Katalog

Kar ve Kar Masalları' yaşıyorsunuz Yazann geçmı şı nasıl anımsa dığını gor dum Geçmış bır masal gıbı, fakat yaşayan, canlı bır masaJ Sorsalar 'ma salın gerçeğı olur mu'' De rım kı "olur" Inanmıyorsa nız Perıdun Andaç'ın Kar Masalları'nı okuyun Kar Masalları' nı okurken anamı hatırla dım Kıtaptakı "Huma Kuşu" bolumunu okurken anam aklıma gcldı Bılıyorsunuz masallarda mcşhuı uç tanc kuş vardır Hu ma Anka, Icrlan Anncmın adı Terlan'dı Andaç ın anlatısını okuyunca bellcğımde onunla ılgılı anılarım canlandl Gunumuzun yatılı okulları gıbı, annemın kuçukluğunde, F evzı ( akmak donemınde de Ermenıstan dan gelen Kurtlen asımıle etmek ıçın Turkleştırme okulları açılmış Annem de bu okula bırkaç gunluğune gıt mış Oğretmen talıtaya Turkçe bırkaç cum le yazmış Demış kı " Hangınız bu Turkçe cumlelerı en kısa zamanda ezberlerse, onu sınıf bırıncısı yapacağım " Ilk ezberleyen annem olmuş ve sınıf bırıncısı olmuş Cum leler de şoyle "Dıl, zıl, kuzu meme emer mı > Emer Undan ekmek olur Çalışkan kaza nır ver lembel şapada oturur " Belleğımın onume sunduğu koskoca Er zurum'u tum detaylarıyla sankı yaşadım Tum dttaylanyla dıyorum çunku kı taptasadeteErzurum unınsanıyok Doğası, tarıhı kulturu hatta folklorık yapısı var Bır doktor soylemış yazanmızın resım oğ retmenınt " Elının yarasının ıyıleşmesını ıs tıyorsan doğduğun yere gıdeceksın " Elın dekı yara doğduğun yere gıdınce belkı ge çıyor da yureğındekı yara geçmıyor Yaza rın, demıryolunu ızlerken evlerının bulunduğu ycrde her ne kadar bahçe duvarı so kuimuşst de, çam kavak soğut ağaçlarının boy boy her tarafı golgclcmış olması, çocuk luğunun geçtığı tennctı hatırlatmaya yet mış Insanın aıtolduğuycıınbıı ccnnetola rak belleğındc kalması ne buyuk mutluluk Hcrhaldc vatan dedıklen, uzaktakı bır ınsan ıçın de boyle bır şey Belleğımızdekı cen net Yazann soztuk bahçesınden, elımle do kunduğum hıssettığım soztuklen, yaşam bıçımıme ııyanları derledım O soztukler le ne çok ıçıçe yaşamışız Erekans değerlerı benım ıçın çok yuksek sozcukler Tandır, gazlambası kar boran tıpı,kolan,at,uzen gı ayaz sımışka Acem Ekmcğı (lavaş), ra pata, vs Bunca geçmış zamana ve tekno lojıve rağmen halen bızımle yaşamını sur duren benlığımızde ycr etmış sozcukler Kar Masalları nı okudukça, gozlerım bır projeksıyon gıbı Erzurum'un resmını çek tı Erzurum'un çeşmelerını gordum Tabak hane, Cennet, Sofular, Muradıye, Mahalle başı Kumbetler.Tebrızkapı Erzurum'un tarıhı eserlerını gordum Semt vc pazarları nı gordum Hacılar Hanı, Ulucamı, Çıfte Mınarcler, Hemşın Pastahanesı, Doğu Sıne Kar'ın yansıtamadıkları Kar Masalları1 nda, Doğu ile Batı'nın, eski ile yeni kültürün kucaklaşmasını, halk edebiyatı ile divan edebiyatının buluşmasını görüyoruz. Cogol, Tagore, Shakespeare, Seyh sadi şirazı'yi bulduğumuz gibi; Erzurumlu Emrah'ı ve Âşık şenlik'i, Ferhat ile Şirin'i de buluyoruz. n Muhammet ALKAŞI erıdun Andaç'ın Kar Masalları (*) kıtabından oncc Oıhan Pamuk'un Kar (*") romanını okumuştum Kars lı olmam nedenıyle tarıhını, coğratyasını, sosyal sıyasal kulturel vc ct nık yapısını çok lyı bıldığım ıçın, Kar ro manını buyuk bır hcyecanla aldırn ve meıak la okııdum Kıtabı bıtırdığımde, Kars ger çeğının ustu sankı bcmbeyaz bır kar ortu sıı ılt ortulmuştu Kar vardı, Kars yoktu Kars ta hıçbıı 7aman on planda olmayan, kokttndıriLilık abaıtılı bır bıçimde on pla na çıkmıştı Kaı mmanında Kars'la ılgılı çok şty bulmayı ummuştum Hayvan kre dısı alnıak ı<,ın yapılan ahırlarla Kars'ın gu zel mımarısının nasıl yok olduğunu , Kars'ın nasıl ahır bıı kcnt gorunumu verdığını gor mek ıstemıştım Bu gerçek Kars'ı goren hıç bıı sanatçinıngozundenkaçamaz DevYol, Dcv Sol Apocu ve devlet desteklı MH P'nın yuzunden Kars ta can ve mal guven lıkleıı olnıayan zengınlerın nasıl goç edıp gıttıkleıını, ozellıkle scçımden seçıme Kars' ta demokratık kurallar yenne ırkçı zemınde polıtıka yapan sıyasılerın Kurtlerı Azerıle 1 lerckemclcrı, yerlılen nasıl bırbırıneduş 1 man ettıklcrını bıılmak ıstedım bulamadım C,e%ıtlı ırklaıın vc mezheplerın yaşadığı bu demokratık şehırde demokratık ılışkıle rın yok edılerek, solun kalesı olarak bılınen Kars'ı beledıye seçımlerınde once MHP, sonra da ANAP'a nasıl kaptırdıklannı da bulamadım Kars'a bır zamanlar gıreme yen MHP'lı Medet Alıbeyoğlu'nun, Tur keş m Kars'a davet edılıp ayagınd kurban lar kesıldıkten sonra oldurulmesı gerçeğı nı de bulamadım Sol fraksıyonlara aıt genç lerın ozellıkle Kars Kalesı'nın Hazıne ara zılerı uzerıne yaptıkları evlerı, evsız barksız halka verdıklcrı, ancak bu yoksulların se çtmde oylarını sol yenne sağ partılere ver dıklerı geıçeğını de bulamadım Selçuk mı marısının dışında kı eşsız mımarısı olan, Anı Harabelcn'nın ve 1 rmenıler'den kalan yapıların nasıl yıkıma terk edıldıklennı bul mak tstedını, bulamadım Ermenı adlannı taşıyan koy adlarının Iurk adlarıyla nasıl değıştırıldıklerını de bulamadım Haranvar tan (, ırgan Mırhel benım koylenme sınır olan koyleı dı bu uç koyun ve daha yuzler tc koyun adı I urkçeleştmldı Yıllar once Kıev'dekı Adanı romanını okumuştum Yahudılerı goçe zorlamak ve halkı Yahudıler aJeyhıne kışkırtmak ıçın Ruslar taralından oldurulup kafası kesılen Rus gcnu ıçınçıkanyaygaraşuydıı "Yahu dıler, bır Rus genunı kesıp kanıyla pasta pı şırdıler " Bu yaygara uzeruu Yahudıleıc sal dınlar başlamıştı Kars'ta da buna bcnzeı olaylar yaşandı Kars'ta yaşayan Malakanla rınbırTurkgencınınpıpısını kcstıklcnsoy lentısını çıkaı dılar Bu kez sıncmaya eşlcrı ile gıtmeyı çok stven Malakanların kadınlaıı na, sınemada yuılarında oturan cşlerınc rağmen zorakı alınarak tecavuz ettıler bv lerı talan cdıldı ve Malakanların Rusya ya goçu boyle başlamışü Kars ınKaracaOrcn Koyu nde yaşayan Almanlar ın \\z. Isa nın resmını dokudukları halılara nasıl ışledıkle ı ını gormek ıstedım goremedım Kaı loma nında ozanların harman olduğıı çeşıtlı kul turlerınbıraradayaşadığı S,ıılereaıt Hz Alı Camısı nın Turkıye de bumezhebt hızmet vcrcn ılk tamı oldugu bu camının hocala rına "AI1IND ' dcnıldıgı bu dın adamları nın Iran'da bıı cgıtım aldıklaıı gerçtğını de bulamadım Kars ın masallarını manılerı nı turkulerını gıyım ve kuşamlarını şıve sını dahı bu romanda bulamadım Ennenı ce ve Rusça bııçok sozcuğun halen K ırs ta kullanıldığını bılıyorum Kar romanında on ca llışkı ıçındc bıı so/cuklerden bır tanesını dalu bulamadım lstıkan lstol sımışka brış ka, akuşka, îskarpın, krışka sıkça kullanı lan so7cuklerdır Kars ın maddı vc manevı dokusunu bulmadım Karromanı Kaıs ta adı geçen Kazım Karabekır Halıt Paşa gıbı bırkaç caddenın adının dışında hıçbır Kars gerçeğını yansitmayan, sadece ya7arın hayal urunu olan bır roman Romandan zı yade romana yakın gerçekten 7iyade haya le yakın bır eser Orhan Pamuk Kars'ı gor muş, ama gozleyememıştır Nc doğduğu muz ne de doyduğumuz Kars bu romanda var Bu romandakı Kars yureğımızde ve bey nımızde kı Kars değıl, ürhan Pamuk uru nu bır Kars ması, Gurcu Kapı, Kavaflar, BakırcıIarÇar şısı, Yakutıye Medresesı, Ermenı yapılan Çınçıme Sultan Turbesı, Lsat Paşa Mahal lesı.Kuyumtular^arşısı Lrzurum'unkong re bınasından da bahsedılmıştır O bınanın ıçınde eğıtım yapan Ataturk Yapı Sanat Ens tıtusu'nde oğretmenlık yaptım Erzurum Kongresı'ne katılan kışılerın adları ve gel dıklerı ıllcr kayıtlıdır, resımlerı asıhdır Kongrcye katılan kışılcrui buyuk bır kesı mı Kurt nufusunun yaşadığı ıllerımızdcn gclmışlerdır Şeyh veya ağadırlar Her haldc Ataturk halka anlatmak ıstcdığını anlatama dı Ataturk, halkın kımı dınledığını tespıt et mış " Halk şeyh ve ağaları dınler" Onlan or gutlemış Kaldı kı Kurt kokenlı ve halk uze nnde buyuk nufuza sahıp bu ınsanları yanı na alabılırse, çok buyuk bır guç kazanaca ğını da bılıyor Cevat Dursunoğlu'nun bah settığıgıbı "MıllıMucadeledeErzurum" un yerı buyukolmuştur Kurtler ınyerı çokda ha buyuk olmuştur Lrzurum Kongresı ba şansız olsaydı belkı de kurtuluş savaşı lark lı boyutlara taşınacaktı Yazarımız Erzurum da asken darbe sıra sında herkesın kapısına golge duştuğunu, beledıye başkanının gorevden alındığını, herkeste bır panık havasının yaşanmaya baş ladığını dıle getırır ycr ycr Mustafa'nın 68 Kuşağı'na nasıl kcndısını kaptırdığından da bahsetmış Bıldığım kadarıyla I endun An daç'ın çocukluğu, Ataturk Lısesı 'nde oğ rencı olması nedenıyle de, gençlığı Erzu nım'da geçmış Sonra daLrzurum'lahıç ır tıbatını koparmamıştır Lrzurumlu olan ve tstanbulTob DerBaşkanıTalıpOzturk'un, Erzurum'da oldurulen kardeşı Canıp Oz turk'un, kayın bıraderlen ve edebıyat oğ retmenı Nabı'nın Erzurum Ataturk Unıver sıtcsı'nde oldurulen Doçent Orhan Yavuz un Li7iırum'da asıstan ıken duşunce lerınden dolayı tutuklanan oğretım gorevlı sı Ismaıl Beşıkçı'nm Ingılız Eıloloıısınde asıstan ıken apar topar evınden alınıp gotu rulcn oğretım gorcvlısı Nacı Gurşun un , lı sede oğrencılık donemınde demokrat oğ rencılere okul onunde yapılan saldırıların bır tanesının bıle yazarın yaşamında ve bel leğındc yer almamasının nedenını bılmıyo rum1 ESKİ VE YENİ KÜLTÜR Kar Masalları' nda Doğu ile Batı'nın, es kı de yenı kulturun kucaklaşmasını halk edebiyatı ile dıvan edebiyatının buluşması nıgoruyoru/ Gogol, Iagore Shakespeare, Seyh Sadı Şirazı'yi bulduğumuz gıbı Erzu rumlu Emrah'ı ve Âşık Şenlik'i, Ferhat ile Şırın'ı de buluyoruz I erıdun Andaç, bu kıtabında buyuk bır saygı ile bahsettığı ve dunyaya gelmcsınc ve sıle olan annesı Emrıye ve babası Nıyazı'ye karşı gorevını, Erzurum'a karşı davcfabor cunu odemenın mutluluğunu yaşıyoı Kıta bı okuyunca buna hakkı olduğuna ben de ınandım Bır yere aıt olmak oradan guç ala rak yerel ve ulusal boyuttan, uluslararası boyuta çıkmak bır ba^arıdır, bır guzellıktır On yıl kadar Lrzurum'da yaşadım Çok acı gunlerım oldu Kar Masalları nı okur ken, bu şehır nedense bana daha guzel ve sıcak gorunmeye başladı Ya7arımi7 Kar Ma sallan'yla Erzurum'a yenı bır ruh vermış Tarıh gozuyle Erzurum'a baktığınızda hep kavga gorursunuz Erzurum Kongresı, MJlı Mucadele, Kurtuluş Savaşı Rus Tab yaları, elınde balta Nene Hatun vs Oysa kı Kar Masalları' ndakı Erzurum ınsan sı cakllğıyla dolu Andaç ın kışılığınde yerı olan guzel bır Erzurum'dur bu "Çocukluk Yurdu" Erzurum'u bılen, burada yaşamış olan ve yaşayan herkesın Kar Masalları'nı okurken Erzurum'u farklı bır gozle goreteğınden emınım Yazann 170 sayfa olan kıtabına bunca tarıhı ve kulturu yerleştırmesı kendı F YANsrrnCı CERÇEK KAR MASALLARI'NIN rak vermck moda oldu," d/ye duşundum Ferıdun Andaç'ın Kar Masalları kıtabı nın kapağına baktığımda kendı kendımc,' 'kar' motıfını ışlemek, hattakıtaplara ad ola Orhan Pamuk'un Kar romanından son ra, bıraz da soğukça, elım kıtaba uzandı Kar Masalları' nı okuyunca, yazarın kıtabın adını Kar Masalları koymakta ne kadar hak lı olduğunu anladım On yıla yakın Lrzurum'da kaldığım ıçın yazılanlarda sadccc yazarı değıl, kendımı de buldum Bu escrın bır 'kar' modasından kaynaklanmadığını, tam aksıne yazılması ge reicen bır eser olduğunu gordum Crzu rum'u bu eserde maddı ve manevı olarak yaşam/yla bağda^tırmdM herhalde hır U«J lık olmalı Kar Masalları' ndan dolayı l erı dun Andaç'ı kutluyorum Orhan Pamuk'un Kaı romanında kar gerçck konular masal Pendun Andaç ın Kar Masallaıı nın adı masal konular ger çck • (*) Kar Masalları, Yerıdun Anda^, Doğan Kıtap, 200i, 164 v (**) Kar, Orhan Pamuk, İletı^m Yay 2002, 42H v C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYFA 10 S AY I 7 27