Katalog

Hitler'in Psikopatolojisi SEVGİ TAMGÜÇ dolf Hıtler Bır doneme damga sını vuran, kıtlelerı peşındcn su rukleyen kışı Kımılerının hâlâ hayranlık duyduğu ama dunya nufusunun çoğunun nefretle andığı, tarıhe ka 1 ra sayfalarla geçmış Fuhrer Tarıhın vebası taşızm uzerıne sayısız kıtaplar yazılar çıktı daha da çıkacak, ınsanlığın karabasanı bu belanın ıplığı nı pazara çıkartmak ıçın ne yazılsa az Onun onderı, baş aktoru Hıtler ıçın ya zılanlar, 1 urkçe ye çevrılenlerse sayıca daha az Hıtler'ın yazdığı "Kavgam" kı tabı onun uzerıne en çok bılgı sağlayan lardan bırı Yakın zamanda Donkışot Yayınları'ndan çıkan "Hıtler'ın Psıko patolojısı" ıse Hıtler'ın kışılığıne çok ıl gınç ışıklar tutuyor, rejım/ onder butun îuğunde, onderın kışılık yapısının one mının yadsınamayacağı adeta bır kez da ha anımsatılıyor Dr W C Langer'ın yaptırdığı bu ınceleme, propaganda amacından çok uzakta Ikıncı Dunya Savaşı sırasında îngılız Haberalma Örgu tu'nun, Hıtler ın kışdığını tanımak ama cıyla Dr Langer'ın başkanlığında bılım adamları kuruluna vaptırdığı bır ıncele me A 1 Httler'ln klşUiğl Hıtler'ın Psıkopatolojısı Kendı ınan una gore Hıtler Alman halkının tanıdı ğı Hıtkr kurınayının tanıdığı Hıtler kendısının tanıdığı bıçımde Hıtler Hıt ler rııhbılımsel çozum ve bııeşım Hıt ler'ın gelecekte karşılaşacağı olası dıı rumlar olmak uzere altı ana bulunıden ve alt bolumlerden oluşııvor Butunıı nun hıç sıkmadan okunduğu, akıeı bır çevırısıyle dılımıze aktarılmış ol.ın kı tapta oldııkça ılgınç ırdekmcler bulu nuyor Propagandalarla olması gerektı Ğı gıbı gosterılen Fuhrer'ın halkı buyu lemek ıçın soylevlcrı ve sesı yetivoı muy du? Başkaetmenleryokmuvdur' Bııso ruların yanıtını Hıtleı ın kendı sozlerın de buluvoruz 'Kıtlelerın tıpkı bır kadı na benzcdığını bılıvoı musun* ( ) Tıp kı bır kadın gıbı yığmlar da ııçlar arasında dalgalanır durur Yığınlar yalnı/ ca kadına benzemekle kalmaz, soylcv verırken dınleyıcıler arasında kadırda rın onemı çok buyuktur Kadınlar ço ğunlukla başı çeker ( ) tum aıleyı ele geçırdığınde bunları babalar da ızler " Bu arada ılerıkı sayfalarda soylevlerınde eımel oğeler, "pıslık dışkı, zehır" sozcuklerının sık sık geçtığını oğrenıyoruz Bu koşullarla Hıtler saf ve kultursuz dınleyıcıye Almanya'nm kurtarıusı gıbı gorunur Yazarın Alman halkını ırdele mesı onu "Alman erkcklerını çoğunlu ğu guçlu bır dısıl mazoşıst vapıya sahıp olduğu genellıkle daha çok 'crıT ozya pı ozellıklerıyle ortulmuş olan bu ozya pının kısmen kutsallık dısıplın, boyun eğen davranışlar gıbı ozellıkleı gosterdı ğı ama bu dıırum onları rahatsız eder gı bı gorunduğu, aşırı yığıtlığe, kavgacdı ğa ve azme yonelerek bu kavgacılıîdarı nı gıdermeye çalıştıkları" vargısına go turur Hıtler'ın soylevlerındekı bu cınsellık ve dığer oğeler aynı zamanda sapkın do ğasının gostergelerınden bırıdır Ozya şam oykusu çoeukluğundan ıtıbaren ın celendığınde sorunlu bır aıle sonucu Freudecu anlamda babadan kopma an neyle butunleşme ısteğını, pıslık tema SAYFA 16 larının annesıyle babasının unsel bııleş mesını goımesıne dayandığını ıçsel ra hatsuhklarının ona mazoşıst bır vapı ka zandırdığını bu mazoşızm sonucunda tembcl, pıs, cinsel ılışkıleunde kendını kadınlara dovdurmek dışkı yemek gıbı sapkın eğılımlcrc ulastığını goıuruz üzetle kotu geçen çocukluk ve ılk genç lık yılları onu tam bır psıkopat yapmış tır Vaitız babasının bır Yahudı olması na kendısının de bır olasılıkla Yahudı kanı taşımasına, hatta bır donem Yahu dılerle arası çok ıyı olmasına kanjüık bıl dığımız gıbı, ılerkı yıllarda bu tam tersı ne donecektır Kıtaptan edındığımız bıl gılerle burada da Hıtler ın psıkolojısı nın yalnızca kendısıne değıl, ınsanlık ta rıhıne verdığı zararı goruyoruz "Anne sıne karşı bır zamanlar duyduğu duygu lar, onu nılınçsız olarak Almanya ya yo neltmış ( ) Almanya ıdeal annesının yerını almıştı Almanya anneyı, yaşlı tu kenmış Avusturya'da nefret ettığı Ba ba yı sımgehyordu ( ) Demck kı o mıl yonlarca ınsandan oluşan bır ulusıın ış lerıyle uğraşmamakta, kendı çatışmala rını çozumlemeye ve çocukluğunun du zensızlıklerını gıdermeye çalıs,maktaydı "Yahudılerse kendısınde nefret ettığı her şeyın sımgesı olur Hıtler eşunselfı ğıyle ve korkularıyla antı semıtızm ara sında bır paralellık kurar I rengı korku sunu Yahudıluk ozdesleş,tıreıek onları bır ulusu vıvıp bırıren frcngı gıbı goruı Sapkınhkları aıasındakı kadının ustııne dışkılama gıbı davranışlarsa toplama kamplarında sık uygulanan bu eeza yon temıne donuşur Kıtabımı/da Hıtler'ın kışdık bozuk luklarına ılıs,kın daha bırçok ayrıntı ser gılenmekte Hıtkr ı nasıl mr sonun bek ledığı, sonu gelmeden gosterılmektedır Ama butun bunların yanı sıra onemlı bır konu daha vardıı, o da 1 lıtler ı Hıtler yapan kıtlelerın psıkopatolopsının ınce lenmesıdır Walter C Langer bu konu yu çok avrıntılı ışlememekle bırlıkte ge çiijtırmemış okura mesajını ozetle ılet mış • lusjarından Sudwestfunk'ın kurucuları arasında yer alan Berendt, muzık ve fel sef e uzerıne 21 dıle çevrılen 33 kıtap yaz mış llkbaskısı 1953'te yapılan "Caz Kıtabı" ıse, ıkı mılyonun uzerındekı satış rakamı ıle halı hazırda dunyanın en çok satan muzık kıtabı unvanını elınde tutu yor Kanyerınde testıval duzenleyıcısı, or ganızatoı gazetecı, televızyoncu, eğıt men gıbı pek çok sıfat bulunduran Be tendt, Zeıt gazetesı tarafından modern dunya muzığının babası" olarak anılıyor Dunyanın çeşıtlı yerlerınde workshop semıner ve konferanslar veren Berendt, ozellıkle 1970 lerın ortalarından ıtıba ren "duymanın dınlemcnın onemı ve dunyanııı sese dayalı karakterı uzerıne vıptığı çalışmalarla dıkkat çektı Muzık yazınının bu değerlı neferı 2000 yılında geçırdı&ı bır trarık kazası sonucu yaşamı nı yıtırdı Ilk kez 1953'te yayımlandığında ınce bır kıtap olan Caz Kıtabı, sureldı guncel lenerek gelışmeler ılave edılerek ve her yenı baskısında cıddı duzeltme ve ılave lerle çıkmış zaman ıçınde de bu konuda tn derlı toplu eserlerden bırı halıne gelmıs Once 290 sayfa olarak çıkan eser, sondaKi sozlukçe ve dızın gıbı bolumler le 30 yıl ıçınde 600 sayfaya ulaşmış Kıtabın tum baskılarındakı yenı bılgı ler, yuzlerce caz muzısyenı yazar ve eğı rım gorevlısı ıle kurulan yalun ılışkıler soyleşüer, hatta omur boyu suren dost lııklar sonucu elde edılmış, pek çoöu ya kın dostu olmasına rağmen Berendt ya /ılarında b 4zı konulan eleştırmekten ım tına ctmcını^ üzellıkle 1980 sonrasındakı gelışme lerı, her zaman yenı eğılımlerı genç ku ^ağın daha derınden yaşadığı duşunce sıyle genç kuşak yazar ve muzısyenler den vaıdımalarakoluşturmuş Bır butun olmasına karşın, parça ele alınabılme ozcllığı olan bolumler, seçmelı olarak da okunabılır bu kıtapta vanı okuvutu ılgı alanına gorekıtaptakı bolumlerı arzu et tığı sırayla okuyabılır Çunku bolumler bırbırlerınden bağımsız olarak da konu sunıla son derece yetkın anlamlar ıfade edıyor Pek çok eleştırmen bır tek konu uze rınde yoğunlaşarak, duygularının ağırlı £ı altında vazarken Berendt duyguyu ve bılgıyı surtklı sınamak sorgulamak ve venılemek gerektığınden hareketk, ko nuya yenı yaklaşunlar getıııyor alışılma mış sorulara olağandışı yanıtlar arıyor Ancak boylelıkk muzrk eleştırısının dı rı ve evrensel kalabıleceğını yazdıkları ıle orneklıyor Dıle oranla çok daha faz la avrım ıçeren muzık uzerıne yazmanın /orluklarını kendıne sorun edınen Belendt mu?ık yazarının sadece bır tanı tım gorevlısı olmasmın uzerıne çıkması gerektığını savıınan ve bu fıkre onculuk eden yazarlardan bırı C AI Kıtabı nda her tıırlu tek yanlılık, abartı ve fanatızmden kaçınan Berendt 'eklektısızm suçlamalarından korkmuvor bılhassa cazın ckkktık yapısının ana ozellıkleı den bırı oldıığunu ve ona yapı lan katkılarla /engmkşıp evrenselleşe bıldıgınııddıaedtvor ( a/ın Amerıka'da doğmuş olmasına karşın, cıddı caz eleş tırısının, kıtabının ve dergısının ılk dera Avrupa da gerçekleştırılmesının (Ame rıka'da da en onde gelen caz eleştırmen lerının Avrupa kokenlı oldukları unutul mamalı) bırtesadufolmadığınısoyleyen Berendt ca/ın her zaman entelektuel yaklaşımlarla gerçek manada anlaşılma şansının bulunduğunu ortaya koyuyor Kıtabın ılk ana bas,lığı aslında TV po lısıyelerınde asansorde, otel lobılerın de, reklamlarda ya da fılmlerde her gun duyduğumuz ama ozenle ayırdına var dığımız bızı saran seslerı ureten caz stıl lerıne ayrdmış Bızı gunluk yaşamda sa rın sarmalamasına karşın, bır ılgı alanı olarak her zaman sınrılı kalan caz muzı BlPblrlnden bağımsız bölümlep ğının farklı turlerı bıçımlerı ve stıllerı aralanndakı bağlantı ık bırlıkte alınmış, 1890'ların Ragtıme ından 80 sonrasın dakı turlere kadar konu başlıkları açıl mış Ikıncı bolum bu muzığın baş emek çılerı, yanı muzısyenler uzerıne Onların urettıklerı muzıkle bırlıkte şekıllenen ya şamları, yaşadığı donemle ve tarzlarla üışlalerı, Louıs Armstrong Charlıe Par ker Mıles Davıs ve Wynton Marsalıs gı bı donemleıın temsıl etme yetkısını ha 17 muzısyenler uztrınden ışlenmış Uçuncu bolum bıraz daha teknık bır ko nuya ayrılmış, ca/ın oğ(krı Burada cazın sound'u doğaçlama teknıklerı aranj man meselesı armonık melodık yapılar ve rıtun gıbı konular gerektığınde nota lı ornekler verılerek açıklanıyor Bır son rakı bolum yıne teknık bıı konııya ayrıl mış cazçalgılan Burada tazın ana enst rumanları vapısal ozellıklen ve onları ıvı kullanan ustaları ıle anlatılıyor 'C azın Oğelerı' ve 'Caz Çalgıları adlı bolumler yenı baskılarda dığer kısımların artan onemı nedenıyle bıı az daı altılmış stıl ve ıcra tarzı açısından belırleyıcı olan mıı zısyenlere ve çalgılara yer verılebılmış sa dece Berendt bu ışı o kadar buyuk bır tıtızlık ıçınde gerçekleştırmi!; kı bu da raltma mecburıyetı kıtabın bugunedek cazın tumunu kapsamak dıye tarır edı len kıtabın hederıne pek zarar verme mış Beşıncı bolum erkek şarkıcılar ve 'kadın şarkıcılar' başlıklanyla ıkı kısun halınde caz şarkıcılarına ayrılmış Bır sonrakı bolum, Fletcher Henderson, Benny Goodman Count Basıe ve Gıl Evans buyuk caz orkestralarını, onların donemleune damga vuran muzıklerını ve tek tek hıkâyelerını kapsıyor Daha sonrakı kısımda ıse bıı sonrakı doneme yanı kııçuk caz orkestralarının (combo) yaygınlastığı doneme geçılıvor Burada swıng orkestraları bop cool hatdbop fusıon ve sonrası one çıkan orneklerı ıle ışlenıyor Kıtabı bıtıren'Yenı Bır ( a/ lanımına Doğrıı adlı kısım hem kıtabın konsant re bır ozetını hem de cazın bııgunu ge leceğı ıle ba/ı ongorulerını, temennılerı nı ıçerıyoı Berendt ın Berendt avı ICJ da Amerıka nın dunya kulturune yaptığı en cıddı ve en guzel katkının caz muzığı ol duğunu ılerı suren ılk yazar Tek bır tarz uzerınde yoğunlasmayı reddeden Ber endt kıtabının heaefını başlangıcından bugune kadar tum cazı kapsamak ola rak tarıt edıyor • Caz Kitabı / Joachım L berendt / (t evt ren Neşe Ozan /Ayrıntı Yayınları / 592 ı Caz Kltabı MURAT BEŞER ayınevlerı krız ve sa vaş orta rnında bırakın spe sıfık bır konuda çalışmayı, en po puler konularda bıle kıtap çıkarır ken defalarca du şunurken, Avııntı Yayınları Alman duşun adamı ve muzıkyazarı Joachım E Berendt e aıt 600 sayfahk değcrlı bır ba şucu yapıtı olan Caz Kıtabı nı takdırı nak eden buvuk bır cesaretle yayımladı 1992 îngdızce versıyonu ıle karşılaştır mak olarak 1991 tarıhlı Almanca baskı sından çevrıkn eser, Neşe Ozan'ın tıtız çevırısı ıle dılımıze kazandırddı 1922'de Berlın'de doğan Joachım E Berendt ın babası Hıtler ekarşı dırenen Protestan Kıhsesf nın onde gelen ve bır toplama kampında yaşamını yıtıren an tırasıstlerınden bırı 1945'te Alman ya'aakı en buyuk radyo televızyon kuru Gelecekten Anılar NURDAN BEŞERGİL elecek .t e n Anılar Bır Huzur Çağı" ılk sosvalıstlerden tngılı/ Wıllıam Morrıs uı yaptığı pek çok ışın yanı sı ra kurguladığı bır utopya Kıtapta, 19 yuzyılda yaşayan ıdealıst bır sosvalıstın 22 yuzyda yaptığı esrarengız yokuluk sonucu ruyalarının gerçekleştığıne sosyalızmın hem dunva uuzenı, hem yaşam goruşıı hem de ahlâk anlayışı olarak benımsendığıne saşkınlık ve heyecanla tanıklık edışı anlatılıyor Bır tek yaşama alabıleceğınden fazla şey sığ dırmış olan Morrıs, en kestırme tanımla zamanın onemlı duşunurlerıyle bırlıkte sıyası tarıhe olduğu kadar sanat tarıhıne de adını yazdırmış bır sanatçı, estet ve duşunce adamıdır 1834 1896 yülan arasında yaşamış CUMHURİYET KITAP SAYI 685 Y