Katalog

Ataol Behramoğlu şiirine biryaklaşım Askın ve nuznun 1 Ataol Behramoğlu 1960 sonrası şiirimizin önemli ustalarıpdan biri. Şiirleri geniş kitleler taraf ından beğeni ile okunurken şiirleri üzerine yapılan araştırmalar da hızla artıyor. Bu araştırmalara bu kez bir başka şairimiz, Arife Kalender bir yazı ile katılıyor. uğurda hapıslerde yatıp suıgunlıre yolla nır Bır donem ulketnızı ve dunya cdebı yatını yakından etkılcyen gençlık hare ketlerı, sosyalıst mueadele hak ve adalet arayışları bırçok şaırı ctkılerken Behra moğlu'nu daha da bıleyler, dırencını hızlandınr Bu donemde yazdıklarının çoğu da kavga şurlendır Olum ve kıyımları ya kından gormuş olmanın şaşkınlığı ve ofkcsı onu yaşadığı vc duyumsadığı her şeyı sozle somutlamaya goturur Olume, hayatı galıp kılmak ıstemı ıse ya/dığı her şıınn zaman ve mekânını belırtmeye zor yaşantısıymışçasına sunuşudur şıırını okurlara sevdırcn A Behramoğlu şıırınde, 'Bız' değJ da ha çok 'ben var Bıuncı go?un gorduğu bızler, bırıncı dılde anlatılıyor M Sııphı Destanı'ndabıletumolaylarverılııken ıkı şıırde bırdenbıre karşımızda şaırın kendı sını buluyoıu? Ataol Behramoğlu şııu 1 ve 2 Yenı şıırınden tcmada ve soylemde ayrılırkcn knkkuşağışıırınedeokadaı ya kın değıl Çıkardığı deıgıler ve çevırılerıy le de edebıyat dunyasında onemlı bu yeı edıncn şaır ılk şıırlerınde daha çok klasık şıırın bıçımlerınden yaıarlanarak ustu ka palı şurler vazarken 1970 sonrasında top lumcu tcmalarld daha zengın, tlaha açık soylemlere yonelıı Asya Avrupa Yazarlar Bırlığı Lotus 82 odulunu alan şane 2003 yılı Dunya Şurdunu'ndedL F PCN'ıta rafından vılm onuı odulıı verıltnıştı Onıııı şıırı 1%0'laıdan sonra gelışen bıı şıır Bu şıırın ıçınde de somut olaıak hayat var Genel bır dunya bu dunyada hcı kes gıbı yaşayan, o/lemlerı, acıları olan bıreyın toplumcu mucadelesı verılmek ıstenıyor Alaysama ve ıronı de yıne bır duşunce adamının, gozlemlerıyle yer alıyor Bu şıırı bıtırmck Neyt yarar Bunlar bırer başlangıçltr Anlalmak nttdıkh rıme Bın r dc g'ını Butun bu ya^adıklarım Kalbımdı ız btrakan Butun bu şeylcr dıyen şaırın ana teması toplumsal mu cadclcdır ve hapıslık, suıgunluk avıılık anne ve çotuk, şıır, aşk ve olum temaları sıkça karşımi7a çıkar Bu temaları ışlerken de çocuk, yuz, ruzgâr, yaz, tren, kahveha ne, kız, huzun, şıır, aşk, yağmut, saıı, şe hır, turku, şarkı, mızıka, mandolın, bılınç sozeuklerınm yanı sıra yakın dostları, gı dıp geldığı yerler, sevdığı şaırlcrın adları, beğendığı yazarlar, varoluş yokoluş ve gun adları da şıırlerınde gcnış bır yer tutar Ataol Behramoğlu'nun Toplu Şurler'ının ılk cıldınde kı 'Melankolı' başlıklı Jk şıır 1959 yılı tarıhını taşıyor 1942 Çatalca doğumlu olduğunu bıldığımız şaır demckkı çok erken yıllarda şıırle tanışmış Ilk şıırlerınde uyak, olçu, şe kılde ve soylemde duzenlılık gozumuze çarparken sonrala rı daha rahat soyleyışlere, ya zım bıçımlerıne ulaşıyor Tum şiirleri boyunca yer yer çok sevdığı, ornek aldığı evrensel vc ıılıısal bazı şaırlcrden her şaır gıbı etkılendığı hezınlense de farklı bır şıır Ataol şıırı ŞİİRE ADANMIŞ ÖMUR Ömrunu şure adamış bır şaırın şıır yolcukığunda, yakınında durduğu, uzaklaş tığı, çarpıştığı şurlerın bulunması doğaldır ama onların arasmdan kendı bıçemını bu larak ozgurleşebılmektır zor olan Bu bağ lamda Ataol şurıne bakınca anaforlara, ımgeye, çağrışım ve sezdırmeleıe dayan madan, sıradan durumlann gunluk dılle şıırını yazıyor olması onu alışdmışın dişın da tutmaktadır Bu rahat tutumun yadır gatıcı tarah da yok değıl 'Cece, Doner ken 'başlıklı şurındc 'Gete/ Donerkcn/ Denıze bakıyor/ ve bıreyLi şeyler duşunu yordum , Bılınçlı bır fabrıka ışçısıne benzıyordu' gıbı dızeler şıırde olmazmış duşuncesını getırıyor Kıbrıs şıırlerınde Kıbrıs'ın bır bakıma tarıhçesı verılırken 'Aşk Ikı Kışılıktır' kıtabındakı 'Attıla )o sef'ın Şehrmde Bır Kopruden Tuna'ya Bakmak' başlıklı 1993 94 tarıhlerı arasın da yazdığı otuz sayfalık şıırınde de, gor duklerı ve duşunduklerıyle bırlıkte yan yana tum meydanları, sokaklan bırlıkte dolaşıyoru7 'Vıyana Batı Gart'ndan Sabah X 10'da kalktı Budapejh trenı K İ T A P • Arife KALENDER 'Aşktn ve huznun şıırıdtr Yuzumle çızdığım karanlığa Çılgtn atlar Savaşçılarım Ey benım kaçınılmaz yazgım Bır gun dortnala ağlamaya Bır gun a$k geçılmelıdır' 'Sevıyorum senı ey yaşam Butun hucrelertmle ' A Behramoğlu şurlerını ıncelemeye başladığımda, gerçekten de tum hucrelenyle yaşama tutunmuş bır ınsanla karşılaş tım Yaşadığı her gunu, her yerı adeta za mana çıvılemış Neredeneyaptığı.kımler le ne zaman nerede buluştuğu, ncyı ve kımlerı ozledığı, ne duşunduğu, bır şure nasıl ve hangı ortamda başladığı, kendınce şıırın toplumddkı yerı, hangı yazardan neyı çcvırdığı, o yazarın duşunıesınc katılıp katılmadığı, surgun ya da hapısteyken okudukları, sevdığı yazarlar şaırler mckân ve zaman bıldırerek şıır seruvenı boyun ca bır ozyaşam oykusu ya da Ataol gun luklerı goruntusunde şurleştırılmış BIREYİN ÇIKMAZLARI Toplumcu gerçekçı şıır anlayişıyla yola çıkan A Behramoğlu şıırıntn ana ızleğı el bette toplum vco toplumdakı bıreyın çık mazlaıı Sumılan yaşam, çarpıktır valnış tır, bozuktur Ve ınsanın daha ınsanta, haklarıyla barış ıçınde ozgıııcc bıı hayatı yaşaması gerekır Şaır bu savla şıırlcnm oluşturur, şıırını sunulan ve bcğemlmeyen bır dunyayı değıştırmek duşuyle yazar Bu D oğumdan olume kadar bazen aşkın ıçınde, bazen de dışında kalır ınsan Hcr zaman ıçınde olmak ya da tumuyle dışında kalmak olanaksızdır çoğu kez Aşk yolda şıysa omrumuzun, çok ılerdeyse ona ka vuşnıaya, gerıde kalmışsa anılarla onu ya nımıza getırmeye çalışırız Bu ayrılış ve kopuşlarda ıse elını kolunu sallayarak, gunluklerımı/ı ele geçırır huzun 'Aşk geçılmelıdır' dıyen Ataol'a şunu sormak gerek Geçtıkten sonra ne kalatak gerı ye? Yorgunluklar, pışmanlıklar, hesap kıtap, er yatıp gcç kalkmalar, ıkındı saat lerının dıııgunluğu Yok yok, sevgılı şa ır, bılgelık gu/el olsa da bırak1 Aşk yaşam boyu yurusun Huzne de değer, kederı nı bın kez yaşamaya da Omrumuzu renklı kılan 'gcçtıklerımız' değıl miı> lar Daha guzel yaşanması ıstenen bır dunyanın ıçınde, bu ıdeal ıçın mucadele eden bıreyın ozelınde yaşadıkları da ıçsel çatış maları hızlandırır Ayrılıklar, yenı başlan gıçlar, yaşamdakı farklı oluşumlar , duş kırıklıklan, yalnızlıklar son kıtaplarında kendısını sıkça duyumsatır Bıçımsel olarak klasık şıırden, kırk ku şağının duşunselınden beslenen Ataol şı ırı, kendı kuşağı ıçınde başladığı çızgıyı surdururken konuşma dılınden alabıldığı ne yararlanır Bazen sankı karşılıklı sohbet edıyormuşçasına soııılar sorar, yorum yapar Deyımlcr, atasozlerı, ben/etme ve bağlaçlar bazen de şaıkılardan turkuler den dızeler gırer şure Anlatıya yaslandı ğı, betımlemeye yoneldığı bırçok şıırde, bır bakıma Ataoİ'un resmıne bakar gıbı olursunuz Ya Parıs'te yağmurlu bır gecede ıslan mış yuıuyordıır va da Maltepe Ceza evı'nde ran/asına uzanmış zoı kımıldayan akrepleyelkovanabakıyordur Anlık gun luk gozlemlerını tazla bır şey cklemeden, yorumu /orlaştırmadan ımge ve şaırane lık kaygılaıından ıızakta, ne varsa onu ol duğu şeklıylc şure donuştuıur Belkı de bu yalınlığı, konuşma dılının tum olanak larını kullanışı, ozelını, sıradan bır bıreyın SAYFA 4 C U M H U R İ Y E T S AY I 7 26