Katalog

r Günlük konuşma diliyle, doğal anlatınıcı bir söylemle oluşturulmuş şiirleri yanında bir de bakarsınız sözcük sıralamasını özgüvenle altüst etmiş; kendine özgii bileşik sözcüklerle yepyeni bir şiirsel söylem dcniyordur Zanrad. "Gece Bekçisi" (S.40) ve "Mercimek Ayıklayan Kadın" (S.39) şiirleri bu tür cesur denemeler. Sözcükler dostudur Zahrad'ın, askerlcridir. Bu dostları için de şiirler yazmıştır. ünları sıraya dizer, savaş alanına sürcr. Bilir ki hiçbir asker yanlış adım yürümez.(S.82) Bu yüzdcn usta vc bu yüzden mutlu bir şairdir o.(S.83) Ve "Sözcükler Bekler... sıcak bir solugu/ içten bir nefesi/ öylece/ sabırla bekler/Kİ sese/ ki söze donüşsünler/ fısıltıya/ çağrıya/ öfke ya da çı£İığa/ yankılanıp dursunlar/ kalpten kalbeöylece..." SözcükJerln Dansı şarkıların şarkısı rad'dan... Ve "Cönk" (Joğovurtagan) şiirindeki eşsiz benzetme: Ay ve Günes gibi/ Olamıyoruz birbirimizle/ Ay ve Günes gibi/ Görmeden geçiyoruz birbirimizi/ Sen geliyorsun hen gidiyorum/ Ben gelıyorum sen gidiyorsun/ Günes ve Ay gibi / Birbirimize yetisemiyoruz. Etnlk KinHlk vanneri Ter KaylumEn" (Kervanlar Hâlâ Yürümekte 1964 ) ve 1973' te yaptığı Kanada ve Âme rika gezilerinden sonra yazdığı"Khı cangar Hokvu yev Kardesi Kııyneritz" (Mozaik Ruhun ve Haritanın Renkleri1976)gezi kitaplarında anayurdundan ayrılmak zorunda kalan Ermenilerin yeni vatanlarında ki zorluklarla dolu yaşantılarından izlenimler aktardı. Her zaman toplumsal hareket içinde yer alan ve "Halk Sanatçısı" icabudikyan sllrlnden dilimize kazandırılan tek kitap Şarkıların Şarkısı. ünvanına da sahip ya da 'aşk şiirleri seçkisi' olarak bakabiolan Silva Gabudikyan'ın şiirleri, başta liriz. Işte yapıtın ilk şiirlerinden biri HülRusça olmak iizere Avrupa ve ürtadoyalı giinler (Sirahar Orer): ğu uillerine çevrildi. Sosyalist bir şair olarak Nâzıın Hikfiayır!.. seni sevdig'imi söylemedim met'in yakın dostu olan Silva Gabudikkimseye, asla!../ Ama bunun için gözlüyan Istanbul'a ilk kez 2000 yılı ocaöınyor olmasın Ay?/ Odaların karanlık da Kudüs'e giderken uğramıştı. Bu kez, mahremini tştgıyla/ Uyku tutmaz gnzle2002 lstanbul Kitap Fuarı'na Tüyap tarimden yastıpma damlayan yaşı/ ifşa rafından onur konuğu olarak davet oluedenodurbelkide. Kim bilir, önümeaçılnan Silva Gabudikyan, fuar öncesi geçirmış sayfalarıyla/ ilgisiz durdug'um şu kidiği kalp rahatsızlığı nedeniyle ne yazık taptırhülyamdan geçenifısıldayan ve belki aramızda bulunamadı. ki/ bir içten bakışa hasret aynam/ gözleŞarkılarm Şarkısı rimdeki parıltıyı fark edtp cmagelmiş/ Sanınm Silva Cîabudikvan şiirinden fieni sizin eve getiren/ strdaş bilditiim/ j« dilimize kazandırılan tek kitap Şarkılaboş sokaklar mı yoksa boşbogazlık eden/ rın Şarkısı.(BelgcYayınları2002) Yapıt hakkımda?/ Yoksa bakısların karsısında şairinl939 1981 yılları arasında yazmış eriyen, giiçsüz dü<jen/ gözlerim mi beni oldugu şiirlerden yapılmış bir seçki. asıl ele veren? Daha, daha cammın içinBöylesine uzun bir zaman diliminde yade saklt tuttufcum/ ısmin mi kendiliğinzılmış şiirler içinden bir seçki yapılmakden dillenen her soluk altşımda?/Sonunla , şairin şiir yaşamını başlangıcından bu da, jimdi herkes, berkes hüıynr teni sevgüne yansıtmanın amaçlanmış olduğıı dig'imi anlaşılıyor. S,ürleri dilimize Raf'fi Hermonn çevirmiş. Poerik redaksiyonu şa"Muthı Aşk Yoktur" ir Emirali Yaöan yapmış. Kuşkusuz bir şairi böyle tek bir yapıBütün aşklaı gibi Silva'nın aşkı da tı ölçüt alarak tanıtmaya, değerlendirmutlu sona ulaşmıyor. Çünkü "mutlu meye çalışmak; daha başlangıçta bir şey aşk yoktur". Kavuşmak, o büyük özlelerin gözden kaçabileceğini, eksik kalamin dinişi, mutlu sonla bitişi aşkın da sobileceğini öncelikle kabullenmemizi genunu hazırlar. Evet, şair Silva'nın aşkı da rektiriyor. Ancak söz konusu yapıtın 42 mutlu sonla bitmiyor; iyi ki de bitmiyor. yıllık uzun bir zaman dilimi içinde yazılYoksa bu eşsiz şiirler yazılamazdı: mış ürünlerinden derlenmiş bir seçki Aynt çayırlarda coştu çocukluğumuzun oluşunun, bu eksikliği büyiik ölçiide gi nehri/Aynı yazgıya serpildi ergenligimiz/ derebilecegini söyleyebiliriz. Cıök. hıldt, yaşam söyledi önceden/ birbiŞiir altlarındaki tarihlerden, diizenlerimiz için yaratıldıjjmızt menin yazılış yıllarına göre degil, temaA ma kim hilır, uzaklarda kalan o detik bir biitünlük gözetilerek vapıldığını li/ dinmek hilmez arzudur yüre&imizi anlıvoruz. Başlık adları konularak kesin ayaklandıran/ yazık ki gelip geçtik birbibir bölümleme vapılmasa da, ortak ya rimizi aynt yoldan/ ayrı yömere savrulada yakın izlekleri konu alan şiirlerin rak birbirini izlemesi, vapıtın düzenlenme Ve sinıdi kucaklarımızda arttk/ Birer sinde böyle yol seçildiğini gösteriyor. Bu yavru gülümsemekte, dünyaya yeni uyandüzenlemenin bize farklı zamanlarda yamıs/ Yazık ki duyumsuyoruz hâlâ ve zılmış, birbirine yakın temaların varsa umut suzca/ Birbirimiz için doğmus oldubiçim, söylem ve estetik farklarını görğumuzu memizi sağlayacaf'inı diışünebiliriz. Knlaydt, altnmış mesafelerden dönAnablekSevi mek geriye, belki / Buluşmak yeniden; birbirimizle terk edilmis ev ve sahille/ Sevi biitün canlı türlerinin ortak, vazEger...kucaklarımtzdaki ikt çift çocuk, geçilmez yaşamsal duygusu. Silva Gagözleriyle/ Bakmasalardt öyle günahsızbudikyan da şiirleriyle yaşama doğaya, ca... nesnelere sevi penceresinden bakıp yoSilva'nın bu büyük aşkını sorgularken, rumluyor. Bu nedenle de Gabudikyan'ın onun genç yaşta eşini yitirdiğini ve bir şiirlerinden derlenip dilimize çevrilen daha evlenmediğini öğreniyorum Zah"Şarkıların Şarkısı"na da 'aşk şarkıları', 678 Biçim konusunda Zahrad'ın hiçbir saplantısı yoktur. Şiirde özün, içeriğin biçimi belirlediğini bilir. Bu yüzden dize yapısını, biçimi şiirin doğal akışına bırakır. Kimi şiirleri biriki sözcüklü dizelerden oluşan kısa şiirlerdir. Kimileri ise şiirin akışına bırakılmış, çok sözcüklü, çok dizeli şiirlerdir. Dizelerin kimilerini dilediğinde içeri çeker, merdiven şeklinde sıralayabilir. Uysaldır, saygılıdır dizeleri; yakınmazlar konum ve yerlerinden. Bilirler sahiplerinin kendiıerini cn ııygıın, en güzel yere, en çok sevdiklerinin yanına oturtacağını. Gördüğü her nesneyi, her canlıyı, her dııyguyu şiire dönüştüren bir şair Zahrad. Sarı kediye taş attırır ağaca. Iki bahar düşer daldan. Ş,ehre mektııp yazar caddelerinin ellerinden öper. Yengeçe, istakoza, midyeye, kertenkeleye şiirler yazar. Yeneçi doğru yürütüp, doğru düşündürür. [entlere, dünyanın önemli kentlerine, kentlerin simgelerine şiirler yazar Ve ölüm...Kişi yaşlandıkça, ölüme yaklaştıkça daha çok nıu düşünüyor ölümii? Zanrad ölüm üzerine yazdığı o şiirleri hangi yaşlarda yazdı? Işte "GÖMÜTLÜK": "Giderler ve gelmezler giderler ve gelmezler/ Ve sanırsın geri gelmesın diye/ gidenin üstüne koca bir taş kor bazılart Oysa Cancigyan 'ın ihtünde ne taş var ne çiçek/ toprak da azdırkım bılır/ (Bedava çukuru derin kazmazlar)/ ama Cancigyan gerı gelmeyecek/ çünkü burada gömütlükte/ gelirler gitmezlergelirler gitmezler" 2. StLVA GABUDÎKYAN Ailesi Van kökenli olan Silva Gabudikyan 20 Ocak 1919'da Yerevan'da doğmuş. llk şiirini 14 vaşında yazmış. Yerevan Üniversitesi Fifoloji bölümünü bitirdikten sonra Moskova Üniversitesi'nde Rus Edebiyatı eğitimi yapmış. llk şiirkitabı "Yergu Zruytz" (llk Söylence) 1944 yılında yayımlanmış. 1945'de "Oreri Hed" (Günlerle Birlikte), 1947'de "Zankvi Apin" (Zanku Kıyısın da), 1949'da "Ays Im Yergirm E" (Bu Benim Ulkem) adlı yapıtlanyla şair kimliğini, oluşıturmuş. 1951de "Im Harazedneri" (Öz Kardeşlerim) adlı şi ir seçkisi ile "Sovyetler Birliği Devlet Ö d i i m n e değer görülmüş. 1950'li yıllarda verdiği eserlerle Gabııdikyan yalnız Ermenisran'ın deöil, Sov yet şiirinin de en önemli temsilcilerinden birolarakkabuledilir. "SrdapatzZruyt" (Açık Yürekli Söyleşi 1955), "Pari Yert" (lyi Yolculuklar1957), "Mdorumner Canabarhi Gesin" (Yol Ortasın da Düşünceler1961) döneminde yankı uyandıran yapıtlar oldu. 19621963 yıllarında yaptığı Suriye ve Mısır gezisinden sonra yazdığı "KaraC U M H U R İ Y E T K İ T A P Blçlm ve Dbe Yapısı Tüm sanat dallarında, özellikle de yazın sanatlarında evrenselliğe giden yol, ıılusallıktan geçer. Silva da sevdiğini "Ermenice" dıişler, özlemini şarkılarda "Ermenice" mırıldanır. Başka topraklarda, başka dillerde kekeme kaldı^ını söyler Aşk (Ser) şiirinde: llk gençlik çaŞımdan ben/ Hep Ermenice düşledim seni/ Tüm değerli, kutlu sözler/ Hep, Ermenice dile geldi bende Kaldıg'ım uzak diyarlarda/ Hep Ermenice çağırdtm seni/ Kutsanmış bir özlem ve içli şarkılarla/ Hep Ermenice mırıldandım Nereden bilebilirdim ki, bu dünyada/ Her şeyini Ermenice ifade eden ben/ Başka topraklarda.bizim dile benzemeyen/ Bir dilde böyle kekeme kalacağımı Yurt özleminin aşk özlemiylc bütünleşerek şiirleştirilmestni, yitik bir ülkenin özlemi içinde yaşanan bir aile çevresinde yetişen Gabudikyan gerçekleştirebilirdi ancak: Ermenistan'dan UzaktaBir Meçhule (Hayasdanıts HeruMi ödaryergrtsu) aşkın dili birdir, diinyanın/ her yerınde, daima yurtsuz/ eğer ben Ermenice "sirum em" desem/ sevmekten snz ettiğimi anlarsın başka dilde ama git gide uzayan bu tutku/ yolumda, içerimde, her yerimde/ dağ taş dolaşıyorum yine seninle/ gönlümde yıllanmış o eski keder Uzak...uzaklarda kalan benim Ermenıstan'ım/ Dağların, kayalann arasında saklı şahin yuvasıdır/ Senin dehdeheli haşkenttnı kans sardıg"ında/ Benim bakir ülkemdir sonsuz sessızliğine sığındığım Ve Ararat, benim amansız yüceliğim/ /Nuh 'un gemisiyle dtneldıği bir masal dağı sizin İncil'e göre/ Bizim içinse, sevinc vc kederiyle bıtmez bir Ağrı'dtr/ (löbek baSımızın kesildiği, mezar taşlartmtzın dikildifci Ve kanımda yer etmiş bu hüzün/ Buz tutmuşbu dagda yıllardır/Anlatsam ben bu ağrıyı senin dilindc / Neye yarar sen anlamazdan geldikçe Dilimizdeki bu tek yapıt bağlamında Gabudikyan şiirinin yalın, lirik bir söylemi olduğunu görüyoruz. Sanki doğaçtan söylenmişçesine açık, yalın şiirler bunlar. "Bir buzul da&tsın, eritmez aşkımın koru seni,/ Kar yafdırtyorsun hiç durmadan/ Sen hep böyle kış ktyamet, oysa aşkım baharına/ erdi çoktan...geldi gelecek yaz"... "Karun" (tlkbahar) şiirindeki bu dizelerde görüldüğü gibi somut benzetmeler, eğretilemeİerle kuruyor söylemini. Kimi dizelerde bizi duraksatan sözcükler olsa da, bunların çeviriden kaynaklandığını düşünmek istiyorum. Elimizdeki yapıt bir sevi şiirleri seçkisi. Bu nedenle de şiire hangi izlekten yola çıkarsa çıksın, Gabudikyan'ı kendi tutkusuna, sevi izleğine götürüyor sonuçta. Bu da bir tek izlekte çesit zenginliğine ulaştırıyor şairi; tekcıüzelikten kurtarıyor şiiri. ükuvun "Yapracığı Gören Balık"ı, "Şarkıların Şarkısı"nı; tanışın Ermeni şiirinin yaşayan bu iki ustasıyla, "Zahrad" ve Silva Gabudikyan"la.> 2002 Belge YaytnlarıPoetika DizisiSAYFA 9 Yurtsama İzJek Zenglnllği f Gabudikyaıı şurinde Söylem ve bJek S AYI