Katalog

Yeni Aşka Gazel LEYLÂ ŞAHİN G eçen yılın sonunda, Ataol Behramoğlu ıle yapılan bır soyleşı yı ızledım Konuşmasının akışı ıçınde, şıırın telsefı/kurumsal yanına de ğınıtken bıle, şıırın hayatın dolaşımına karışabılecek bır 'arınmışlık' ve bır 'an laşırlık' taşımasına O7en gosterdı Yenı kıtabı Yeni Aşka Gazel'ı oku duğumuzda, şaırın, şıır bılgısını, gorgu sıınu hayatın/ınsanın/ toplumun doku suyla buluşturabıldığını goruyoru7 Bu 'kavuşma' nem şıırın hem hayatın, daha doğrusu, şıırın hayatı ıle ınsanın/ toplu mun hayatı arasındakı kaynas,manın 'se vınu'yle açıklanabılır Şıır bır sevınçtır, yazılan şıır 'ınsan'a ulaştığında ve 'şıır'e değgın bır ıç atmosfer, aydınlık kurabıl dığınde Cıene aynı soyleşıde, Ataol Behramoğlu, "Insan ıçın bır çıkış daıma var dır, sıır ıçın de" dedı Umutsuzluğu, şı ırın/ ınsanın/ toplumun hayatından çı karma dıleğı olarak da duşunmek mum kun bunu Ancak ve ne gu/el kı 'soz'un aydınlığı baslıbaşına 'umut'tuı Sanıyo rum şaır de bu umuttan yola çıktı Ataol Behramoğlu'nun, hemen her s,ı ırınde/ her şıır kıtabında bır ruh ve 7\ hın aydınlığı karşılar bızı Şıır bılgısı, gorgusu 'yalın bır gerçeklık' ve elbette nır 'derınlık' olarak hayata bağlanır Ve gene "bılgı ıle yaşanmışlık" mrbırıne ulaşmış, kaynaşmış bır atmosferı getırır Bu yuzden ve bu sayede genç bır şıırdır Behramoğlu'nun şıırı, her donemınde şııunın alanları yenıden yalınlaşır/ de rınleşır Sevdıkçe çoğalan bır yurek gı bı Ataol Behramoğlu, hemen hıçbır lu tabında 'tematık outunluk' kaygısıyla uğraşmamış şaırdır "Hayatın/ ınsanın tema"sı, baştan bu yana bır 'butunluk taşımıştır zınnınde ve yııreğınde Zıhnı nın, yureğının ve hatta şurındekı soz cuklerın, her donem bırbırıne ula şan/kavuşan alanları olınuştur Bir Ermeni General, Bir Gun Mutlaka'dan Eski Nisan'a, Sevgilimsin ve Yeni Aşka Gazel'e kadar hep bır bııtunluğu ta şıyabılmıs,tır şıırlerı Bılındığı gıbı şaııın toplumsal çıkış ları/ eleştırılerı olan oncu donemlerı var Halkın Dostları ve sonra Militan. O yıl lara/ vazdığı şıırlere baktığmı/da genc de bır ' ozgurluk alanı olaıak soz ve soyleme dısıplını goruyoruz Bağırma yan, dağılmayan bır soz ve soylem(e) de rınlığı derın olmanın yalınlığı Kaldı kı aynı donemde ' lkınu Yenı ye karşı bır eleştırı getınrken o şıır kuşağının, şur adına onem taşıvan yanlauna uzak dıır mamıştır Behramoğlu. Şııre, şıırın gelı şımıne ozen gostcren bıı şaır ve kultuı ınsanı oldıığu ıvı ıncelendığındc bu has sas ycrduı de anlaşılıı Halkın ve halk laun dostu mılıtan/ devrımtı bır şaır olarak, genç zıhnının vc yureğının goı duğu bu veı benı hep ılgılendırmıştır Ve gene buradan yola çıkarak soyluyorum 'Halk a yakın olmak adına verel, feodal bır yaklas.ım taşımamıstır şıırıne Uzgun veguzelyurduna Turkiye ye ılerıcı ay dın, çağdaş vc çağcıl bır dunyanın ola naklarını anlaşılır bır sesle/ sozle soy lemıştır Bırkaç yabanu dıl ve o dılleıın olanakJaıından şaır ve kııltur ınsanı ola rak kendını bırıktırmesıne karşın bır halk ınsanı olarak kalmıştır ayrıca Ay dınlanmış bır halk ınsanı tşre bu yer de Yunus un, Pir Sultan'm, Karacaoğlan'ın sesıne/ rııhuna katılmış bır gelenekten soz etmek mumkun Benım 'gelenek sel'den anladığım bıraz da budur Ve hatta evrensel olmaktan anladığım da budur Kendı ıçını, yaşadığın tanh ve coğrafyanın ıçını, kendı ıçınde ıfade edıp bır yeryuzu genışlığını 'derın kıla bılmek Orneğın NâzımHikmet'ınpek çok şıırınde/ kıtabında bu var Hayatın da da Son on yılda 'gazel' çok yazıldı Hem genç (kuşak) şaırlerce nem yaşlı (kuşak) şaırlerce Kolay bır bıçım ve ıçerığın der lı toplu olmasının olanaklarıyla Elbette ve elbette bıçım/bıçem bır derlı/toplu luk getırır şııre Ama açılmak ıçın 'terlı' bır kanat gerek Bu, Behramoğlu nun "Yeni Aşka GazePınde var 'Şıır ın ıçınde 'olan'larla şaırın ıçınde olan lar ıkı yalnızlığın ve ıkı yalnı/lığın bırlıktelığınden doğan yenı zamanlar, venı zamanların coşkusu, kederı ve ay dınlığı var Aşk ıçınde bır zaman var lerlıbır zaman Uçan bır kanat gıbı ter lı Bır ırmak gıbı terlı "Gece Irmağına Gazel" ışte1 • Kara gece gıbı aktyordu ırmak Dıhtnde uçurumun ktvrtlarak Ona bır tepeden bakıyordum Rtdhum onunla bırlıkte akarak Goğtu kabarıyor al^alıyordu Soguk ayla aydınlanarak Nattlda kendtyle doluydu sadece Naul da pervasız, çtplak Şarkıst evremn elernlı şarkısıydt Ozgurluğe ozlemlı ve tutsak Gece ırmağı, kardeşı ruhumun Akıyordu itntrlartna çarparak Yenı Aşka Gazel / Ataol Behramoğlu / Adam Yayınları / 44 s Keşifler dönemi ve Dunyanın değişimi DENİZ ILGAZ T urkıyc nın bugun uygarkk duzevı nı vakalamava çalışarak aralarına bır 'ııyc" olarakkatılabılmeuğıa şı verdığı Batı Avrupa ulkelerının orta çağda ne kadaı dar bır uruk ıçınde sıkış mi!) ve ne denlı bır bılgısızlık uvkusuna gomulmuş olduğıınu bılıyoruz O gunlerde boş ınançlara saplanmış olan Avrupa ınsanı harıtalarına dunyanın bılınmeven koselerınde vaşadığını sandı öı garıp yararıklar, başsız ya da hayvan kaialı, ıkı başlı çocuklar resımlemektey dı Ancak bııyuk bır sılkınış dalgasınm gelışı uzun surmedı Bır avuç Avrupalı kâşıf fatıh ve denızcı dunyanın değışımı ne olağanustu katkılarda bulu daıresını ıkı kez aştı Buzdağ nacak seruvenlere atıldı, varü larıyla dolu sularda bınbır ten ğı bdınmeyen kıtalara ayak bas lıke altında dolaştı durdu IIKUNOIIMNniKI Amerıka'nın Pasıfık Okyanu tı ve dunyaya yepyenı bır çehUINYAIAR re kazandırdı su sahıllerını ızleyerek Alas Derın Turkomer'ın Ingılız ka'ya çıktı, Brıstol ve Kuskokteden I urkçeye çevırısıyle, wım korfezlerınden Nelson Doğan Kıtap tarafından yayım Boğazı'na ulaştı Norton So lanmış olan "Ufkun Otesınde und'a kadar gıttı Amerıka'yı kı Dunyalar", (Ufer Hınter Asya'dan ayıran boğaza gırdı demHorızont)JoachımG Le ve buraya, boğazı ılk geçen Da ıthauser'ın 1955 yılında kalenımarkalı Berıng'ın adını ver me aldığı, bırkaç yuzyıl surmuş olan ke dı Kuzey Buz Denızı'ne doğru yol aldı şıfler donemının son derece surukleyıcı ve en kuzeye çıkmış ılk gemıcı oldu oykusu Bır kahramanlıklar kıtabından Yırmıncı yuzyıla kadar suren keşıflerın zıyade akla gelmeyecek guçluklere go hava yoluyla dunyanın dolanılmasına ka ğus gererek ve çağdaşlarını urkuten bo dar uzanan boyutlarıyla ıncelendığı lu yutlarda bır yureklılıkle bılınmeyenın ustap, beş kıtanın yanı sıra, "Altıncı" kıta tune gıdebılen Avrupalı kâşıflerın oyku olarak' Guney Kıtası"nın bulunması uğ su olarak tanımlanabılır runa harcanan çabaları da aktarıyor Bal tık kokenlı Rııs denız subayı Pabıan Yaşananlar, tumuyle olumluluk ıçeren Gottlıeb von Bellıngshausen, Weddell, oğelenyle değıl, heyecanın, yucelığın, ceBıscoe, Kemp ve BeUeny gıbı balına avsaretın, ıhtışamın yanı sıra olumsuz oğe cıları ve nıhayet Charles Wılkes adlı bır lerıyle de amaçlardakı çelışkdı etkenleAmenkalı denızcı "guney manyetık kut n, davranıştakı ığrençlığı, ortaya çıkan bu"nu aramayı surdurduler Bu sırada vıcdansızlığın, dırencın ve sadakatsizlı Aleksander von Humboldt, Londra'da ğın duzeyının yukseklığıyle de gozler on kı Krallık Derneğı toplantılarında yaptı ne serılmekte ğı konuşmalarda Guney Kutbu'nun ta Yazarın "Onsoz"unde dedığı gıbı, nınması gerektığı tezını savunmaktaydı "Kıta Avrupası'nın ufuklarından oteye ve bu amaçla bır komıte de kurulmuştu ılk kez velken açan bu kımselerle onları James Clark Ross, Guney Kutbu kıta ızleyenierın ayak bastığı tronıkal ormansını ılk goren denızcı oldu, fakat karanın larcla ya da buzullarla kaplı kutup denız dort bır ucundan gelen penguenlerın sal lerınae yaşananlar, hatalarla, basarısızdırısına uğramıştı Sonunda guney kıı lıklarla ve bazen de şansla oruluydu tup noktasına ulaşarak buyuk bır başarı Bunlar ınsanoğlunun ıhtırasını, yetersız kazanan Ronald Amundsen oldu Kuzey lığının, ozverı ve kararlılığının orneğı Kutbu uzerınde ıse Italyan kâşıf Nobı olarak tarıhın en onemlı bolumlerınden le'ın yarattığı buyuk hava gemısıyle uçuş bırını oluşturdu hazırlıklan yapdırken Rıchard L Byru ve Ltkıleyıu olduğu kadar da traıık bır Hoyd Bennet adlı ıkı gencın 3 metre donemdı bu Dunyanın keşfı, o donem uzunluğundakı bır Pokker uçağı bu yol ınsanının onemını kavrayamadığı bır culuğu oaşarıyla gerçekleştınverdı Kısa mısyonu gerçekleştırmesının yanı sıra, o bır sure sonra da aynı ıkılı, Guney Kut gune dek bdınmeyen bolgelerın ışgalı, bu uzerınde uçtu Araştırmalarını sade buralardakı mutluluğun ve acıların tum havadan yapmakla yetınmeyerek sorumluluğunu da beraberınde getırdı ce Ancak o donemın ınsanı bu sorumlulu ufak denız motoruyla sahıllerı ve buzul ğun bdıncinde olabılecek duşunce vapı ların arasını dolaştılar Su yuzune çıkan sına sahıp değıldı Tarıhın bu bolumu balınalarla tehlıkelı saatler yaşadılar bızlere şunu gosterıyor kı, ufuklann oteBu gezılerden getırılen bılgıfer, ozellık sındekı sahılîere varabılmek şaşırtıcı bır le coğrafya, jeolojı ve meteorolojı yonıın başarı olsa da yeterlı değıldı Amacına den çeşıtlı bılımsel çaüşmaların yapılma ulaşan bır kâşırın o an omuzlarına yuk sını ve tum kıtalarla ılgılı pek çok bılın lenen ağır bır sorumluluk da vardı Ce meyenın aydınlığa kavuşmasını sağlamış saretı ve yeteneklen sayesınde gerçek tı Llde eaılen bdgılerle boylece kuresel leştırdığı keşfe bır anlam vermek " hava tahmınlerı, maden zengınlıklerı ve maden cevherının taşınması gıbı konu Batılı ulkeler, urktuklerı ve korktuklalarda bırçok çalışma başlatılmıstı lnsa n "otekı"nı, "yabancı" olanı aşnıak ve noğlunun kaderını değıştıren keşıflerı yok etmek ısteğıyle sarsılarak sıDcındıler ayrıntılarıyla okumak, akıcı ve kolay an ve karşılarında Arap dunyasının ılerı kul laşdır bır ddle yazılmış olan bu kıtabı her tur ve uygarlığını Duldular Doğu'nun yaşta meraklısı ıçın yararü ve keyıflı kıl bınkmış genış bılgı hazınelerıne once ta ınakta • lan ve savaş, daha sonra ıse akılcı yollar dan yaklaşmaya çalıştılar Krıstof Ko Ufkun Otesindeki Dunyalar /joachmı lomb, Amerıgo Vespuccı, Alonso de G Leithauser / Çevıren Derın Turko O]eda Dıego Lepe, Dıego Mendez ve mer / Doğan Kttap / 3 / 6 s dığerlerı gıbı kâşıflerın seruvenlerının heyecan verıtı ayrıntılarıyla aktarıldığı bu eser, okulların ılerı sınıflarındakı oğ rencıler ıçın olduğu kadar her yaşta oku yu(.u îçuı de yararlı bır kaynak kıtap ve surukleyıcı bır bılgı hazınesı olabılecek Paıa değerde Yenı sahılîere doğru yelken acan kâşıf DENİZ PALA lerın rarkında olmadan gerçekleştırdık leıı bır dığer buvuk keşıf de venı denız ler ve denız yollarıydı Korkusuzta ve eyza Hepçılıngırler'ın en son kıta tum guçluklere goğııs gererek yola çıkan b ı ' lanrıkadın', bırbırınden u/ak bır avuç denı/unın sayesınde ımpara oykulerı bır erkeğın yaşannnda toıluklar kuıuldu dunvada kulturel ya bırleşen uç kadını Ayşe, Zehra ve Saupı gııç dengekrı ve bılım dunyası değı de'yı anlatan bır roman Bır getelık oto şıklıkleıe uğradı bus yoltuluğuna sığdırtlan anılar, duş Vasco de Cıama gıbı komutanlar, Juan ler, duşunceler toplamı olan kıtap, yaza Dıaz de Solıs, Pernâo de Magalhâes (Ma rının dılın tum ımkânlarını değerlendır cellan) Godınho de Eredıa, Wıllem medekı ustalığını gozler onune seren, Janszoon Kaptan Vlamıng Pıeter arka kapağında da belırtıldığı uzere bır Nuyts Abel Janszoon Tasman, James Turkçe şolenı' (Kaptan) Cook gıbı denızcıler dunya Romanda vuıgulanan 'Her kadın bı coğrafyasına çok yonlu katkılar sağladı raz tanndır' sozunden yola çıkarak 'ka lar O gune kadar vapılagelen ve varsa dın' sozcuğune yenı anlamlar yukleyen vılan pek çok coğrafya hatası duzeltüdı ve ıddıalı adının hakkını veren 'Tanrıka dın'ın kahramanlarından Ayşe, koyde, James Cook, on sekızıncı yuzyılda yapyetım kalmasıyla gıderek guçleşen şart tığı seterlerı sırasında Antarktika kutup Ve Ayşe ve Zehra ve Sacide. F SAYFA 16 CUMHURİYET KİTAP SAYI J 678