Katalog

ulcıı vc kıtaplarıyla dondu I urkıyc'ye" dıye bır not duşmus Hoşgcldın Nâzım usta, sefaler, aydınlıklar getırduı 1 urkçe mızı scvdirdın bıze • devam etmıştır Eskı ınançların yaşandığı, bır turhalk Islamı olarak adlandırabılcce ğımız Islamıyet Sunntlığe uymayan bır ya pıyı yansıtıyordu "Tasavvuf, teorık vapısı ıtıbanyle şerı Kardeşim Nâzım/Dr A Sverçevska rtin tevhıd edılen ' Allanın ortak kabul et ya/Prof Dr Svetlana Uturpaun/Çev Meh mcz tcklıgVnı açıkça vuıgulaınak suretıy le 'yaratan'ı yaıatıfan'dan ayırarak ortaya »u I OzgnU ( tm Yayınevı/1W s koyduğu yaratan yaratılan ayırımını ya Nâzım Hıkmet ve Tiyatrosu/Dr A Sverçevskaya/1urkçc %ı liulyaAnlanK cnt ratılanın yaıatanın teccllısınden ıbaret ol duğunu varsayarak ızale etmeye çalışan Yayınevı/'192 s bır mıstık f'elsefe DiniTasayvufi Halk Edebiyatı ÇETİN YİĞENOĞLU B ır toplumun tarıhsu bırıkı mı konusıın da rek kaynak dev lctın kddrolu tarıh çılcrı, vakanuvısleıı olsaydı gekcckku şaklar scvınçlcnyle tasalarıyla, buna lımlaııyla, savaşla rıyla !7inı surduğu toplumsal kalıtların kulturcl, sosyal ve ekononıık ozcllıkJerı nın acaba ne kadarından habcrar olurlaı dı? Sanınm, bır bılım adamı olarak Erman Artun da boylc bır kaygıya kapılmış, olma lı kj, masaya yatırdığı "Halk Edebıyau"nın batınına ' çevırmış, pro|ektonınu Boy letc sanatın pcnceresınden bakaıak bır 'kultur rarıhı' yazmış Bılım ve edebıyat cevrelen Erman Aı tmı'u "anonım Turk halk edebiyatı, aşık lık edebıvatı ve dıııı tasavvufı halk edebı yatı (tekke edebiyatı)" konulaıında çalı şan, eserlcr veren bır bılım adamı olarak tanır Artun, yenı bır bakıs açısı gelıştırdı ğı bu çalısmasında ıse halk edebıyatçısı" kımlığınden çok, "gayrı resmı kultur tan hı yazmayı amaçlamış edebıyat tarıhçısı" gıbı çıkıyor okurların edebıyat ve bılım dunyalarının karşisına Artun'u bu kımlığe taşıyın bakış açısı, anlaşıldığı kadarıyla 11 ve 13 yuzyıı ve oncesı Anadolu kulturcl yapısı gozardı cdıldığınde sağlıklı bır degeılendırme ya pılamayacağı kaygisıyla olıışmuş Değı şen toplum yapısının ınsanı değıştırdığını, dcğışen ınsanın da saııatı değıştırdığını bı len Aıtuıı, engın bır sezgıyle "Dını I'asav vufı" acıdan ınceledığı HaJk Edebıyatı'nı sanatsal boyııtlaııyla gunumuzc taşırken toplumsal geçmışımmn ıınutulmaya yuz tutan arkaık noktalarını da gunumuzc ta şımış Buııu vapaıken dc halk edebıyatını bcsleyen ınanç sısremlerı, dınleı veınanış,lar konıısuna da egılnııs, Dın konusunda yer yer ozgun sentezle rc ulas,mış, boylece ' Fuıkler, Islamıyetı ka bul ettıkten sonra eskı ınançlarından ata lar vc tabıat kultlcrını şekıl don değıştır mcyı Iınrı nın ınsan şcklınde gorulmesı ınananı, luhun başka bedende hayatını surdurmcsı ınancı olan tenasuhu, Budızm ve 'jamanızm de gorulen havada uçma ve dıger sıhn, buytı, ongun vd mançldnnı ls lamıyettc sıırouıduler Anadolu'da Sunnı Islamın gereklerını ycrıne getıremeyen eskı ınançlarla besle nen bu halk suhlığı oluştu Islamıyet 10 yuzyılda 1 urkler arasına gırmeye başladığı zaman çoğunlukla ko nar goçeı bır toplumsal yaşam bıçımıne dayalı eskı ınançlann kalıntılaı ıyla uzlastı Eskıkam ozanlaı ycnıdervışşıyhleroldu laı 'Anadolu Tıırk Halk Muslumanlığı' bu yapıyla doğdu Babailık, Turkmenler arasında doğdu ğu ıçın onların sosyal, dını ve kulturel ya pılarına uygun mahıyet ortaya koymuştur 1 urkmenler henuz Musluman oldukları, yenı dını ozumseyemedıklerı ıçın eskı ınanç ve geleneklerın etkısı buyuk olçude Turk edebiyatı, lanzımat'tansonradı van edebiyatı, halk edebiyatı ve dınıta savvufı edebıyat olarak ta&nıf cddıp ınce lemeve başlanmıştır Bu da edebıyatın sı nırlarının ntredc başlayıp nerede bıttığı sorununuberabenndegetırmı^tır Dınıta savvufı edebıyat, dıvan edebıyatında ve halk edebıyatında olmak uzere ıkı koldan yıırıımuştur Duıı tasavvuh halk edebiya tında konuların halk ıçın, halkın anlayaca gı dılle yazılması, halkı eğıtme ve propa ganda amacı gutmesı bır olçude belırleyı tidır Bır dıvan şaırı mutasavvıl da olsa şı ınnde telkınti bır hava gorulme/ Duıı tasavvufı halk edebiyatı banatçila rı, seslcndıkleı ı kıtle halk olduğu ıcın ede bı urunlennı dıvan vc halk edebıyatlann dan aldıkları şekıl, ol<,u ve turlerde halk dı lıne yakın bu dılle vcrmışlerdır Bunlaı tam anlamıyla dıvan şaırı ve âşık sayama yacağımı/ sanatı,ı tıpıdır Bu sanatçılarda yetıştıklerı çevre ve seslendıklerı kıtleye gore Pmı Iasavvııh Halk Şaırlerı' vc 'Halk Aşıkları' olmak uzere ıkı ayn zum re olus.turmu$lardır Bu zıunre sanatçıları duıı tasavvufı halk edebıyatuıı meydana getırmı^leıdır " Erman Artun un kıtabmda duu tasav vufı halk edebiyatı kulturcl değışım ve ge hşım bakı^ a^ısıyla oluşum, gelışım, bı^ım, tur, uslup ıçerık nesir ve terımler yonuy le ıncelenmıstır Ayrıca kıtapta geçmışten gunumuze ellıye yakın şaır ve bu şaırlenn şurlen yer almaktadır • DinıTasavvufi I lalk Edebiyatı / Doç Dr Lrman Artun/Akçağ Yayınlart/ 2921 HaMn yakm M P dH Tophmsal 9eçmlşlmtz Sosyal Demokrasi Düşüncesi ve Türkiye Gerçeği AYDIN CINGI Bu donemde sol, 1959 Bad Godes beıg programı ve 1970 lerın başlarında ya/arın Akdenız Sosyalızmı" olarak ad landırdığı farklılaşan tercıhler yoluyla o gune kadar surduregeldığı Marksıst leferanslarının pek çoğundan vazgeçı yor 1980 lı yıllarla başlayan son donem de ıse sosyal demokrasi yazara gore gu numuzde 3 Yol anlayısı ve sosyal lıbe ral sentez ıle ulaştığı noktada, lıberal de mokrasuıın hukukunu ve yapısını aynen devralıyor ama onu yenı bır demokrasi anlayışıyla butunleştırerek aşıyor Sovyetler elıyle bır tur modernıte pro jesı haüne getırılmıs olup 1989'da Ber lın Duvarı nın yıkılması Je son bıılan baskicı sol bu donemde artık kendını yenıden tanımlama ı,abasına gumıştı Bu yaralı solun ve sosyal demokrasının, 20 yuzyılın son çeyreğınde gerçekleşen bu yuk teknolojık donusumun damgasını taşıyıp 1990 lardan ıtıbaren "kureselleş me ' olarak nıtelenen "yenı kapıtalızm" veonıın salgıladığı "yoksulluk', "eşıtsız lık" dalgalan karşısındakı "duruşu" da kıtabın ele aldığı temel sorunlar arasın da yer alıyor Yapıt sosyal demokrasıyı Turkıye baglamında ıncelerken 12 Eylul sonrası depolıtızasyon surecı ve ANAP ıle oz deşleşen Yenı Sağ anlayısı temelınde analızler sunuyor Bu, yakın geçmısı ye nı gırdılerle zengınleşmış bır Dakışfa ye nıden gozden gecırmek bakımından son dcrece yararlı oluyor 1990'h yıllarda du şunce evrenımızı kaplayan sıvıl toplum, lıberal demokrasi, pıyasa ekonomısı, ço ğulculuk, çokkulturluluk, kımlık, fark lılık vb gıbı kavramlar sosyal demokra sı açisından enıne boytına tartışılıyor Ote yandan pek çok sorun ve gelışme lerın teorık ve felsefı arka planına dışkın analızlerın yanı sıra pratığe donuk onenılı bulgular da kıtapta yer alıyor Turk partı sıstemının kendını "sol" ya da 'sosyal demokrat" olarak nıteleyen par tılen somut gelı^meler ışığında ele alını yor Kııram ıle pratığı uyumlu bır butun olarak ele alan kıtap bu alanda onemlı bır eksıklığı gıderecek "Sosyal Demok rası ve Turkıye Pratığı", oluşumların doğru anlaşılıp değerlendırılebılmesıne yonelık çozumlemelerın otesinde, oku ra projeksıyon yoluyla geleceğe ılışkın ongorulerde bufunma olanağı sağlayabı lecek Bu da, yazarın sosyaî demokrat bılınç açjsından gordugu yararlı ışlevle rın ılkı değıl • Sosyal Demokrasi Duşuncesi ve Turkıye Gerçeği I \\a\an Hulent Kahraman / So\yal' Demohrası Vakjt Yayıtıı / 4İ2 s etık defierlere aykı rı da olsa her turlu aracı hoş goren bır sıstem, bır anlayıs, olarak nıtelendırı lu Makyavekılık Machıavellı'nın duşuncelerını en olgun ve guçlu bı çımde yansıtan ıkı eserı buyuk onem taşır Bunlardanbı rı "11 Prınupe" (prens) yahut "Hukum dar", dığerı ıse "Tıtus Lıvıus'un Roma Tarıhı Adlı Eserının Ilk On Cıldı Ustune Nutuklar"dır Machıavellı bu eserlerınde sıyasetle devlet çıkarlarının belırleyıcı ol ması gerektığını savunmuş ve bu yaklaşı mıyla gerçekçı sıyaset kuramının onculc rı arasında sayılmıstır Acaba Macnıavcllı, Memet I uat'ın be lırttığı gıbı bızım çağdaşmıız mıdır' Bu sorunun yanıtmı Machıavellı ıle ılgılı ya zısını kıtabına başlık yapan Memet Fu at'ın vermesı daha doğru olur 'Herke sın sozbırhğı etmı^cesıne yerdığı Makya velızm, yumuşanlmış ınceltıbıuş, bılım scllestınlmış lyice sırıtkanlaştırılmış goru numlenyle çagdasımızdır Bır dakıka ay rılmıyor yanımı?aan, her gun her yerde karşımıza <,ıkıyor " (s 227) DevteUn gücü Içln... Asluıda hep bırlıkte tukaka" ettığı mız Machıavellı, o gunun kos,ullarına, ca ğın gereğı ve ozelludcrıne daha onemlisı ulkesının ıçınde bulunduğu tabloya ba kıldığında suçlanmaması gereken bır ın san O, donemınde gorduklerıne kar^ın bır tepkı boyutunda yazmı^ bunları Üs telık yansız kalmaya çalışarak 'Machı avellı son çozumlemede ınsanlaıın lydı ını duşleyen bır duşunur, ama her şeyı apsayan amaca, ya da ara amaçlaıa yo nelırken, ınsanlara acımanın, kotuluk et meme kaygısının, ahlak kurallarının guç suzluğe yol açacağına ınanıyoı Kamu nun lyılığı ıçın, devletın gucu ıçın her şey yapılabılır, yapılmalıdır kanısında Ka munun ıyılığı ıle devletın gucunu bırbı rındcn ayırmıyor Kuçuk guçsuz devlet lerın kargaşa ıçınde yaşadikları bır ulke de boyle duşunmesı doğal " (s 227) Esas utanç verici olan, esas sorgulan ması gereken, Makyavelızmı çağımıza ta şıyıp çağdaş yapanlara yonelık olmalıdır Çokpartılı dcmokratık yaşama geçtığı mız gunden bugune bır çok polıtıkacı nın.ışadamının sozumona devlet adam larınm Makyavcl'ı mıımla aratacak dav ranışları ele alınıp sorgulanmalı yargı lanmalıdıı Yıllaraır değıstırılmeyen kımı sıstemlcr kurallar hep Makyavclıst polı tıkaların surdurulmesı esasına dayandı ı ılmaktadır Hele sozumona laık bır ul kcde dın tuccarlığı yaparak sıyasal mara tonu goğuslemeye çalüjanlara bakıldığuı da Macnıavellı'yı o^nr dılenıek îçm ara mak gerekebılır Ulkemızdc Machıavellı ve Makyave lızm hakkında bılgı sahıbı olan polıtıka ciların sayısı fazla değıldır Ancak bunla rın edımkrınc bakıldığında Makyavdızm otesı bır bovutla henuz dunya sıyasi lı teraturune gırmemış olan Zubukızm yanlıları oldukları gorulur "Çağdaşımız Makyavel" kultur, sanat edebıyat, eğıtım vcgcnçlık konulannı ek alıp ışlcyen dcneme yazılarıyla dolu bır kıtap Oznel eleştırılerıyle Nıırullah Ataç'ın da beğenısını kazanan Memet Fuat bu yazıları bır bılge yaklaşımıyla ka leme almıştır Makyavekılık otneğınde olduğu gıbı, kışıyı durağan değer yargı larından otede, merak araştırma ve ınce lcmeyt, hıç değılse yenıden duşunmeye yonclten bu yazılar dıkkatle okunmalı dır Klasık kımı değcr yargıları yenıden ele alınıp değerlendırılmelıdır Makya velcılığı çağdaş bır konuma ulaştırıp ne nımseyıp yaşamımıza katmışsak ve Dun dan utanc duymuyorsak hıç değılse sus masını bılelıın Bu ayıp hepımıze yeteı • Çağdaşımız Makyavel / Memet Fuat / Adam Yaytnlart/392 s SAYFA 17 f 2 002 yılının son gunlerın dc "Sosyal Demokrasi Du Hincesı ve Turkıye Pratığı" adlı, sosyal demokrasıyı "ıdeolojı ve pra tık" olarak evren sel boyutuyla ol duğu kadar I urkı ye bağlamında da ınceleyen bır kıtap ya yımlandı 1 lasan Bulent Kahraman, po lıtıka lelsefesı alanında en çok uretını yapmış yazarlardandır Yazar, bu kıta bında ırılı ufaklı ve kımı kuramsal ıçe rıklı kımı de gazete makalesı olarak ya zılmış olan yazılarını 7 bolumde topla mış Kus.kusuz kı sosyal demokrasi de, ıd dıasını surduren tum duşunce akımları gıbı, sureklı değışen çevre kos,ullarına kendını uyarlama yolunda durmadan değıs,ın donuşuyor Bu ba^lanıda, sosyal demokrasının tarıhsel gelışımı uç evre deelealınıyor Ya/aragoıeî ransızDev rımı ıle 2 Dunya Savaşı bıtımı arasında kı donemı kapsayan ve "ozgurluk, eşıt lık, kardeşlık kavramlarının sosyal de mokrasının temellerınde yer ettığı bu ılk evreyı ızleyen ıkıncı donem 1970'h ytl ların sonuna değın suruyor Makyavel çağdaşımız mıdır? ABDULLAH TEKİN "Memet Fuat'ın anısına saygılarla" 16 yuzyıl Italya'sı Dışguçle rın duşmanlarm baskılan ^ Pavlasilmak ıstcnc n toprak laı lç çckıs.mck'r Sağlanamayan bırlık Ploransa Venedık, Cenevız, Raguza, Tos cana vb kuçuk cumhurıyetlerın ıçte ve dışta verdıklerı kavgalaı Irılı ufaklı prenslıkler, kıallıklar arasında sureklı sa va^lar Yokolanlar yenısıkuıulanlar,bır leşcnlcr Unlu Italyan sıyaset adamı, tarıhçı ve yazar Machıavellı 1469 vılında boyle bır tablo îcinde dunyaya gclır Machıavellı Makyavekılık" olarak adlandırılan ve hcr turlu ahlak yasasinı hi(,e saydığı ka bul edılen sıyasi sıstemın ısım babasıdır Durustlukten yoksun sıyaset ve ozellıkle polıtık kulvarlarda ereğe varmak ıçın, CUMHURİYET KİTAP SAYI 677