Katalog

"Pıç' adlı uzun oykude ıse, Spırka Rastorguyev 36 yaşındadır, ama 26'dan fazla gostermez Çok yakişıklı bır adanı dıı Guzel yuzu Yunan Tanrılarını andi nr Hatta ılkokuldayken Almanca oğ letmenı onu Byron a (Rayron) ben/etır ım ı Spırka dan da yakası açilmadık ku iurler ışıtıı Bu nedenle annesınden ıyı bır dayak yıyen Spaka bır daha da oku la gıtme/ Şımdı onıın nc aılesı vardır, ne de kuı ulu oıı duzenı Ln buyuk ozellığı ana avrat kııfur ermekrır Lvlı olmayan kadınlarla gonul eğlendırır Guzel, çır kın ayırmaz hatta çırkın ve yaşlılara kaı $1 dana meyıllıdır Onları daha eandan ve ıçten bulur Annesı, Spırka'yı bır za manlaı karşısına cıkan yakışıklı mr genç tcn cdınmış bır duha cıa adamı hıç kım se gormemıs,tır Spırka ayrıca votka çal maktan adam dovmekten, polıse karşı gelmekten bcs, yıl kadar hapıs yatmış çık mıştır Bır gun koye yenı bır oğretmen gelır Sergey Yuryevıç ve kansı, muzık oğret menı Irına Ivanovna Beden eğıtımı oğ retmenı olan Sergev ne denlı ırı yarı ba bayığıt ıse kansı da tersıne ufak tefek, so luk yuzlu, genç kızlar gıbı ıncecık ve na rındı O akşam, Spırka onlara bır "hoşgeldı nız" demek ıçın evlerıne gıder, ama ln na yı gorduğunde her şey değışır Kan yak ıçen kadının beyaz ınce noğa7inın nasü ınıp kalktığına uzun uzun bakar, yureğıne doğru sıcacık bır şeyler yayılır, Kadının saydam boynunu okşamak ıçın buyuk bır ıstek duyar Öyku, okuru hayretten hayrete duşurecek olaylar ve anlatım guzellığı ıçen sınde (kuşkusuz burada çevırmenın ro lu de çok nuyukrur) surup gıder ve on ceden duşunulemeyen bır sonuca ulaşır Yapıttn dığer oykulerınde, uç oğlunu da savaşta yıtıren, karısı da olunce yal nız kalan ve kendı gıbı yalnız olan Ba an Otavına'yla evlenmek ısteyen Glu h"ov, kente ındığınde parasına hıç aei madan kıyarak sevgılı karısına en paha lı çızmeyı satın alan Sergey Duhanın, ağ rılar ıeınde kıvranan yaşlı annesını kur tarmak için tum eczanelerde "yıJan ze hın" arayan Maksım Volokıtın, koylerı ne gelen bılım adamlaıını bazen ılgınç, eoğunlukla jcaıp sorularıyla "mat" eden hızaıcı Cıleb usta yazarın kalemıyle okurların karşısına çıkar îkı Rus yazar, 11/ve Pctrof'dan bır roman On İki Sandalve Ilya tlf ıle Yevgenı Petrof'un yazdığı On îkı Sandalye, devrımcılerden kaçırmak ıçın yaşlı kadının sandalyelere sakladığı bır hazıncnın peşınde koşanları anlatıyor SENNUR SEZER "Bır varmış bır yokmus, bır zamanlar ((arlık Rıısyası'nda ıçlerınaen bırıne 'Kırk Haramıler'ın hazınesı saklanmıs, on ıkı sandalye varmış1 Bu sandalyeler eskı pus ku şeyıermış, bır tek hazıneyı gızleyen bı lırmış onların değerını O da soylememış kımsclere uzun sure Sandalyelere 1917 Devnmı'nde devrınıcıleree el konulmuş Hazınenın sahıbı oleceğını anlayınca an latmış hazıneyı damadıyla gunah çıkardı ğı papaza Sandalyelerın gızını oğrcncnlcr duşmuş yollara, o şehır senın, bu şehır be nım sandalyelerdekı hazıneyı aramaya başlamışlar Ama sandalyenın bulunduğu ulkc çok buyukmuş Ustelık on ıkı sandal yenın her bırı bu ulkenın bır ba^ka yanı na gıtmı^ Hazınenın pcsınde olanlar hem bırbırlennı atlatmaya LaLsırlarmış hem de ararlarmış, clmaslan altınlan Ilya tlf üe Yevgenı PetroPun 1928 yılın da yazdığı On ıkı Sandalye boyle bır ma salla da ozetlcnebılır Devnmalerden ka çırmak ıçın yaşlı kadının sandalyelere sak ladığı kuçuk bır hazınenjn peşınde koşan lann seruvenı, kurgusuyla elbette çekıcı ve surukleyıcı Ancak yazarlar bu oykuyu yalnızca surukleyıcı bır seruven ıçın anlatmıyorlar Sovyetlen ve kıırumları saran uç kâğıtçılan, dalaverecılen, devrımle degı^t meycn çurumuşlugu anlatmak ıçın hazıne bırbahane Devrım sıraMnda emekçi sınıl ların yoksulluğu, konak ve koşklcrden de geçen her eşyanın nıtelığı tam duşunul meden (bu tuı un.elıklı ozellıklı eşyaları kullanmaya alışık olmayanlarca) bıırolar ıçm gotıınıluşu belkı veterınte trajı konıık bır olay Ar^ıv bdgelcruıe el konulan en kuçuk malzemcnın bıle kaydedılmesınde kı tıtızlık romanda bıraz a<t alaysılıkla an latıldığında devrımcılcnn ıyı nıyctını (bu ıyı nıyet yararsız da olsa) daha ıyı kavnyor sunuz Ama üjler devnmcilenn planladığı bıçımde yurumuyor Çarlık donemı ahla kı devrımle değışmemıştır Şehrın arşıv mcmuru emeklı olunca kayıtlan evınc go tunıvenyor Çunku dağıtımı yapılan nıal ları yenıden cle gcçirmck ısteyecckler ola caöının farkında Zaten goblen halılar, doldıırulmus ayi postları ya da tablolar hangı devlct kurumunun orncğın karako 1 lıın ışıneyararkı Belgelerın pa*asını ode yen antıka e^yalaıın adresuıı oğrenıp, bı raz daha odeyınct onlan alabılmı lı rî<ıy lec t bır s,ehrın değerlı eşya k lyıtları dola ^ınıa çikıverıyor Devrımtılerın kamu ya rarı ıçın d koydunu maİ7cmdcrın kayıtla tındakı yerlerınde bulunmayışı ya ua \d raılı olacağı ycrdc kullanılmayı^ının nıç de masıım nedenlere dayanmayan bu dıı ııınıu gunumuzdcn bakıldığında, Sovyet Dcvrımı'nın ve 'dcvrımcılıgı nın sonunıı ha/ırl ıyan bıreyci çikarcılığı da burokra sıyı CIL scrgılıyor On Ikı Sandalye'nm cn eglcncelı bolıım lerınden bırı tkınıi Ya^lılar Iluzurevı ıle ılgılı bolum Bolumun gırışındc anlatdan kar.ıborsacı du/enba/ Ostap Bender de roman ıçın anahtar bır tıp 28 yaşindakı Btnder, yersız yurtsıız hatta bır bakıma yaiı uplaktır Ne paltosu vaıdır ne çora bı blındckı yır olçumu gonycsını kara borsa mallann satıldığı pazarda satmaya çahşır 'Alacak yok mu' Yer olçumunc yarayan gonyemı kdcpır hyatına satıyorum' bmeklı bayanlar ıle yenı evlıler ıçın ındırıın yapılır " Nc var kı once nek kım stnın ılgısını Lekme/ emeklı bayanlar, ( ) pıyasada darlığı çekılcn malları alma ya çalıştıklanndan hepsı de kıımaş satışı yapılan çadıı ların onune toplanmışlârdır " Beledıyt mcmuru da "gentın elındckı ay gıtı bır gun onceyağ uretım meıkezinden çalınan daktılo makınesıne pek benzetemcdrgı ıçın dık dık bakmakla yetınır So nunda gonyeyı bır çilıngıre "Kendı ken dıne olçum yapar, yctcr kı olçecek bır şe yı olsıın" dıye tanıtıp uç rubleye satar Karnını doyurup kentı dolaşmaya çıkar Huzurevının kapıcısıyla ahbap olur Ken dını her 7aman olduğu gıbı 'Babam I urk uyrukludur, kendısı orada doğup buyumuij" dıyc tanıtır Bır tur ovunme sozu olan bu tanıtımdan sonra kapıcıyı şarap ıç meye çağınr Bu arada bınanın ve kapıcının da geçmışını oğrenır " Pekı, tarıhı maddecılık ortaya çıkmadan once bu konakta kımler oturuyordu? Anlamadım Ne zamandan once deYanı eskı rqım zamanında Lskı re)im zamanında burada bızım beyefendı otururdu 'Bi7im beyefendı' dedıgıne gore, yanı burjuva talumından mıydı Kendısı f Scnsın burjuva' Bızım beyefendı Soy lular Bırlığı başkanlığı yapıyordu Burjuva ofmadıgına gore proleterdı herhalde Sensın proleter' Beyetendı Soylular Bırlığı başkanıydı dedım sana " Bender, kapıuya ısmarladığı şarap kar şılığmda, onun odasına yerleşmeyı başarır Gelecek ıçın ıkı tasansı vardır Bırı bırkaç kadınla bırden evlenıp kentten kente yolculuk yaparak gul gul gıbı geçın mek"tır Otekı de "Stargorod Çocuk Esir gcmt Kunımu'na başvurun, unlu rcssam Repın ın Zaporojye Kazakları 1 urk Padı şahı'na Mcktup Yazıyor" adlı tablosıın dan esınlenerek yapılmasını sağlayacağı Bol^evıklcr Ingılız Başbakanı C hcmbcr laın'c Mektup Yazıyor gıbı dahıce duşu nulmıış bıı tablonun çoğaltılarak ulke ça pında dağıtımını uzenne almak " Ne var kı, Bender'ın Moskova gezısın dc vc Rusya Dcvnmcı Ressamlar Derneğı sergısınde tasarladığı bu karlı ışlere kalkış masi çok da kolay değıldır " Bırkaç kadın la evlenmc scçeneğrnı ancak ın ın benek lı, boz tenkte bır takım gıysıyle gerçekles tırebılırdı Aynca tebınde en AL on rubfe bulunmalıydı, çunku evleneceğı ılk kadı na kendını befiendırıp onu baştan çıkar mak ıçın on runle gehm, o zaman da bek ledığını/ gıbı 'pır 1 ' dıye uçar gıderdı " Bender, ya^ayabdmdc ıçın kapağı huzurevındckı kapıcı daıresıne atmıs,tır ama, buradakı tek uçkâğıtçi değıldıı Oncesan dalydcnn peşrcklıydı " Elbet kahramanı mı?ın neon rublesı nede takım gıysısı var dıı Bunlaı olmadan da hem guzel hem de varlıklı bıı kı/ı tavlayamayacağına ınanır Ln a/ dort yu/ ruble ka/anatağı tablo işı nın zorluğuysa tcknıktcdır BolifLvık lıder ler ktndılerını Kazaklar'a ya da 'Beyaz' subaylaı a benzetecek tablonun aslında bı çimac bır çı/ımı kabullenmtycbılırler Yoldaş Kalının başına bork, sırtına beyaz tektt gıymış olarak lesmcdılebılır mı^ Ya yoldaş C">(nn'J Hadı, onu bddcn yukan sı çıplak olaı ak çizmeye kalkın da gorelım bakalım1 Cjt.ııe dc bu tur engdlcre aldır madan tabloda yer alacakları gıınluk giy sıleu içinde uzdınız dıyeındkı Ippolıt Matyeveyıç gclır Matyeveyıç, bınanın es kı sahıbı ve kapıcısının "beyefendısı"dıı Ostap Bender, beycfendıyle kısa surede anlaşarak onıınla çalışma karan alır Bu nun ıçın de huzurevı yonetıcısının yanına gıder Kendını yangın uzmanı olarak tanı tır Ne var kı nuzurevının yonetıcısı de onun kadar becenklı bır dalaverecıdır Bu Emekçllerin yaşantıları Vasılı Makarovıç Ş,ukşın, kısa suren sanatsal yaşamında oyku kıtapları, romanlar pıyesler yazdığı gıbı, bırçok se naıyoya da ımza atnuş, sınema yonet menlığı hatta oyunculuk bıle yaparak yedıncı sanatın olağanustu teknık yenı lıklerınden yararlanma yoluna gıtmıştn "Yas,ama Tutkusu"nda Ş, uk^ın, fırtına ların, tıpı ve boraların durmadığı Sıbır ya nın sonsuz steplcrınde, taygalarında dogup buvumus, basıt, saf ve ozverılı koylulcrın emckçılerın yaşantılarını en ufak ayııntılarına dek anlatu Uuygula rını gı/leyemeyen bu ınsanların aşkları nı evlat auldiını, kıvançlarını kotkula rını, kınlerını sıyah bey ız çeken bır ro togıat makınesimn objektıiı gıbı sadeee gcrçeklcn gozctcrek yansıtır Yıpıtın son yaprıgmı da okııyııp ka patan ukur bu oykuİcruı yalnızca satıs. v ıpmak alkısjanmak ıçın ueğıl fakat ay nı zaınanda geleeek kuşaklara bu ınsan ların nasıl ve hangı koşullarda yaşadık launı anlatmak ıçın va/ıldığını gorecek tır Hıçbır suslemeyc, abanıya gcrek du vulmaksi7in yalın bır dılle kısa tumce Icrle kaleme alınan ' Yaşama Tutkıı su nu kolav anlaşılan okuıu yormayan o/gıın dılıyle furk Ya/ını na kazandı u n sayın çevırmen Mehmet Ozgul u de kutlarım • Yaşama Tutkusu, Oykuler/ Vasılı Ma karovıç Suk<jtn,/ Turkçesı Mehmet Ozgul/ ( em Yayınevt.Oıak 2003/ 288 s CUMHURİYET KİTAP SAYI 894 nu farketmesı çok sıııme7 Yazaılar bu yonetıuyı okurlara şoylc tanıtırlar 2 Numaıalıhuzu revınııı yonetıcısı utangıç bır hırsi/dı Hırsızlık yapmaktan butun bcnhğıyk tık sınır gene de çalıp çırpmaktan gerı dur mazdı Bır yand m hırsızlık yapar, bır yandan utanırdı Su reklı hırsızlık yapıp surcklı utandığı ıçın sı nekkaydı tıraşlı yuzıı utanmanın sikılma nın, yedığı haltlardan dolayı yerın dıbmc geçmenın kızarıklığından kurtulmazdı Yonetıcının adı Aleksandr Yakovleviç ka nsının adı Aleksandra Yakovlevna'ydı Kı sa olsun dıyc adam karısını Ş,aşhen karısı da onu Alhen dıye çağırırdı Dunya kuı ul du kurulalı Aleksandr Yakovlevıçgıbı bır hırsız gonılmemıştır Adam sıradan bır yonetıu olmayıp hu zuıevının butun gırdı çıktısma karışırdı Kendısınden ontekı yoneticıyı huzuıevuı de yaşayan emeklı kadınlara kotu davran dığı ıçın gorevınden uzaklaştırıp devlet scnfonı orkestrası koro sefltiıne atamişlar dı Lskı yontıcının kaba davranışlanyla Alhen'ın uzaktan yakından bır ılgısı yok tu Yoğun çalışma duzenı ıçınde nuzure vının yonetımını uzerınc aldı, kocakanla ra elınden geldığınce nazık davrandı Onun donemınde burada yenı duzenle melenn, buyuk değışıklıklenn yapıldığı rahatça soylenebılır" Alhen'ın yaptığı değısiklıklerden bın huzurevının urlemelı çalgılar orkestrası nın butun aletlennı satmış olmasıdır "Bunlannıçınsattığınagelınce Kocaka nlar zayıf akcığerlerıyle aletlere uflemeyc başladiklarında ortaya kopek çenlemele nnden başka bır ses çıkmıyordu da ondan Bır metal yığınının duştuğu bu acıklı du rumu gormeye dayanamazdı Aleksandr Yakovlevıç Onları bu yuzden satmıştı, sımdı de utancindan nasıl davranacağını bılcmıyordu " Bırbaşkayenılıkyemekha neye asılan etın /ararlaıı ve yemegı çiğnc menın yararları ıle ılgılı ozdeyışk r vc yaş lı kadınlann her gun lapa yemek zorunda olmalarıdıı Cıerçi yonetıcıntn dort delı kanlı kardcşiyle karısının gencecık yeğen de hu/urevı koşullaıını (dıııl kumaştan gıysı, daha çok da yeseler her gun lapa ayakucu baskılı battanıyelı yatak) payfaş maktadır ama bunlann duıumunu ozet leyecek tek soz "asalaklık"tır Bıı beş genç aaam huzurevı demırbaşlarını satmakta da ustadır Huzurevı yonetıcısı ıse oğle ye meğınde şunlan yıyebılmektedır 'Bahçe mantan haşlaması, rınga balığı buğulama sı, en ıyı cıns Ukrayna etıyle pışınlmı^ borç çorbası, tavuklıı pırınç pılavı kurutulmuş elma kompostosu" Bu yemeklcre bır şı şe de dan votkasını eklemek gerek On Ikt Sandalye 'nın ızının surulduğıı her yerde benzer uygulamaları gormek olasıdır Anıak 11yı Ilt ıle Yevgenı Pet rof'un elcştırdıklcn yalnızca devlet ku rumlan değıldır Kendını dıınyanın en gıı zel kadını varsayarak evdekı patayı gıvımı ev (Jııidtumı ıcın saçıp savuran cv kadını yaptığı yolsıi7İuklar yıızunden hapse gıre cek bıı buıokıatın kuıtulabılmck ıçın bır başkasını ' karşı devnmıı' dıye ıhbar et meye ha/ir ahlak anlayışı onların yengısın den kurtulamaz Sandalycleıın 1 1 1 suren papa/ eskı 711 soylulaı toplııluğıı başkanı ve onun yar dımcisı Bender'ın seruvenlcrı kımı zaman kahkahalarla kımı zaman bııruk guluşltt le ızlenır Sonunda leıek lınıağı yakınla nnda hazıncyc ıılaşılır Ama ha7int yı hıçb rı alama/ (, ıınku ()ykıınun gelecek ku şaklara umııt bağlayan sonunıı kıtabı oku yacaklara bııakmak en doğrusu Mı/ahın gozunun keskırılığıylc bır donemı sorgu keyıflı bır roman • layan On Ikı Sandalye o\L\mxm&ı gercklı ve On tkı Sandalye/ Roman/ tlya 11/ Yev genı Petrof/ (, evıren Mehmet Ozgul/ Cv remel liastm Yayın/ 424 i SAYFA 13