Katalog

maatsözciisü bana ccmaatin benden örıcc var olduğunu ve benim onun kurallanyla ahlakını kabul etmem gcrekti Cini söylüyor. Ikisi de beni bireysel ahlalci seçimden yoksun bırakıyor; özerkli ğimi garanti edeceğine, tehlikeli gördükleri ıııısurları smırlamak istiyor. Bireyin ozerkliğı hazı durumlarda tehlikelidir, evet, ama bıı aynı zamanda toplıımdaki ber tiir ahlak ve adalet için belirleyici tenıel koşuldıır; onları bir birinden keyli nizce ayıramaz, birini bırakıp öbürünıı alamazsınız. 'Ibplıımda ahlaki içeriği ya yıp güçlendirıııck gcrçekten istcniyor sa, o zaınan ycni sınırlar koymak yerine, bireyin bağımsızlıgını engelleyen sınırlar bütunüyle kaldırılmalı. Cemaatçilerycni cemaatlere bağımsız bireyler tarahn dan bilinçli bireysel angajman, sadakat, ınanç, kaıîjilıklı sorıımluluk, raahhiit ve bağlanma duvgularıyla bir arava getirilip tekrar avrılacak insani edimler, ürün ler olarak hakmivor, cemaatirı bircydcn önce var olan kııtsal bir şey oldıığunıı soylüyorlar. ( ) kavıavış karşısında ben, bizim kendi vapııımı/. olarak toplumun alrını çı/mek isterinı. () htilde lıhı'nıltztne ı'leştiriniz nc? Bireysel özerkliği savıınduğundan ben liberalizmc cemaatcilikten daha fazla değer veriyorum. Liberalizm o, herkesin komşıısunıın yaptığını yapacağı gnvenlikli ortanı düşüncesinin panzehiridir. Ama yarı yolda dıımyor. Modernite ve Müphemlik adlı kitabımda post nıoderniteyi modernitecleıı ayıran, ona göre karakterize eden iıç yeni şiara de ğinmıştim; modernitenin "özgürlük, eşitlik ve kardeşlik" şiarlarına karsı gii nümüzün şiarlannın "özgürlük, tarklılık ve dayanışma" olduğuna. Liberallerle olan sorıın, onlarm davanışmayı kabul ctmeyip toleransın iizerinde durmaları. ( )nlar için üçüncii öğe tolerans. Birbirinıize karşi roleranslı olacağız. Scnin farklı bir lıayal tarzııı varsa, istediğini yap, ben karışmam; o hayat tarzında t>aşina gelenlerden mcmnıın olmadığını, değiştirmck istediğini ama değiştireeek olanaklara sahip olmadığını görüyorolsam bile. Korkarım, tolerans kayıtsızlıga çok yakın. () onun kendi seçimi; ne isriyorsa yapsın, beni ilgilendirmez. Davanışma ise başka nirşeydir. Dava nışma kayıtsızlık değildir. Otekinin fıavalına ili^kin hassas olmak, derin bir kaygı ıluymaktır; seııin kendine iyi bir hayat seçmeolanaklarının kısitlı olduğıı nıı göriırsem, bir şey yapına sorumlıılıığu duyarım. Bir pasif tutum olan tole ransın lersineaktii bir tutumdıır. Dayanı.şma, liberal düşüncede yoktur. Yani, liberalizmi bütün uzanımıyla alıp, onla kalmayarak, toleıanstan dayaniijmaya gitmemiz gerektiğini kastediyorum; birbirimize karsı sorumluluk dııyduöıımuz aktif bir taabnüde. Liberalizmde, birinin bireysel özgürlüğünü tanıma sorıımluluğıından gayrı bir sorumluluk kavramı yok. Ama sen pckala, aynı zaman dili minde özgür de mutsuz da olabilirsin; iıısanın özgürlüğünü gerçek anlamda ya şayabilmesi birtakım koijullara bağlıdır. Cebinde paran, yiyeceğin, evin barkın yoksa özgür de değilsindir. Se<;me ola nağın yoktur. Sizjuıslnıodcrndcn oltımlu \(>Z(iiklerlc \oz t'Jtyorsıınnz. <> yüzden .sormak istiyorıırn. İyi bir loplumdan nc atthyortu1 /ıuzJ l oslınodern topluma karşı karışık duygıılar duytıyorum. 1 ler ijeyden önce, sahip olduğumuz, (inıımuztleki rek top lıım biçimi; yani seeeneklerimiz yok. Bıı durumda yapılabilecek tek mantıklı şey. onıı ılikkalle inceleyip, ivisini kötüsünü nim toplumdaki ivi için tek modelim. • saptamaya calışmak, sonra iyi yanlaıını işleyip, geliştirip, ıııünıkünse kotü yanSoaal Krıtıh, Sayı 5253/1997 larına da çözıımlcr hıılmaya, onları etki sızleştirmeye cabalamak. Posimoderni te hem büyıık olanaklar sıınuyor lıem de büyük tehlikeler barındırıyor. Ben postmockmitede, bize iyi bir toplum irnıı yıl oncc s<nyalı\l olanlara i<,"in bir modele sahip olamayacağımızı bdkıldığmdci bugün çognnıtn anlatan yanlarolduğıına inanıyorum. Bi çokkültürciilcır dönüştüklcrı rilerinin iyi bir toplum modeline sahip ^örülehılir. ()y\a sizöylc olnıadınız. Nei)ldııgıı veonıı geıçekleştirmeyi denedi den? gi her defa korkıınç şeyler oldıı. Milyon O gelişme benim için bir anlam ifalarca insan istenmeyen ilan edUdi, kampde etmiyor. Dıınyada olanlara bir de laıa konuldu, sürgüne gönderildi ya da "çokkültürcü" bakış açısından bakmak, yok edildi. Ben herkes için her zaman satlete, toplumsal deneyimimizin birde geçerli olacak bir iyi toplum modeli ol (a daha teyit edilişi olur. Biz, eğitimli, dıı^una inanmıyorum. iyi topluma ilişorta sınıftan insanlarız. Biz dünyayı do kin idealler, tarih içinde karşılaştığımı/, laşiyor, benzeı otellerde kalıp kendimi somııt proble.ınlerin çözüm pratiklcri ze benzer insanlarla buluşuyor, karşılaiçinde sürekli değişiyor. () yüzden ancak şıyoı, dünyanın larklı yerlerinde farklı kendini sürekli yenileyebilecck yetenekdillerde ama aynı sorulara muhatap olutc bir toplum için birmodelim var, kibıı yor, sonra da bıı deneyimi genelleştiri hiç de mükemmel bir toplum modeli de yonız. Sanki can alıcı sorun halkların ğil. Hiçbir toplum mükemmel değildir; îarklı kültürlere sahip oluşuymuş ve seiyi ki öyledir, çünkü mükemmeliyet yahat ederek bu sorunu çözebilecekmiölümle eşdeğer bir şey. Benim bildiğim şiz gibi. Bıı kultürcü bakış, aslında ol en mükemmel yer mezarlık. Orada her dııkça yüzeysel bir yaklaşını bence. ()ykes sonsuza kadar eşittir. Ama, kendini sa dünyada farklı grupları çok farklı bi yenileştirme yeteneginde olan ve kcitii çimlerdeetkileyen derin değişikliklerollüğe karşı her zaman tetikte duı up, onun nıakta. Yani sadece bizım sınıfımızdan kendini gösterdiği her defa bir şeyler insanlann seçkin denevimleri kapsamınyapmayı arzıılayacak bir toplum tahayda kalmayan değişiklikler. Biz her yerde yülüm var. Kendini iyileştirenılecek olan ve hiçbir yerdeyiz; Tayland'dan Ameritoplum özerk toplumdur; bütün ülkeleka va, Amerika'dan Afrika ya tlolaşıp rin yasalarının insan yapımı olduğunu, dıırııyuıuz ve sürekli diyalog, karşılıklı onlarda kutsallığın olmadığını bilen bir anlayış içindeyiz, ama her zaman kendi toplum. Bir özerk toplum mükemmel sınıfımızdan insanlarla. Oysa, ulkeleri devlete asla ulaşılamayacağı ve sürekli avıran sınırların her iki vakasında 30ü'er değişim, sürekli uvanıklık, yeni dalgalametıe geride, birbirinden muthiş farklı ra sürekli dikkat, nayatın yeni koşullara koşullarda yaşayan ınsanlaı var; toplumsürekli uyarlanmasının gerekliliği konu larının elitine dahil olmayan bütün o insunda uzlaşmış bir toplumdur Bıı, br s.ınlar için, çokkültürlülüğün bir anlamı Diinya doldu y yok. Bugün belirleyici olan ve çokkültürlülük ideolojisini de besleyen şey küreselleşmedir. Ama bu sözcük bugün öylesine farklı anlamlarda kullanılıyor ki, ne kastettiğimi anlaşılır kılmak için, söz cüğün vesile olduğu entelektüel kaf a karışıklığının arkasında yatanları belirginleştirmeliyim. rler şeyden önce: Gezegenimiz daha önce hiç olmadığı biçimde doldu, işgal edildi. Modern toplumda her zaman, modernleşme sürecinin ürettiSi "işeya ramaz insanlar" için var olabileeek ıııekânsal olunaklaroldu. Bıı tür insanlar şıı iki nedenle ortaya çıktı: 1 )üzenin yapısının modernleşmesi (düzene uyum gös teremeyen insanlar olabilir; o zaman onlar başka bir yere götürülmeli, yalıtılma lı, bir yerlere kapalılmalıydı) ve ekonomik gelişme (geliştirilen her veni yete nek, önceki kuşakların geçimlerini sıirdürdüğü üretim tarzlarını ve yaşam bi çimlerini geçersizleşlirir). "Modernite" diye birşeyin var olmadığını, var olanııı sadece, sürekli bir akış halindc olan "modernleşme sürcci" oldıığnnıı unut mamak önemlidir. lirmalar yok oluyor, talepler değişiyor, eski ıı.sralıklar geçersizleşiyor. Motlernleşme siirecivse artık bütün dünyava yayıldı. YsY\ sömüıgeci lik yıllarında, "işe yaramaz" insanlann gönderildiği "cl değmemiş topraklar" yok artık. Orneğin Polonyalı ve Ukray nalıyoksullar icin.loncalarçözüldüğün de, bir çıkış yolu vardı: Arnerika'va göç etmek. Ama artık her yer ıloldıı. Bu de mektir ki, modernleşmenin belirleyici özelliği yerel sorunlara küresel çözünı ler bulmak oldıı. Bıınlar mükemmel çö ziimler değil, ama katlanılabilir çözümler. Ne var ki artık dünya doldu; gezege nin fizikî coğrafyası anlamında değil, modernleşmenin fazlalıklarını emecek "el değmemiş bir toprağın" artık olmayişı anlamında. Birleşmiş Millerler'egö re dünya üzerindeki göçmen sayısı 18 milyon civarında. Başka bir ıınsurda "Mekân Devrf'nin sonunagelmişolmamızdır. Birhayat tar zını korumanın, güvenliğe ulasmanın geleneksel biçimi, bir egemenlik alanını kale, sıır, set gibi istihkâmlar kurarak çıtlemek, sonra da sınırları genişletmek, kazanılmıs yeni alanlara garnizonlar göndermekti. Bir devletin egemenlik ve giivenliğinin lemelini o tahkim edilmış alan oluşturııyordu. Ama ıızun me.saleli askeri olanaklaıııı gelişmesiyle birlikte sınırları dışarıdakine kapama şaıısı nın da kalmaınasından sonra, bıı nöyle değil artık. Bunıı şinıdi, "terorizme karşı savaş"ın ortasında keşfediyoruz: Teritoryal bir savaş değil bu, şimdiye kadar olan bütün savaşlardan farklı. Terorizmi Dayanışma kayıtsızlık değildir. Ötekinin hayatına ilişkin hassas ob/ıak, derin bir kaygı du\ınaktır; scnin kendine iyi bir hayat seçnıe olanaklarının kısitlı oldnğuıuı göriirscıt/, bir şey ya[u?/a sorumlıdu$ıt duyarım. Bir pasif tutum olan toleransın tersine aktif bir tutumdıır. Dayanısma, liberal düsiuıcede yoktur. Yani, liberalizmi bütün uzanımıyla alıp, onla kalmayarak, toleranstan dayatıı\ maya gitmemiz gerektiginikastediyorum; birbirimize karşı sorumluluk duyduğumuz aktif bir taahhüde. CUMHURİYET KİTAP SAYI 694 SAYFA 5