Katalog

Louis Althusser'in "Marx için"i de dilimizde Çağımızın en anlamlı çabalarından biri Bir çağrı, hatta bir slogan niteliğindeki Marx için bugün hâlâ yüksek sesle ve güçlü bir şekilde çınlıyor. Althusser, Marksizme teorik bir çehre ve bi vücut verme yönünde, çağımızın en akıcı ve anlamlı çabalarından birini gerçekleştiriyor. 1 Metin CENGİZ M atksızmm anlaşılmasının an cak onu ncsnc halını gctıre ıek yenıden ıncdemek vo ıumlamakla mumkun oldu ğunu soylcyen Althusser'in bıı amaçla yazdığı gtrçektcn çarpıa Kapıtalı ()ku mak ıle bıılıktc dııs,unulunıı de kcndınc h ıklı bıı ıın kazandııan \apıtıdır Mar\ Içın Bılmdıgı gıbl so/ıı edıkn bu ıkı kıtapla Althusser ulııslaıaıası bir ıınc kavus.mus, gcnıs, bıı okuyııcu kıtksı ka /anmıs.tır Althusser Recherehes Inttı natıonales dergısının "Cıenç Marx Uzt rıne" yabancı on bir Marksıstın ınccle mesını sunup Genç Mar\ ın Marksıst olup olmadığına ılışkın tartıs,mayı açın ea, daha once La Nouvelle ( rıtıque'ın r curbath'ın metınlerını sıınma teklıfını kabul edıp kısata bıı sunus,u yapan Alt housser'e aslında da "Ba7i sorunları ın celemck, kımı bulanıkları gıdermek ve kendı hesabına bazı açıklamalarda bu lunmak lçın" bulunmaz bir hrsat yara tır Ve Marx'ın eserlerını uç temel yanıy la ele alır polıtık, teorik, tarıhsel Polıtık olarak sorun Cıcnç Marx'ın sonrakı ya pıtları kaışısındakı polıtık durumudur Cıenellıkle Genç Mar\ ın yapıtlarına at fedılen ustun konumları eles,tıren Altho usser, bu tartışmanın Marksistlcr tara fından açılmadığını, Marksıstlerın de tartı^maya hazırlıksız yakalandıklaıını Marksıstlerın Marx ın bııtunlu ğune yonelık bir sal dırı karşısında ^ kutsalbır endışc duyduklarını ve savunma olarak Marx ın bir bıı tun olaıak kararlılıkla sahıplenılmesı ıeflek sını esınledığını bc lırtıı Marx ın Genç lık Escrlcrı nın sos jal dcmokıatlar tarafın dan ortava çıkarıldığı nı Maıksızm Lenı nı/m ın teorik tavırları na karşı kullanıldıgını o/ellıkle vurgulayan Althousser, fılozof ların ıdeologlann, dın adamlarının Mar\'ın olgunlaşma gunahı ışledığını boy lece de felsefeyı ekonomıye, etığı bılıme, ınsanı tarıhe feda ettığını ılerı sur duklerını, Marx ıle ılgılı her şe yın Gençlık Eserlerı'nde bulıınduğunu ıddıa ettıklerını ve Maıx'ı boylece ku şatma altına almaya çalıştıklarını vurgu lar Althousser e ılham vcıen de bu nok tadır O ıyı bir teorı olmadan ıyı bir po lıtıka olamayacağını soyleyerek sorunu teorik bakımdan ele alır TEKİL İDEOLOJİ Uzerınde farklı okumaların da yapıla bıleceğı bu bolumde kısaca tekıl bir ıde olojımn gclıştığı donemın ozellıklerını taşıdığı yargısını gclıştıren Althusser, te kıl ıdeolojının tarıhsel oldugunu ve ken dısıyle açıklamanın olanaklı olmadığını vurgular Marx ın eserlerını 1840 1844 Gençlık Eserlerı (Orman koylulerı uze rıne doktora tezınden 1844 El Yazmala rı'na Insancıl bir komunızm ), 1845 Kopuş F,serlerı (Feuerbach Uzerıne Te7 ler ve Alman ıdeolo)isi tarıhsel mater yalızmın ortaya konması bıreylerın doğasının onların uretımlerını be lırlcyen maddı koşullara bağlı olu şu ),1845 1857Olgunlaşma Eserlerı (Manıfesto, Felsefenın Sefaletı, Fransa'da Sınıf Muca delelerı, Ucret Fıyat ve Kâr bı lımsel donem), 1857 1883 Ol gunluk Eserlerı (Grundnsse, Ekonomık Polıtığın Eleştırısme Katkı ve Kapıtal) bıçımınde sınıfla yan Althousser "Marx'ın Gençlık Lserlerı sorununıı doğru olarak ortaya koymak ıçın yerıne getırılmesı gereken bırıncı koşul, fılozofların da bir gençlığı oldugunu kabul etmektır" dıyerek Marx ın herkesçe bılındığı halde Fe ıırb.ıth un dlıntı yapmasının nedcn lerını açıklamaya çalışır ve bir yaza rın duşuncelerının zıkredılmemış varlığının otesıne de gıtmek gercktığını, onun duşuncelerının olası varlığına ka daı gıtmek gerektığını Onun kendı so runsalına kadar gıtmek gerektığının altı nı çızerek belırtır Boylece Genç Marx ın cserlerınde Hegel'e Feur bach a ve onların sorunsallarına değın gıtmeyı ve Marx ın sorunsalının ne ol duğunıın bulunmasını onerır ve soru nun teorik çerçevesım çi7er Kısaca, bc lırlı kavramların anlamlarını oıtaya çı karılan sorunsalları temcl onermelerı ve ıhmallerı belırleyen teorik çerçevc sağ lamlaştırılmış olur Ieorık çerçevc çızı lırken de Hegel dekı yontemın Maıx ça ıçerığınden ayrılabıldığı ve Hcgelcı sıs temı ayaklaıı uzerıne oturttuğu bıçımın dekı ulkemızdc de her vesileyle tekrar lanan şematık duşuncenın ne dcnlı los olduğu sayfalarca anlatılır *joyle der bu ters çevırme ters dııranı du/elt me olsa da açıktır kı bir nesnenın dcn gesını tamamcn bo7mak basıtçe ekscnı etralında dondurmck, onun ne doğasını ne dc lçerığını değıştıur " Teorik çerçe vede Marx ın ınsanı yabancılaşmayı na sıl ortaya koyduğu ınsancıl bu kornu nızm onerdığı ve Marx'ın kendını geı çekleştırmesının hıkâyesı dramatık bir tarzda vcrılır Alman ıdeolo)isının en yabancılaşmış vc en mıstıhye dıınya olduğu vurgulandıktan sonra Marx ın başlangicının 7orun su/luğunu kuıtulmayı başar dığı bu cvıcı tabaka olduğu nu" gosterıı Llbet vanlış ola nın "gelecck geçmıs.te" tarıh scl yanlış anlayış oldugunu ço zumlerlc oıtaya çikarır TARIHSEL AÇIDAN MARX Ulusal bırlığını ve bıır|iıva dev ıımını gcrçekleştırememış guçsıi7 Almanya nın duıumunu go/ler onıınc sercrek Alman ıdeolojısı nın dutıımunıı da bclııtır Bu durumun, bu a7 gehşmışlığın bı lıncıne Marx ın \ ueurbach ve Hegel e gerı donerek vardığı nı ve onun entelektuel kurtu luşa bu noktada ulaştığını soyleyen Althusser kısaca ol gun Marx'ın bir bılım, tarıhsel nu teryalıst duşuncenın toplumların ta rıhlerının ve bıçımlerının sınıf mııcade lesı, uretım ılışkılerı vc guçlerı, ekono mının son kertede belırleyıcı olduğu, ustyapı, devlet ve ıdeolojının bırbırı karşısındakı durumu bağlamında ele alınmasının yapısal olarak bııtun bun ların kavramlaştırılmasının ve açıklan masının Marx'ı oldugunu soylcr, yanı tarıhsel sureçte Marx'ın Marx olması sorunu tarıhsel açıdan ele alınarak Mark donemleştırılır, sorıınsal ve epıs temolojık kopuş açısından Marx yenı den ele alınır Oldııkça çarpıcı olduğu ıçın şu alıntı yı yapmak duıumundayım " bu yal nızca Hegel okumalarının kaynağına donmek ve Hegel ı kendı kaynaklarıyla doğrıılamak ıçın dcğıldı Tam tcrsıne, Hegel'ı ele gcçırmış olan nesnelenn gerçcğını keşfetmck onlara kendı ıde olojısının anlamını dayatmak ıçındı" dı yerek dc Marx'ın bıı ozne olarak gcrçek nesnenın ozuylc karşılaşmasının hıkâyc sını çarpıcı bir bıçınıde çızer Boylece de şu çok haklı yargıyı bir defa daha dogrular "felsefeyı oluşturan cevap değıl, felsefenın ortaya attığı so rudur Bu doğru yargıyı ızleyen Altho usser, genç Marx'ın mıtten gerçeğe doğ ru bir yolculuğa çıktığını saptadıktan sonra asıl da Marx'ın Fransa'da orgutlu ışçı sınıfını, Engels'ın ıse lngıltere'de gehşmış kapıtahzm ıle felsefeyı ve fılo zofları bir yana bırakarak kendı yasala rını ızleyen bir sınıf mucadelesını keşfettıklerını ve bunun mukemmel bir ışbolumu olduğu saptaması kendı tc7inı doğrulayan onemlı vargılardır Kıtap lçenk olarak bu dogrııltuda surer Fark lı yerlerden ele alınabılecek bıı kıtabı okumak aslında gunumıi7 dunyasında şıddetle duyumsanan Marx a gcıı don mek Marx'ı okumak ve yenıden onunla olup bıtcnı bir daha Marx'ı da yorıım layarak ele almak ıçın bulunmaz bir rehbcr sureklı başvurulacak bir kay nak • Marx İçin/ Louı\ Althusser/ Çevırtn \tjik hrguden/ îthakı Yayınları/ 32 5 ç K İ T A P SAYI 726 SAYFA 8 C U M H U R İ Y E T