Katalog

Kayıp Şahıslar Alhümü ŞUKRAN YUCEL T avtun Pırselımoğlu Col Masalları (YK Y 1996) ılebabjadığıedebıvat vokuluğuna Kayıp Şahiblar Albu mu ılc devam edıyoı Puselımoğltı, roma nında da 'Hıçbıryerde" hlmındekı gıbı aynı ızleğı takıp edıvor kavbolanlan an yor ama romandakı hıkaveler ve uslup tılmdekınden oldııkça farklı Fılm onee Ibtanbul'da neredevse belgesel gıbı ger çekçıbırdıl1ebaslamib,ken Maıdın degı zemlı ve masalsi bır atmosrere kayıvor kı, burada romanlarındakı geiçekle gerçe kustu veraltııleverustuarasındakımasal sı havavla kesibivoı Kayıp !}ahıslar Albumu Çol Masalları jjıbı burekiı degışen anlatıulann anlattığı tarklı hıkayelerden olub,uvor Yazar bıı hı kayelerı oıtak ızlekler ımgeler, ışareder, ıpuçları, tarklı hıkâyelerde tekrar karşı mıza çıkan s,ahıslar ve oneekı hıkâyelere vapılan atıtlar vc oyunlarla bırbırıne bağlıyor Ya/ar, son sozde sureklı başına do nulen u/un ve edebı cumleler kurmadığını soyluyor ( umlelermı gereksız sıısle melerle uzatmıyor, sade bır dıllc anlatıyor hıkâyelerını Ama bu gorunur sadelığın altında, bızı duşunmeye ıten tarklı derın lıkleı var I Iıkâyelerı bırbırıne bağlamak ıçın bızım de aynı Cezmı Kara ntn Kayıp ijahıslar Albıımıı'ne donup bakması gıbı sureklı gerıye donduğumuz ve ıçınde go nııllu kaybolduğurauz bır ruman, Kayıp Şahıslat Albumu Bu açıdan, hıkâyelerın ıçerığı kadar romanın bıçimı de 'kaybol ınıısluk hıssını okura etkık vıu bır atnıos ferde ya^atıvoı Kıtapta Cezmı Kara nın babasının ce nazesı 1 , 1 gıttığı bır kentın gannda bır u 11 1 nayrte tanık olmasivla basjar olaylar Rır matba 1 îscısı olan ( tvtnı Kara, çalıştıgı nıatbaada Duklugu bır Kavıp Şahıslar Al bumu'ndtkı vıukı ın gızemıne kapılır ust uste gelen bazıtcsadııflerlc (acaba tesadut mu'l dc kendısını bıı aravı^ hıkavesının ıçınde luılıır Kara 'bır olunıluve nuısal lat olabıleeek en tehlıkelı hastalık" olan merakının tutsagı olur o buretten bıı biı rete, o ısimden b ıs,ka bıı ısme, yerın us tıındcn vtraltının mahzuıleııne savrulan uzıın ve tehlıkelerle dolu vokuluklarında pck çok kaıanlık hıkave dınler tarklı şa hıslaı d ın Rtınların hepsı kavbolma hıkâ veleııdıı kımıleıı kendı ısteklcrıyle kav bolmu>tuı kımıluı bıııktmden kaçmış tu ba/ıları ıse hırılerı tarahndan kavbet tırılmı^tu Yazaı bııtıın bu hıkavckrın pes,me dıı şerken kendı \az ıılık konumunu da sor guluyor (3nun lanıı lolunesovunupbu b,ahislatm kaderlennı vazmava hakkı var mıdıi'' Yuvuzunde sıııttleıtvle dolaşan golgelerı anlatırkcn "vaıolma ıle 'kav bolma ' aıasındakı ınce çi7gıde ız suruyor sureklı Var olmak veva kavbolmanın geı çek anlamları nedır1 Rı/ım ıçın var olma van, guçekte de vok muduı' C.erçeğın ne kadarını gorebılırı/, ne kadaıını goıe mevız'' Bılmek ıvı mıdır kotu mıı^ Insa nın bu hayattakı yerı nedır'' Butıın bu hı kâyeleıın ya da var oluşıımuzun bır anla mıvarmıdır, sorulau uzeııneduşunduru yoı Heıdegger'ın soyledığı gıbı "yeryu zune hrlatılıp atılmışsak butıın bu hıkâ veleıden bız sorumlu muyuz, ne kadaı so rumluyuz5 " Bu kadar hıkâye bılmek bazen o kadar zor gelıyot kı dedı O kadar çok hıkâye, o kadar çok yuz Bundan ?aman zaman bunalıyorum Kendımı o hıkâyelerın bır yerıne sıkışmış hıs sedıyorum Sankı tum bıınlar bcnım gozumun onunde ve benım ıeın olu yor Ancak nır baş kasının da benı ız ledığını hıssedıyo 1 um, bıı ba^kasının da onu Sonunda anlıvorum kı, bunlann hepsı bızmı hıkâyemızdır Aslında tek bır tek hıkâvc var " (s 250) Cezmı Kaıa ona bunları anlatan kus kulıı şahıstan urkerek kaçar Aslında o da bu kadar çok hıkavenın ıçinde tek bıı hı kavevı, kendı hıkâyesını vaşamaktadır Yıllardır kendı çocukluğunda geiçekle ı^en karanlık bır olayı oğrenmek ıstemedı ğı ıçın bu kadaı tarklı b,ahıslaıın peşıne dus,muş taıklı hıkâyelerın ızını burmub, tur Onun kendı gerçeğı bırgecegordu ğıı ruvada gızlıdır Raskalarıntn hıkâvele rının peşıne duşmek de, bır anlamdaken dısınden kaçma ve gonullu kaybolma an lamına gelebılır Pırselımoğlu nun kaybolan şahıslannın çoğunun tek bır kadının pe^mde sırra ka dem babtıklarını goruruz Ru toöunlukla yuzu gorunmeyen, vucuduyla erkeklenn ba^lannı dondıırcn bır kaduıdıı Adı Muhteşem M veya Meryem'dır AdınıRa kıre Mt rycm Ana'dan mı alıvor yazar bu rada kadınlann masum gorunusjerının aı dmda gızledıklerı şeytanı vanlara mı gon deı mede bulunuvor' Kah porno dergile rc poz vuen uızıı gorunmeyen bırkadın, bır oteldc sc.vib,tığı Lrkeğı bogan tahışe, I erıt Cuıau nın aşık olduğu pavvon ka dını, kah bıı anne ve ev kadını htr hatta hamama gelen esrarengız bu kadın veya Maniba dakı hapıshanede ^ıkan yangında bırden sırra kadem basan bıı mahkunı gı bı bayisiz kımlıkle karşımı/a cıkan Meı vem, tsraıengız bıı lenıme tatale ımgesı dıı \e romanın leıtmotıflerınden bıı 1 ve tn ctkılevıusıdır Mervem erkeklerı a!;ktan vakıp kul cdcr erkekleı onun peşınden bılınmtzın karanlıklarına hıt sakınmadan itarlar kendıletını, lomandakı dıöer kı dınlaı ısesdıkveetkısı/dır Hcmenlıeı ka vıp hıkayesmdt bu Mervem vardır Rrıan de Palma nın son tılnıı Pemme 1 atale de oldugu gıbı kişılığı olmavan bu kadındır, aslınd 1 bırckn coktur heı veıde hazır ve nazır ama cok da gızcmlıdır ve ıster kaıa ears,at altında olbun ıster ı^ıplak vucuduv la eıkeklerı baştan vc voldan çıkaıır Ko mandakı Cute sevıştığı idamı boğan Mervtm ıcm, "Kadın denen nıııammavı çozmevı bıkn bırı varsa b.avet geıcekten bovle bırı vaisa bunların ırdındakı sırrı bılebılır der Rugunlerde kadın ıııhu uzerıne ahkam kesmek moda ama Puse lımo^lu muammayı cozmeve gırışmıyor ıomanda Tuce^oylc devam eder, 'Yıllar sonra otele gelen bır muşterı, bır kadın dan bahscttı Gcnelevlerde vattığı erkek lerı boğaıak olduren bır kadından soz et tı Adı da Meryem'mış ( ) Oylebine kı, bu olay neredevbe bır efsaneve donmıib,, er kekler onıınla yatmak n,ın sırava guıyor larmii), olumlerının boyle bır kadının elın den olmasını ısteyen bınlerte erkek var mib, Bu belkı de aptal erkcklerın ken dılerını oldurecek bu kadın arama tutkubundangelıyordur,kımbılın'" (b 131)Bel kı de, Meryem lerı yaratan hıkâyelen an latan erkcklenn ımgelemı Ya da natıralar lakarib,an ıuvaları Cezmı Kara'nın peşıne duştuğu kayıp kiijilerın çoöu tarklı aıdıyetlerden, sınıflardan gelen karakterler, hepsının de farklı hıkâyelen var Cezmı Kara onların ızını bulmak ıcın cıktığı yokulukların sonunda kendı gerçeğıne vanyor Pırbelımoölu, us talıklı anlatımı ve kurgusuyla kendıne oz gu gızemlı bır alem yaratan bu yazar Yer verLır "tılm noır" parodısını ızler gıbı olu yorsımuz Oyle binemasal bır keyıf de ve rıvor roman Konubuna cıddıyede vakla b.ırken, ıncelıklı bır hıcvı de banndınyor ıçınde Yazar, butunbuyaşananlatuı 'ab suıd"luğuvleılgılıovunlarkurmaktanke vıt alırken gerçeğın trajıklığı karşısında hıssettığı azabı da yansıtıyor Kayıp Şahıs lar Albumu nun ozu I hçbıryerde'de ol duğıı gıbı bır kayıp annebinın şu sozlerın de gızlı Kavbolmak olumden beter, dedı Ausi da olum ac ısından beter Olunce bı lıyorsun kavbolunca hep bır boşluk, hep bır umııt hep bır korku "(s219) Kavıp Jşahıslar Albumu'nde kader tık rı Tanrı nın elı ıle vazarın elı arasında bır bag kurıılar ık ışlenıvor ve bonbozde vazar (va da ıomanın anlatKisı) şahıslarının kaderlennı v a/dıgı ıçın bağibjanmavı dılıvor Havatların ıııvaların ıçıne gırıp çıkmak tan onları dıdıklemektcn bırınden dığerıne atlamaktan gızlı gunahlara, haın pu sulara, utanca ve kotuiuğe tanıklık etmekten kevıt aldıgını ıtırat edıyor ükur 6A onun ib,aretlerını ızleyerek, onun hıkâye lerıne gırıp çıkmaktan, hayal gucunun labırentlerınde gezınmekten ve orada kay bolmaktan zevk duyarak vazann şunahı na ve suçuna ortak oluyor Kayıp îjahıslar Albumu, kayıplar konusundakı lcayıtsızlığımızı bır kez daha hatırlatıyor kederle • Kayıp Şahıslar Albumu / Tayfun Pırseltmnğlu /Om Yayınları /303 s zım'la ılgılı bır anısuıı aktarmış kıtaba Tum yazüar samımı, çok ıçten ve bevgi do lu Kıtabı okurken Nâzım'ın ne kadar dost canlısı, uredten ve bavabkan bu ınsanı ol duğunıı bır kez daha anîıyorsunuz Soöuk bavaş nedenıyle kenara atılmış sanatçılara kollannı açışı, onları Sovyet msanıvla ba rıştırma çabası, Nâzım'ı oncu ve ornek bır sanatçı olduğunu bır kez daha ortaya ko yuyor Kıtabı bır bıyogratı gıbı de okuya bılırbinız Nâzım ın Sovveder BırlığVne ılk gehşını, Sımonov ve Krıvıtskı'nuı anılaı ın dan okurken, Pravda gazetesının bıırosu na ya da Moskova Kutuphanecilık Fnstı tusu'ne yaptığı zıyaretı dığer dostlaruıın anılarından ya da oyunlannın Mosko va'dakı sahnelenib, oykuleruıı unlu vonet men Pluçek'ın va da tıvatrobılımcı Fev ralskı'nın tuttuğu notlaıdan oğrenıverı vorsunuz Sovvetler Bırlıöı'nın kırbal kesı mındekı en onemlı vazarlarından Zoşçenko vu naül onurlandııdığına da Veıa nın anılarmda rasrlıvorsunu? Evının sureklı dosdanvla dolu okibu onlara T ııık vemek lerı vapışı ve onlarla bohbetleıı bır dığer dobtuııun anılarmda karşınıza çıkıvcrıvor Kıtabın bır ba^ka onemlı vanı İbe Rus va'dan onte I urkıve'de vayımlanmabi Cem Yavını \ 1 nın N ı/ıııı 1 lıkmet ın do ğumunun vuzuncu vdı için okıırlanna sunduğu ıkıncı kıtap "Nâzmı Hıkmet ve Fı yatrosu" Kıtabı "Karde^ım Nâzım" adlı kıtabın hazırlanmasında emeğı geçen araş tırmaci Dr Antonına Sverçevskaya yaz mış Sverçevskava, Nâzım'ı Ekber Babayev'ın aracılığıyla tanımı^ ve sonra dost oluvermışler Nazım'ın olumunden sonıa Vera ıle üostlukları devam etmış Anlaşılan bverçevskaya Nâzım'uı ve Vera ıle çok yakın ılis,kı ıçınde olmuş Bu nedenle Nâ zım'ın yaşamı ustunde aktardığı bılgılere ılk elden ulaşılmış oluyor Kıtap ıkı bo lumden oluşuyor Nâzım, bılındığı gıbı 1922 1924 yılları arasında Mobkova'da Doğu Emekçılerı Komunist Unıversıte sı'nde (KUTV) 3 yıl eğıtım gordu Ikıncı kez 1925 1928 yıllan arasında tekrar Mos kova'da yasadı Son olarak da, tutuklulu ğu sona erdıkten sonra, 1951 yılında gıttı ğı Mobkova'da 1963 vıltnda aramı/dan ay rıldı Işte bu ılk bolum Nâzım'ın Sovvet ler Bııfığı'nde geçırdığı 18 yılın ovkubune avrılmi!) Ikıncı bolumde ıse Nâzım Hık met'ın tıyatro oyunlarına ayrdmı^ Oyunlaıın vazılışı sahnelenışı, seyıru nın ılgısı vc yasaklanmaları anlatıuyor Ozelılklc 1925 1928 yıllan aıasında vonet men Nıkolav Lkk'le olan çalı^maları çok ılgınç Brccht'ın 'epık tıvatrosu nun kok lerını buluyoruz bu çahijmalarda Kuıduk laı 1ML1 LA 1 ıvatı osu çalışmaları bu den lı bılınmıvordu ulkcmızde Ya/aı bıı do nemı vazabılmek ıçın partı ar^ıvkrıne, Devlct Merke/ Ldebıvat ve Sanat Ar^ı vı'ne ve KUTV belgelerınc ba^vuımu^ ve ılgınç bılgıleı elde etmış Sovvet devrımı nın ardından o crrçkulu gunleıdc vaptık ları propaganda tıvatıosundakı ılgınç dc nemelerı s,ab,ıraıak okuvoısunuz Acaba Bertolt Brecht de orda mıvdı sotusunu borduruyor neredevse Onemlı bır bılgı dc edınıvoruz bu kıtaptan Nazım butıın oyunlarını luıkçe vazmış, sonra onlaıı Rusça'ya çevırtnub, Bu da buvuk şaıı ın ııl kesını ve dılını ne denlı sevdığını gosteı 1 yor Gene bu kıtapta ulkemızdekı vayım lanmamış "Turkıve'de" ve "Pıag Saatleı 1 adlı ıkı oyuna ve Vera ıle yazdıkları ovun larla tanışıyoruz "lvan lvanovıç Var mıv dı Yok muydu" adlı oyunun sahneleııib,ı ve yasaklanmabi oykusu de çok ılgınç Kı tap Rusya Bılımler Akademibi Doğu Bıluıı lerı Enstıtusu Bılımsel Yayınları arasmda 2001 yılında yayımlanmib, ve ılgı gormuş Bu ıkı kıtabın da Nâ/ım'ın bıyogratıle nnı destckleyıcı ve eksıklerını gıderıcı yan larıylaonemlı olduğunu sanıyorum "Kaı desım Nâzım"ı Mehmet Ozgul, "Nâzım Hıkmet Ve Tıyatrobu" adlı kıtabı da Hul ya Arslan Rıısça aslından akıcı bır Turk çe'yle aktarmı^laı dılımize Mııdak okun ması gereken ıkı sıcak kıtap Sveıçevska ya kıtabına yazdığı onsozun bır ycrınde Nâzım ıçın " Ancak olumunden sonra §1 C U M H U R İ Y E T KİTAP SAYI On seklz yılın öyküsii Muhteşem Maryem Nâzım üzerine Blr arayış hikâyesl LEVEND YILMAZ nlu vazarımı? Nazım Hıkmet'ın doğumunun vuzuncıı vılı nedenıv le venı kıtaplar bu vıl okuı uvla bu lııştu Na/ıın mva^amınıvevapırlannıtu mune vakınını bılıyoruz artık Yabamının lurkıye Komunist Partısı ıçındekı çalı^ maları ve Sovveder Bıılığı nde getırdığı 12 yılhk bolumu kımı ekbiklıkleı ıçenyor Bu vıl vavımlanan bırkaç kıtap Sovyeder Bırlığı'ndekı va^amının kımı eksıklerını kismen gıdermevc ba^ladı ( cm Yavınevı hcı zamankı <ıl(,akgonulluluğu ılcbu alan da ıkı kıtabı sessızcc buıuverdı okurunun onune Bunlardan ılkı, ulkcmızde de tanı nan'lurkolog Pıot Dı Svetlana Uturgu an ıle ara^tırmatı Dr Antonına Sverçevs kava nın deıledıklerı Kardeşım Nâ7ım" adlı kıtap Nazım ın Moskova'dakı dost laıının anılarından oluijuvor Bovle bır kıtabın hazırlanması hkrını, Nazım'ın eşı Vera Fulvakova ortava atmı^ Vera'nın olumu uzerıne, kıtabı, yukarda adlarını andı ğımız ıkı değerlı aıa^tırmaci tamamlamış Nâzım, son yıllannı (1951 1963) geçırdı gı Mobkova'da tum dosdarına "karde^ım" dıye seslenırmı^ Bu nedenle dostları da ona yuzuncu yaşında "Kardeşım Nâzım" dıye vanıt verıyorlar Kımler yok kı Nâzuıı la anılarını yazanlar arasında Yapıt lannı Rubça'va çevıren çevırmenlcr, oyunlarını sahneye koyan yonetmenler, Nâ zım'ıngoıevlılen.muhendıslcr Yanıyakın çevresınde bulunan tum dosdarı Hatta karısı Vera Tulyakova Hıkmet de Nâ U J SAYFA 16 6 7 7