Katalog

AHMET GÜNBAŞ Hayri Kako Yetik ikinci şiir kitabıyla okurlarının karşısında C ema! Sureva ' Mıtolojı 1 lavaııle n"(*) adlı yazı.sında, "Son yıllar da bazı yazaılanmızın, ozelhkle ba/ı sanatçılarımızın Yunan mıtolo|isıne ı^tahla dadandıkları goıuluvor" der Suıeya'nın burada ıkı eleştırcl daya nağı vardır Ilkı, Yunan mıtofojısının bı zım mıtolojımız olmadığı, ıkıncısı ıse, gcrçeklıgın ıdealızmle açıklamaya çalı sıldığı1 Aynı Cemal Sureya, "Folklor s,ııre duşman 1 " dıyetek, $111 folklor ılışkısin dc kıyametı koparmışsa da, demek ıstedığı zamanla anljs.ılmı^tu' Her ıkı de ğerlendırmede dc üjarct cdılen dıırıım ş.udııt Bıı >evı oldugu gıbı kabullen mek1 Sanatçı hıçbır olguvu oldugu gıbı ka bulleneme/ I n başra varatıva aykıııdır bu Soiıı asıııda, vaı atıyla bırlıkle estelık duzevı vukseltmek dıınu bııgııne raşır kcn gefışmış ınsan dılme hıtap etmek /onındadıı Havdı lolklor nevse, mıto lojive degınılırken bı//at ınsanın adlan dırdıgı lanıısal ılıskıletı dus. tadında açıklamak onenılı bır zaaftır Kaldı kı folkloıdakı mıtolo|i etkısını avnıvla ka lıba kovm.ıktan kaçinmak gerekır "Oylıyse hugune tasınan ne olınalı dır^" soııısunun vanırtm vıne ınsanın kcndı scruvenı ıçınde somutlayabılıriz Bıze ı^ık tutacak en bııvuk saptama 'tan rılardan onıe ınsanın varlığı'dır llkel ınsan dogava egemen oldııkça, yarattı ğı tanrıları bır bır gerı almiîjtır I'ıpkı ates,ıçalaııPıoınetheusgıbı,tanrılarka rınd.ı lanerlenen saır dc, tanrısal gızemı siırın buyusunc tasımıstır Gıınıımıı/de mıtolo]iyı genıs anlanıda kullanan ^aııleı aıasında Hayrı K Ye rık'ı gomyorıız Yctık, Amytıs Kede n'nde, Mezopotamya mıtolojisıne ege men bır goruntıı çı/er Sonuçta Amytıs Kcdcıı uılınkedeıı olaıakortakzıhnı mıze katılır Bıırada 'dıl' olayını genıs, zaman ıçın detattışııız Mıtolo|i dıış desayılsaes kıl bır olav sunar, dıl ınsan ıli!}kısının bovutlaıı vc koku lıakkmda hatırı savı lır nencere açar (îcçen yıllarda son Ubmlı'nın olmesı, yakın geletekte on larca dılın vcryıı/ıındcn sılıncteğı tchlı kcsının belııınesı sımdıden Amytıs Ke den'neeklenmelıdır Korıez Savas/nda Bağdat Ulusal Muzesi'nın vağmalanma sı da, venı Na/ılertc, ınsanoğlunun go bck bagının kcsılmcyc çalis.ılması olarak algılanmalı şjddetlekarsı durıılınalıdır Mıtolo|iletın s,aııı Hayıı K Yetık bu kez dı* değışık bır vapıt çıkardı ortaya "DoıdıımuHar'M"*) Yetık venı kıtabı Dorduncu Hâl'dc, ınsanlık larıhıyle vasıt bır uğra^ içine gınnış, S,aırımızınbırayağı yınemıtolo jıvc gomıılıı, ama dığcrıylc uzayzamanı adıınlavan, neıeden gelıp nereve gıttığı nıı/ı soıgul.ıvan ağırbaşjı bır tclaşla ^ı ırını vapılandıııvoı Şımdı haklı olarak 'Ncreden (,ıktı bu 'tloıduneu hal*' ' dıvcceksını/ Ü/avda fınk atan bır reknolojıdcn habcrsı/sc nız, mıtolo|ivc u/andıgınız denlı bılım scl vapıtlata kııcak aı^mıyorsanı/, clbct tc bu soruyu vanıılavamazsınız (, unkıı sız hâlâ ııı, hallı ıluşunuyorsunu/ tlc mcktır ()ysa'doıduıi(.ııbâl denen.onıı <\d gcı,ın 'pla/ma hâlı' dıye ıfadc cdılen bır Kavr.ım var (,oktandıı vuzvılımızın lı tcıaluıunde 'jıınu bıra/ maddcscl gcr ceklığo ındııgcyclım ısteısenı/ Flazma nâlı.katı sıvı ga/hallerının dı^ındaken dınc o/gıı o/cllıklcıı olaıı 'maddcnın vııksck konumlu hâlı dır Lğer bız dc maddeysek vc tı/avda hıçbır ^cv yıtıp gıtmıyoısa, sall (,e^ıtlı etkenleıle n.ıldcn lıâle getiyorsak, bılını/ kı ılk ve son hâ lımı/ enetjıden ıbaret bırcı pla/ma ol duğıımu/dıır Yanı hıı,bır yaratık olunı lc sonlamıvoı kendını Plazmasindakı yııksek enerjısıyle hâl değı^tırıyor In "Döpdüncü Hâl'in siiri Hayri Kako Yetik, ilk kıtabı 'Amytıs Keden'nde bır tarafa yığclığı dızclcrı bu kez cutalamiij; tlengede tutmayı imlemiş. Sahne önüne yığclığı 'insan ı kâmıller'ın karşısında Dördüncii Hâl'ın senaryosunu epik bıı tıvatıo gibi oynarken; tekilden çoğula, çoğuldan tekıle açılıp kapanan replıkler şeklınde götürmü^ ^ıırını Kahramanların bir eli mitolojide, bir eli nugunde Bu sahnede kımlerın olduğunu sorarsanız, ^öyle sııalayabılııını: Beıluıdaı, Lâl, Ben, Guıbetelli, Sırdaş, Biri, Bi?den Bırı, Kımse... san o en değerlı pla/ma o da so/Ic bo saltıvoı etıctjı vukunu Llc gcı,cn hcr so/ılc onıın ışıgı var Am ı cskı ıma vt nı I ıımıı cıı ınukcınıncl ınsan pla/ma sında tonlanıvor Bu anlanıda mıtolo)ivı ıntc ınn. clc mek, kıl tabletlerı el vazmalarıvla bırlık te ınsanı a^ıklamava yonelık lıeı sozun pc^ınc du^mck daha ı,ok bıııktırmek /oruntlavı/ Yciık, doıduncu hâl i(,ın bıı analıtaı sunuvot bıze Lger " len vc Rııh " onso/ lu bıı anahtaıı dogıu kullanmazsanı/ hıçbıı kapıyı a^amazsınız Anlatılanların o/ıı şııdıır kısaca Mıtolo|ivegoiıMimak tanrısının vakı şıklı oglu Narkıssos (Latıncc Narcı sus tur Naısı/ım, kendını beğenmışlık buradan gclır), sudakı hayalını goıdıık «,e kendınc havran oluı ()zne de nesne dc odıır artık Bu havranlık karşısında kendısıne delicesıne âs,ık olan Lkho (yankı) adlı Nvmphe'yı (su perısı) gozu gorme/, ona hoı bakar Bu vuzden tan 1 1 aıLa cc/alandırılır, suıctınc vurulur 1 vıırıılma/eııı, ncıgıshalını alıı Lkho vıı gormenıesı amaçsı/lıktır Sarsılır Oteyandan sudakı Naıkıssos, Beıhu daı lakaısıla!}int.ayenıden sarsılır 'Ber hudar'ın bır aşkı vardır, ama guzelıne kavuş,ma olanağı ^oyle dursun, onun gı bı aynada gorme ijansı bıle yoktur Bu olanağı ancak lulıunu hapseden bır ka fes saydığı bcdenını vok edeıek elde edebılecektıı " (s 4) Adanmışlıktan dem vurur Ber hudar, o, (,olde lastladıgi bıı bıl genın anlattığı gıbı, avnı kede rı paylasanların avnı yurege sa hıp oldukların dan, o en gu/el dıınyaya varan yollaıdan ve vol cıılıığıın cetınlı ğındeıı so/ cdeı" (s 4) Narkıssos'un ıse adanmışlık katıntla hı<,bıı ijeyı yok tuı Kaı^ılıksız a^kıyla ' Lâl kalan F,k ho'ya ulaşmak vc ona ulasmak şansını ı,oktan vıtıımı^tıı lste Yetık tekı doıduntu hâl bıırada basjar () sureklı a^k hâlıdıı Bu hal kı ınsan plazmasının çekıtdeğını oluştıı rıır Avrışmaya vc paylasjnaya kalkısıl dığında ottaya sonsuz bır enerjı çıkar Bıra7 mıstık olacak ama, bır yerue su Hlerın va^arken 'vahdet ı vucut'ta bır leşmelerı eğılımı, daha doğrıısıı olumu açıklamasıvla bu eğılım, 'ınsandan ran ııya olarak değıl 'ınsandan en mııkemmcl ınsana' ^eklıne sokulmus 'kııl' de 'kımse ve donıışmus.tıır Yetık, sıradan lığı Kımse'nın agzından sovle anlatır "ııcgen ıkı boyutuyla konıyı anlaya maz kı " (s 12) Bcrhudar'ın Kımse'nın esjığındekı duruınunun dusıınsel boyutu da şudur "ya^avacagım vazıl mışsa benım değıl o ovku dedım o kaıa vaıgı hıçbıı /aman olmadığı ka daı değıl benım olana olu nıume hukmedeyım kaptırmadan bu ozgurluğum ol masa bılc îçınde sev da t)zguılugum iı,ın gunahım bıınıı mıı gostcrıyoı soıulaıım buyııkluğundc atc^lı scvmek havatı havatı sevmek olumden kotkma dan " (s 18) Dorduncu Hâl'e, 'ten vc tının ke^ıf kı tabı adıvla da yakla ^abılırı/ Yctık bır dunya sahnesıne ı,e vıımış şıırsel kurgu yu Anonım tabletleı den başlavıp bır nıcc msanustu du^unuıun patıltılarını ııst ustc kovmııs doıduiKiı hâlı aLiklamada I ler bırı guzel bır ayak ol mus,, dıle gelmış, so rıınsalı tumlcmıs Oıneğın eskı bır tablet tekı "ls.ığın evreıulekı adresını bılıvoı musun va karanlığıiT1" şcklındckı so ıuya yanıt aıaıkcn Cjilgamı^ dıkılıveru volumuza "Sonsıı/a dck eskımeyecek l)iı ev yapabılıı mısın'" dıve ürudan Yıınııs Emre'ye gecerı/, "Olmek dırlık ola.olumsuzlukuırlıkbula" ^aşıttmasıv la Cıeçenlerdc olume havalc ettığımızı sandığımız Melıh C evdct Anday, "()lu mıı akıl uvdııımuijtıır" dı/esıvlc uvarıı bızı BeiRe o da Mevlâna nın "Oİuın su/luk bı/e hclâl olmııs,tııt dakı gı/ peı dcsını aralayıp \ aımı^tıı bu soıniLa Da hası Ottavıo I'a/ ı, Keyncs'ı, Şaır Eş ref'ı, Chang T/u'yıı, Zcıduijt'u, Yahudı Pavlos'u, Snakespeaıc'ı ve nıte gı/sahı bı, ıijçı arılar gıbı vızıldamı^laıdıı doı duntu hâlın balında Balın gıı/ellığı hakkında "Sırdai;' kı şının gozleııne kulak verelım "şımdı atcşten esıımı^ bcdtnın, mev vesı iv.ui s.ııııının tadı tıı/ıı ıcın tanhın ınsan tadı ıçın duijleıımın vankısi geııllam benım ıçtığın su olavım ıçtığın su " (s 29) Şaır ben ının Berhudaı dan aldıgı 'sevdalık' esrıklığınc bakılırsa "sevda deyışın sesın senın gıııleven gok kocaman bır 'ooooh kanadını ver < ekımınc vııra vura nektar tadınua bu baldıran nıı baklı lan tadında nekrar mı yedığın ıçtığın senın olsun bıldığını bıze de soyle " (s 32) Yetik, Amytıs Keden'nde bır taıafa vığdığı dı/elerı bu kez ortalamıi}, dengede tutmayı ımlemıs, Sahne onune vığdı ğı 'ınsan ı kâmılleı ın kaışısında Doı dııncu Hâl'ın senaıvosunu epık bıı tı vatıogıbıoynarken tekilden toğııla co ğııldan tekıle açılıp kapanan leplıkleı şeklınde gotıumus sıırını Kahıamanla rınbırelı mıtolo|uıc bıı eli bııgunde Bu sahnede kıınleıın olduğunu soıarsanı/ ovle sıralavabılırım Berhıular, Lal, ien.Cıuıbetellı, Sırdaş Bııı Bı/den Bı rı, Kımse TenveRuh' Sürekli aşk Şllrde mitolojl Î Zaman/aman baglantılaı a Mını ko nuı, su, toprak avrı avrı dıle gclırler Bunlar tumııvle geçmıijte ızdu^umleıı olan kahıamanlaıın stmbollırıdu Hıç bır so/ıın ılk lıaılı olamavan g' dı. as lında tanımlananıavan sonsıı/luğun kendısıdır I al hıp sıısaı ıçsel vankisiv la dalaşu sahnede Hıç'ın bılınunde sıııın sovlulugu da dokuıur Beıhudaı ın ag/ından "bııgun ovleuzaktım kı neulen bak san ıızaklıktım ulasmak ıçındc bana hıtınalaım lııtı nalığı sııvun duınıak dınnıek bılnıeven scv ıı sevmek dıyoılaıdı v.ılnı/c ı sevmek vaıdıı deıın avdınhk bu su ıçınde degılım ıçındc dııvuvorıım ıçın dclığımı" (s 38) Hıç'ın Lııkında olmak Mım'ın % so u rusunun altını ka/maktan geçeı "^ııııdı kaç bın va^ındavıuı ben" (s 67) Yetık, Doıduıuu llâl'dckı ı^ıklı akı !;iyla bı/ı bı/e bağüjlıvoı • (*) Papırus'ten Basvazüar/Cemal Su reva/ I la/ Atılla O/kırımlı/ ( em Yavı nevı/lst 1992 (**) Dotduncu Hâl/ Hayıı K Yetık/ Ltcan Kıtabevı/ 1 Basım/ Nısan 200 V 70 s CUMHURİYET KİTAP SAYI 694 Kahramanların sembolleri Yetik yeni kıtabı Dorduncu Hâl de Insaniık tarıhıyle ya$ıt bır uğraş lclne girmi5 Saırımızın bır ayağı yıne mıtoioııye gömulu amadlğerıyle uzayzamanı adımlayan nereden gelıp nereye gıttığımızı sorgulayan ağırbaşlı bir telasla şılrını yapılandırıyor SAYFA 8