yeni, çağdaş edebiyatta çoktan tüketildiğini, tekrarlana tekrarlana beylik şeyler olup çıktığını daha başlangıçta sezmiştir. Selim İLERİ rız ve bu derlemede Yaşar Nabı, Ziya Osman Saba'dan soz açarken kalemının ozel bır duyarlılıkla tıtredığını yazar Çunku şaıı hep ıyılıkten, guzellıkten va nadır, kaderıne daıma yakınmasız katla nır Benım ycnıyetmelığım, ılkgençjığım de Ziya Osman Saba'nın şurlerıvle do nandı Onıın ınançlarla sık sık arınışı, bır hıi7tır bııluş, bır gonul eğıtımıydı be nım ıçın Rabbım, nıhayet sana ıtaat edeceğız Artık ne kın, ne haset, ne de yaşamak hırsı Ya da o kadar çok sevdığım şu ıkı dı ze Ne kadar tstıyorum akşamleytn uzak/a h\kt bır evde olmak, orda, Eynput! tan da Geçen Zaman'la Nefes Almak'ı Be yoğlu'ndakı Kıtap Saravı'ndan edınmış tım Ikısı de Varlık Yayınlarf nın kıtabıv dı, bırı yeşıl kapaklı, bırı mavı Kıtap Sarayı once bozau oldu, sonra buyuk bır ışhanının gırışı îjımdı de va banu bır markanın Beyoğlu mağa/ası Kıtap Sarayı'na dadandığım donem de, Galatasaray Lısesı'ndc oğrencıydım Yatılı oğrcncılığın katı koşullarını, bır sebıle dokuluşen bembeyaz guvercınler, eskı geceler, Ziya Osman'ın sevdıkJerıyle bcnım de âdeta tanıdığım, elbctte sev dığım kıştlerdı hepsı dolu odalar aydın latırdı Bu (fiırlerle haşır neşır oluşum, omur lerın yalnızca ıyılığe adanması konusun da du^unmeme fırsat tanıdı, yol açtı DEĞİŞEN ISTANBUL Yıllar bonra Mcsut Insanlar Fotoğraf hanesı'nden once Değışen Istanbul'u okuyacaktım Mersın'deydık, Galatasaray'dakı kâ bustan ıbaret gunlerımı aratacak bır fılm çekımınde Gecelerı, buz gıbı soğuk otel odasına sığın dığımda, benı bıı tek Değı ^en tstanbul beklıyoıdu Ziya Osman Saba'nın duz yazısında gon 1un kırıklığını bır ke/ daha dındırı yordum Hıkâyelerı ba^tan sona okuyamaz dım Uzun, ama oylesıne akıti LLimlclcıden bırınc takılıp kalır, nıcc ha yaller ozltmler (,ıkagelen nıce anıyla, (,ağrışımla esrır gıderdım Mcrsın'de bır aya \akın kaldık Değı ı^en tstanbul orada okunııp bıtırılemedı Bıtsın de ıstemıvoıdıım Bıtcıse, bır ıkısttan bıı aijktan ayrılmı^ gıbı olacak tım NELERI YİTİRDİK? Istanbııl'a gelınce, hemen Mcsut In sanlar 1 otoğraftanesı'nı aravıp bııldum kıtaplığımda Şaır Ziya Osman Saba'nın yanı ba^ında hikâyeci Ziya Osman Sa ba'yı ke^tedıyordum lstanbul'un bunea değı^medığı 194ü'lı, 195()'h yıllarda yazılmış o anı oyku kıtapları, yıne de, doğup buyııdu jSum kentın hızla bızden uzaklaştıgını soyler Bır dokum bıle (,ıkarmı^tım Ziya Osman'ın lstanbul'undan nelerı anımsı yorıım, neler sılınıp gıtmn belleğımden, nelerı zaten yakalayamamıştm Degı^en tstanbul bendekı ılk basım handıyse okunamayatak kadar kuç,uk pıınto dızılmıştır Ama ıyı kı yayımlan ını^ Zıya Osman'ın Istanbul'dakı buyuk dcğışımlcrı crkenden saptayışına şaşıp kalıyoruz şımdı Bu kıtabı lstanbul mılletvekıllerınden, lstanbul'un beledıye başkanlarından kac,ı okumuşturt' Aralarında okuyan var mıdıı Nelerı yıtırdığımızın bı* lıncındeler m\* Bılıntınde mıyız* Nefes Almak'ta "Mısakımıllî So kağı No 37", o, mektup zarfındakı adreslerı andırır başlıklı şur, kaymak yoğuıtçularla ak^amı ındırır Kaldırımlar golgelenmektedır Saatler bozacılarla ılerler Derken bır korn^u seslenecektır ' Kaymak yoğurt \uları yasadım Kaldırımlar sahıden golgelenır ve bır kom^u otelcrden scslenırdı Bır şı ıre sığan koskoca ijehır lstanbul Ijaııın penteresındcn havagazı fe nerı gorıılur, gecelerı ruzgârla açılıp kapanmaktadır ışıgı îjaır o sokakta yaşadıkça mutludur, orada âdeta bır k l k oyunu oynamıştır Nc zaman o sokağa yolunı du$se d Ayaklarım gerı gerı gıder Lvlcr can\ızdır clbel, ınsanlar vefa Sonsuz duyarlıklar ustası hlkâyecl Ziya Osman Saba. yarın da sonraki zamanlarda da yaşamlarımız istediği kadar değişsin, canlılığını. ya$arlığını koruyacak B ehçet Necatıgıl, F,debıyatımızda lsımler So/luğu'nde, Ziya Os man Saba'dan soz açarken şoyle der 'Yedımeşalecıleıın ^ıırc en sadık şaırı Ziya C )sman, çocukluk ozlcmı, anılara duşkunluk, cv aılc sevgısı, yoksul yaşaınalaıa karşı utanç ve auma, Tann'ya kulluk, kaclere bovun eğış, kııçuk mutlu luklarla yetınme, olum yakınlığı, ote dunya o/lemı gıbı konuları ı^ledı 1940'tan sonra scrbest şekıllerde de yaz dı Uzgun vc yumuşak, açık duru şıırler bııaktı " O uzgun, ıçlı, açık duru şurlerın bclkı de cn guzellerınden bırı, "Duşumde" başlığını taşır Bu şıırde Ziya Osman, ol muş Cahıt Sıtkı'yla yınc bırlıktedır Banka gıbı bır ycr, aynı servıse verılmış ıkısı 'Şef', memurlaıını toplamış, nutuk atmaktadır (Tek partı donemının şef hayranı toplumsal ortamı hepı topu dort dızede belırır, gerı çckılır) "Cahıt", o pek torensel an'a aldırmayarak sevgılı arkadaşının boynuna sarılıp ağlayacaktır "Dıışumdc" derın bır kederle noktalanıyoı ^ duydum yıaumde bır ara O, duşumde agladı, Bense uyandıktan sonra "CAHİT'LE CUNLERİMİZ" îşte, Ziya Osman'la Cahıt Sıtkı'nın mektuplaşmaları bır kez daha gonlumu/ıı çelıyor Yazık kı, Ziya Osman'ınkılerı okuma lırsatı bulanııyoru/ Galatasaray Lıscsı'nın bu ıkı cskı oğrencısı şıırden ya/ışıyorlat, cdebıyat vazgeçılemcz, onsuz olunama/ bır tutku Mektuplaşmaların haşına "Cahıt'le Gunlerımız"ı yazarken Ziya Osman, mektep çocuklarının crden coşkusıınu bır kc/ ââu duyııyor Ve " Cahıt'le Gunlerımız', gıt, gıt, bır 'anı oyku' olup çıkıyor Edebıyatımı/ın, bu bakıma, ılk anı oykuleıınden bırı Oykulerınde, çoğu kez, anılanndan yola çıkan Ziya ()sman, "Duşumde'kı 'banka'yı da, Değışen Istanbul'dakı "O Banka "da kaleme gctırmıştır Hep anı lar, hep geçıp gıtmış zamana bağlılık Şaırın bırkaç mektubunıı Yaşar Na bı'nın Dost Mektupları'ndan okuyabılı duğumuzda, "Mısakımıllî Sokağı No 37 "nın hıkâye kardeşıyle yuz yuze gell rız Mesut tnsanlar Fotoğrafhanesf ndekı "O Mahalle" Şaır, bu kez şıırden orulu hikâyeler ya zan kımlığınde, Kadıkoyu'nun sokakla rında nısanlısıyla bırlıkte dolaşmakta, geçmışın guzel gunlerını bır oykude ya ^atmak ıstemektedır "O Mahalle 'de kı ralanan ıkı odacık ev evlılık, ılk çocuğun doğumu Once oyku yazılmış, sonra, zaman da ha da geçıncc, şur tmbıktcn suzıılc su zule Zıya Osman Saba'nın şurlerı, hıkâye lerı, "Cahıt'le Gunlerımız" gıbı yazıları, hatta, anıJardan uzak, sozgelımı bır kıta bı dıle gctırcn, yorumlayan yazılaıı, hepsı bırbırıne bağlı, hepsı bırbırını butunleyen, sanatçının dııyuşunu, yaşamı alımlayışını yansıtan çalış malardır, edebıyatımızın o kadar ıçten, o kadar sahıcı verımlerı Hep bırıbırının devamı, ad larda bılc Mesut Insanlar I otoğ rafhanesı'nde ' O Mahalle", De ğışen Istanbul'da "O Sınıf' ve "O Banka" Bır yaşantının satır satıı yazılışı "Hikâyeci" Zıya Osman, bıze bu yuk şcylcrdcn so? açmaz Uçsuz bu caksız alçakgonulluluğu, o 'buyuk şey ler'ın yenı, çağdaş edebiyatta çoktan tu ketıldığını, tekrarlana tekrarlana beylik şeyler olup çıktığını daha başlangıçta sezmiştir Hıkâyecı, heı gunun hayatında, anılar ve şımdı arasındakı gelgıtte kendı dıın yasını ıfade edebılmenın sınavındadır Iştc anlatıcı Bcyoğlu na çıkmış, çalış tığı yerden erken ayrıldığı bır akşamus tu (Ne tııhaf Anlatıcı, bıı şaır' oldu ğunu saklamıyor Kendını bır oyku kışısıne donuşturmemış Maskesız Kalbı apaçık1) f'otoğrafhanclcrın camekânlarına bakıyor, gulen yuzlere, mutlu go runtulerc havatlaı kuıuyor Oysa anlatı cının dıınvasında, başkalarının ınutsuz luğunu suıeklı hıssetmekten, gulumse mcnın yerı yurdıı yoktur Îşte hepsı bu kadar Ama 'Mesut Insanlar I otoğrafhanesı", yarım yuzyıl sonra da, 'duyan', 'duşunen' ınsanın trajık kımlığını ve konumunu olanca tazelığıyle fısıldıyor bıze Sonsuz duyarlıklaı ustası hıkâyecı Zıya Osman Saba oyle sanıyorıım kı, yarın da, sonraki zamanlarda da, yaşam larımız ıstcdığı kadar dcğışsın, canlılığını, yaşarlığını koruyacak KİM ZIYA OSMAN SABA? Oktay Akbal'ın, Cevdet Kudret'ın onu dıle getıren anı yazılarını, her defasmda gozyaşlarımı tutamayarak okurum Yaşar Nabı'nın demın andığım ozlu anışını da "Hele Zıya Osman, heleo 1 Hep mutevazı, hep bır adım gerımızden gel meyı huy edınmış, en kuçuğumuz Zıya Osman Galatasaray Lısesı'nın 'Grand Cour'unda yazın sıcağı, kışın soğuğun da, hep edebıyat uzerıne sohbetlerımız Sonra ben Ankara'da otururken bır yaz tatılımdc onıın Kuledıbf ndekı tek goz evınde, akşamları bol domateslı salata, pcynır ve yumıırta ıle karnımızı doyuı duğumuz, dostluk ateşıyle ısınan mutlu gunlcr Sonra Ankaıa'ya gellşl, lstan bul'su7 yapamayıp tekrar donerek Dev let Matbaası'ndakı o omııı torpusu musahhıhlık gorevınde gavur ettığı yıl lar hastalığı, korkunç bekleyış ayların dan sonra gelen kara habcr Hep gulen yu?u kadar temız yureğı ve melek tabı atıyla sevgılı Zıya Osman Hcpı topu kırk veclı yıllık kısa bır omurde Her dızesındekı, her cumlesin dekı ıyılık sonuna kadar ıyılık cv lcmıyle Şııılcn, hıkâvcli'rı, ya/ık kı bır kıtapta derlenmemış yazıları>la, Zıya Osman Saba, bence, çağdaş I uık edc bıyatınm en duyarlı yazarları arasın dadır • K İ T A P S A YI 727 koııışumuz başkalartna komşuluk (der Zıya Osman'ın tüm eserını oku SAYFA 16 C U M H U R İ Y E T