Katalog

BİRSEN FERAHLI D un gece geç saatte Nezıhe Me rıç 'ın YK Y'den Ocak 2003 'tc ya yımlanan lomanı Alacaceren'ıbı tırdım Bu ıkıncı okuyıışum îlk okuyuş yırmı gun once lutapçicfan eve gelır gel mez kanepedekı koşemde Bır solukta değıl o okumam Kımı paragraflarda durmak gerekıyordu çıınku Tanıdık duygularla karşılastığım satırlarda dur dum Çocuklukta kalmış, ustunu başka sorunlar ya da mutluluklarla orttuğu muz, guvensızlık eıbı korku gıbı, erken gclen sorumluluklar gıbı ıç dunyayı tc melınden sarsan duygularla yuz yuze ge lınce o doneme donup, cılız çocuk omuzlaunı duşurerek kolları tkı yanda oylesıne kalakalıyor msan Bir kök roman langıçları ıçın gerekebılecek bağlantı so runu ço7iımlenıyor Boylelıkle anlatım nostaljı tuzağına duşmuyor Romandakı her kahraman kendı sabahını, yanı kendı zamanını yaşıyor, yanında taşıyor " Sa bah"ın doğum, başlangıç, umut çağrış tıran etkısı, huzunle yaşama sevıncının ıç ıçe oldıığıı bu kıtaba denk duşuyor Sa bahların ısımlen var En çok etkılendı ğım sabah ısmı "Geçıp Gırmış Bır Do lu Sabah Var Anımsamak Olası Değıl Hepsını' Adamakıllı şıır tadı, şıırın da maktan başlayıp goğse doğru uzanan ya yılışını duyumsuyorum ıçımde Nezıhe Merıç ın okuduğum tum kı taplarında kentuı sokaklatı, evleı odalar murfaklar var Bu mekânları adeta bır ro man kışısı gıbı kuilanıyor Alacaceren'de de "Bengı evı çok seven bır kız" dıyor va zar Bengı'nın kendı romanını ya/dıgı defterde kahramanı Ayşe'nın "Koşeyı doner donmez muttağın ışığını gormek' Bu sevıncı yaşamayan bılmez" sozlerıyle karşılaşıyoruz Ya da aynı defterın baş ka bır sayfasında "Sokağımızı yazmak ıstıyorum Neden 3 Bılmıyorum Doğdıı ğıım buyuduğum bu kentı, bu evı, bu sokağı sevıyo rum Yıllarca onlarla bır ara daoldum On lara baktım Onları yaşa dım Onlarbe nım Onları anlatmak, bı laz kendımı anlatmak, an latırken de ta nımak gıbı bır şey Oyle mı ? Bunun ıçın mı vazmak ıstıyo rum'*' dedığı nı okuvoruz Mutfak der lı toplııvsa, buzdolabında sut mevve, ve şıllıkler, pev nır, vumuıta varsa, çav d e m 1 e n m ı ş, sabah kahvesı pışırılmışse o sabah tyıdır Zorluklar, so runlar vardır belkı, ama bunlarla baş cdccek guç, evın guvenlı ortamı tuten ocak "hadı yemeğını bıtır' dıven bır sesten alınabı lır Bengı'nın sabahlaıında 'Çav" başlı başına bır hayatıyet ve guven sımgeM, ya kın bır arkadaş olarak soluk alın verıyor kıtapta Balkonlar da oyle Ardıye yapı lıp oteberının depolanmadığı, bır kova suyla vıkanıp eskı mavı havluyla bır sı kıta kurulanan, kovada artan suyla y ^eklerın sulandığı balkonlaı Bengı vle Gun un dedesının, o guzel dedenın ya şamını sevdayla doldurmu^ olan Gulpe rı Nene nın balkonu Oysa benım ıçın bır balkondu Gulperı nenem Ben onu hıc gormedun lstanbul da bır balkon" dıye başlanılıp, leylaklar, gulleı, yasemın lerın bezedığı, salıncaklı koltukta artık kımsenın oturmadığı balkon, mekân, ın san, sevgı baglantısına açtlıvor Gençlık, yuzdekı kırışıklıklar, sırtta bı razı yorgunluk, toğu kabulden kaynak lanan bır kamburlaşma ıle yerını orta va şa bırakarak bıter Orta yai;, LOLuklaun yuvadan uçması, sağlık sorunları, emek lılık, torunların mezunıyet torenlenyle yaşlılığa bırakır yerını Oysa çocukluk, ıç dunyada son soluğa kadar suren bır su reçtır O bıtmez Belkı de tum yaşamı mız boyunca Locukluktakı sevıntlerımı zı tekrarlamak, ya da çocuklukta yaralanmış duygularımızı onarmanın pe^ınde koşuyoruz Alacaceren'de dıl ustalığı bır zırveyse, dığer zırve çocuk ve çocukluk donemınm ele alınış bıçımı olsa gerek Ikı çoLuk var Bengı ve Gun Annelerı var Genç guzel bır kadın Anne rahat bır yaşam, ev, elbıse, e:jya, araba, seyahat, ıstıyor Bu ısteklerı dılek şeklınde uslu ıstekler değıl Hemen ıstı yor Yoksunluklarda çocuklarını sakın madan hırçınlaşıyor Evın babası ınce, es mer, soluk yuzlu, şıırı, denızın mavısını seven bır mımar Baba duygusal, sevgı dolu ancak, gerçeklere dayanıksız, so rumlııluk almıyor Sabahtan başladığı al kolde arıyor çareyı Anne ve baba ayrı dıınya goruşunde olan ınsanlar, anlasa mıyorlaı Bırçok erkek ve kadında oldu ğu gıbı ılk goruştekı beğenılerle, bırbır lerını tanımadan, başka varaları tedavı etmek ıçın evlenıyorlar îlk yıllarda pek sorun (jikmıyor, gıderek asıl kımlıkler oe lırıvor Anne "Benım sorumluluklarım var Benım ıkı kuçuk kızım var Benım ar zularım var Namusluaçol maktansa, (,o cuklarının kar nı tok bır 'bana ne'cı olmayı tertıh ederdım " Baba susu yoı Içıyor "lçı pışmanlıklar, saşkınlıklar, hayıflanmalar, kızgınlıklar, onarılamaya cağı açıkça bel lı kırgınlıklarla dolu bır dun yadan bakar dı" dıvor yazar onun ıçın Ara da bu tadımlık bal gıbı guzel sabahlaı yaşı yorlar "He men bozulma va hazır en ku çuk bır ımle hemen bozu luveren guzel 'an'lar" Behçet Ne catıgıl'ın ' Ev ler" şıırı gelı vor aklıma, açıp şu dızelerı okuyorum Bu kıtdbı, memclı canlılarda bulunan "kok bucre"ye benzetıyorum Kok huc re kalp hucresıne de donuşebılır, kan hucıesıne de, den hııcresı de olıışabılır ondan Işte 76 saytalık Alacaceıen ıçerı ğındekı duşunce gozlem ve dıl zengınlı ğı ılc, "kok hucre" benzerı doğurgan guce sahıp bır "kok roman" Romanın kahramanları ıkı kız çocuğu, anne, ba ba ve dede Aslında rollerı boyle adlan dırmalarla dağıtıyoruz, ama romanın asıl kahramanı ınsan ruhıı Yazar da rııhlara su/ulen bır gezgın Bu nedenle olayla rın orgusunden oluştıırulmıışbırkurgu bır anlatım so/ konıısu değü ükur, ya şantılaıın en gızlı koşelerıne kadar sıza bılen bır duygu ve duşunce akışına tanık lıkcdıyor Uçkusağınyaşantısı aşka, ılış kılere dıınyaya balaş açısı, erışkın kım lıkleıının çocuklukta hangı ılmeklerle orulduğu hem de valnı/ca 76 savtada onumuzc seıılıvoı Kıtabı okurken kendımı moror gucuv le değıl dc, dılın anlatım gucuyle çalışan bıı asansoıdeymışım gıbı duşledım hep Bır cumleyleyukarı aşlca çıkıyordum oı ğeıı ıle koıku kavgı katına ınıyordum yanı en dıbe en afta Cılalı bıı çıh ayak kabıvla dedenın /amanına kenarına bı çaktakı reçel bulaşmış tereyağı ıle anne nın ozensız tutumuna karışık ruh halıne yalnızca "çay" so/cuğu ıle guven ve yenı başlangiçlara, kemık bıı toka ıle kımlık sorunıına gıdıyordum Bu kıtapta dılın gucunu belkı de bııaz ııkılerek yenıden anladım îsımlerın, yııklemlerın, vırgu lun, uç noktanın ( ), unlemın hatta de da eklerının ışlevlerı nerelere kadar uzanıyormuş meğeı "Bengı o kuçucuk vaşından berı hep çekınmıştır bu da'lardan " denılmis 22 sayfada Baha neler, once ıımııtla navalanıp ardından sonııveren hevesleı, golgelı mutluluklaı duş kırıklıkları bunl.ırın hensı okura bır hıs,bırıçsıkıntısıolaıak " ua'ekııleak taulıvor Oyle değıl mıdır gerçekten1 Gelecektım de , sevıyordum da , ıyıy dı de Noktalann başında bın soztıık sonıında bın sozcuk olsa, duygusal bel leğımız yalnızca " da"yı kaydeder Çun ku o elde kalandır, gerçeğın ta kendısı dır Kıtabın zamanı sabahlar, mekânı ev ler, balkonlar, sokaklaı Once uçaktan geıçekleştırılmış bır kamcra çekımı gıbı kentın sabaha uyanısı goruntulenıyoı Gıttıkçe goıuntıı vaklaştırılıyor Kenıın buyuk cacldelerı, sonıa sokaklar, evler apartmanlar balkonlar kendı oykulerıy le canlanıyor Ardından bu butunun ıçin den bu eve, o evın odasında uyııyan ıkı kıza ıı/anılıvoı O odava gırıp, Bengı ve kuçuk kız kaıdeşı (jiın'le ranıştıktan sonra, yazar da dunyaya o evden bakiyor Bu kez, o tek kuçuk bırımden bakarak ulaşıyor butune Anlatım ıçın bellı bır zaman dılımının seçılmesı zamanı nıtelemeye yaşanan sabahlar bıçımınde kronoloıı gerektır meksızın bır galerı gıbı gezılebılır hale getırmeye olanak tanıyor Sabahlar gu nun butununden koparılarak konu başCUMHURİYET KİTAP SAYI 685 Buyuk bır aşkla sevdığı Gulperı'sını kaybeden dedenın yalnız^ğı ıle, anne ba bası çekıp gıtmış ıkı kızın yalnızlığından sevgı temelıne dayanan yepyenı bu dıı zen kurulur Kıtapta sık sık yınelenen bır cumle var "Oysa Kuçuk bır kızdır Gun kuçuk çun ku Hâlâ kuçuk bır kız Kucuk bır kız dı " Nezıhe Merıç, çocukluğun yaşa mın ozel bır donemı olduğunıı kıtapta sıklıkla, neredeyse bellı aralıklarla çalan bır vicdan saatı gıbı yınelıyoı Bıı yıne lemeler gerılım hlmlerınde gorsel sımge ıle sağlanan rıtmı oluşturuyor romanda Nezıne Merıç'ın yazma konuları yaşa mın heıkese dddd^ dedırten sıra dısıolay lan değıl hıçbır zaman, o, gıındelık de dığımız sessız sedasız surup gıden ha yatları edebıyata taşıvor Her bıreyın ya şamını değerlı bulan ve ınsanı onemse yen bır duşunce yapısı ıle tanışıyor okur onun kıtaplarında Ama hep on planda olan, kayırdığı bır varlık var Nezıne Me rıç'ın çocuk ılla kı çocuklar DHin anlatım gücii Bengı ve Gun, aıaları dort vaş olan ıkı kardeş Aynı aıle, aynı oda, aynı mutfak ta buyuyorlar Ama o evde yaşananlar Bengı'de başka, Gun'de başka etkılen melere yol açıyor Gun buyumesı ıçın ge reken sevgı ve guven desteğınden vok sun bu nedenle vaşadıklaı ı gerçek değıl mış, oyunmuş gıbı olsıın dıye, oyun ço cuğu zamanlarında dondıııuyoı davra nışlarını, ta kı dede yaşamlarına gııene kadar Bengı deise/ıt vonde bır etkılen me yapıyor kaygılar, korkular Yaşamın geıçekleııyle baş etmeye çalışan ve sev gıvı kendı ıçınde oluşturabılen bır kız çı kıyor burada kaışımıza Bengı lomanın duşunenı, anlavanı, hıssedenı, çayı dem leyıp bakkaldan ekmeğı vumuttavı ala nı 'Evı kuçukten berı çekıp çevıren Bengı olmadı mı* Ama sessız bır akarsu gıbı nıç bellı etmedı kendını" dıyoı va zar Romandakı tum kahıamanlatın da çeşıtlı anlarda soyledıklerı gıbı, Bengı rarklıbır çocuk llamuıufaıklıbıı ınsan Hıi7nıı şımdıden bılıyor, yaşama sevıncı ıse alabıldığıne çıçeğe boceğe, kanıva balkona baksın yeter, hemen bır gulum seme yuzunde Bengı'nın asıl gucıı so rumlulukları ve kendı gerçeklerıvle bu denlı barışık olması, elınde ne vaısa he men oracıkta sevgı ıçeren bır du/en ku ruvermesınden kavnaklanıvor sanııım Salt kendı vaşamını değıl, kendını çev releyen herkesı, her şeyı vaşatıvor ıçınde Bu yoğunlaşmaları ıç dunyasından taşıp azrya donuşuyor Yalnızca vazarak mut .u olabıleceğını yazarak kendını anlaya bıleceğını, hatta bazı seylerden ancak onları yazarsa kıırtulabıleceğını dıışunu yor Bengı yazarak yaşavacaKtır Yazarak gezınen bır dıışunce ve ancak yazarak yaşayabıleceğınekaıaı veren bır kız, sozıı bırbırlerınden alıp vererek an latımı en zor olan alana, heın de çocuk 3 t rdc ntLi nıct anayctkr ı<,lcndı, luk ruh hallerınden vola çıkarak gunde rtıbu bılc JuymaJı mumlann lık yaşamın derınlığıne ulaşıvorlaı Dort dııvar arasında aılı \ırları, Dede ıle Bengı ıkı ayrı kahıaman kıış dort duvar arasında dunyanın kahırlakusuz, ama sonuçta bu ıkı ıç dunya z.d ıı manın çok otesınde bır yeı de bırleşerek Bunca ı^utuk, hurita erkek, bunca kadın tek suret olarak çıkıyor karşımıza goz yaşlarıyla bedendı " Alacaceren'ın kok toman nıtelığı adın dakı tını ve anlam yııkıı ıle başlayıp, son Karşılıklı kırıu sozler, adamın alkolle, so/cuğe kadar suruyor Kokun gelışıp kadının başka bır erkeğın ılgısıvle uyuş serpılmesıne, çıçek açmasına ket vuran turmaya çalıştıkları acıları, sabahları cıa çorak zamanlardan kurtularak, bugune acılaştırıyor Ikı erışkın kendı aravışlan gelen bır yapıt Alacaceren Yazar bu kı nı sıırdururken yakıt olarak kullandıklataptaelle tutulupgozlegorulebılecekbır rı Bengı ve Gun'un çocukluğudur gerçeklıkte varattığı sabahların sonrası Doğru yaşam sureceğım" ya da "ılle de nı, oğlenlerı, akşamları denıze bıı akılan benım dunyagoıuşum" tutturmalanyla bır umut gıbı geleceğe bırakıyor fazlaca meşgııı olan anne babanın <,o Nezıhe Merıç, "tum ız dekı onarıl cuklarına verebtldıklerı yalnızca kavgı, masi olanaksız yalnızlığı lıklar"a çarebır korku ve guvensı/lıktır artık Çotukla kıtap yazmış Okumayı bıtırıp kıtabı seh rın onlara duyduklaıı sevgı, adresını bu paya bırakıyorum Sokakta koşup oyna lamamış bır mektııp gıbı dolanır durur yayım, annem pencereden benı çağırsın, ortalıkta Romanda dededen sonra, ço elım yuzum yıkansın, ustum aeğışsın, cuklardan onte, yanı ortada yer alan kusaçlarım yanclan ayrılıp taransın, kurabı şak boylesıne trajık bır a<,mazd duşmuş yemı yıyıp sutlu kahvemı ıçerek merdı tur vende oturmak ıstıyorum • Yaşamm gerçeMerl l j SAYFA S