Katalog

KANŞAUBIY MİZİEV en 19/0 k ı d e Moskova Unıversitesı J uıkolojı Bolııınu ndeokuıkenbırı nın haııa 'Haııgı nulletteıısın" so rusuııa "Balkaum" dıye cevapladığımda kdrşımd ıkı Rusv.ı nın nercsınden olursa olsun ^ ını Bıılp ır mısın' d ı r d ı v e b e n anlatmava b ışladıgımda şaşardı () /aınan "Kavsın Kulıev I lanıvoısLiıı ovk'değılmı" soruma "Tabıı, çok ı\ı Linıvoıunı" deıdl, oğle ınlaşılıvorkı bubuvukşaırın Kavsın Kulıev'm şıırlerının altında Balkırcadan çevı ılmıştıı so/leı ıne t ı/la dıkk.ıt edılmı yor vt "Balkaı" topluınuıulan kımscnııı naberı vok Kııhcv, vaşadıtfı donemde Ku zey Kafkasv ı'd.ı verleşık iltmış bın nııfus lu şmın halkıvla o/deşîeştııen n ılkmı ken dı adının unuvle tanıtan bır şaırdır Kıılıev, çok çetm lnı havaun ıçınden vıl madan, usanmadan tzılmedui, /orluklar kaışısında bovıın eğmeden çikmış, ontırlıı bır v ışam suımuştur Ilk şiır va/mava başladtöı vıllaula (1910 1940) edebıvat u/crındc baskıu Stalın donemmde, tanta nalı, rumtıır.ıklı şnrlerın bollıı^unda bıle şıırının nırelıg'ındenodıın veımeden usra llğı vt ımgesel giRU vuksek ııısanı dfğer lere onenı veren lıafk şurleıı ıle bağlanlı sı guçlu olan, valm yurcktuı gden varatı cı escrlerı orrava kovarak Balkar Sovvet 1 debıvıtı nda bıı çigıı açmıştır 194()'ta yavımladıgı ılk kılabının adı hılt donemın ağü bogucu polıtık havasına ters duşu yordu Merhaba Sabah 1 Yıllar sonra şa ır kendısı de "Bıı kıtapta şımdı cn begen dlğım şev ısmıdır' deıken bıı olguyu ıfa de edeı 1941'de Na/ı askeıı bnükleıı Sovyetleı BırlıgVnc saldırdığında Kulıcv, Letonya bolgesınde Sovyet ordıısundaydı ve ılk gtınleı den ıtıbaren paraşutçu bırlıklerının saflarında savaş ateşının îçine (iıışmııştıı Gordum Lctonva'nın saıı saçll/Gençlerı nı, o nemlı ulkelerınde / Kanımı da akit rım, uşııdum ve aç/Kaldım vıvaşın dk gunletmde B Dağları konuşturan şair Halkıvla bnlıkte vuı duna donen Kulıe\ ın en verımlı \ aratıcılık do nemı de bundan sonra başlar ()rta Asya da gl? lı v<ı/dığı ^ın kıtanları bır bırı peşmden Balkaı ca, Rusca VL dıgcı dılleı de Nalçık'te, Mosko va'da, Baku'de, Uta AA Kazan'da Rıga'da vs vavınılanıı "jaır Sovvet k r Bıılıöı <,apında bu vuk ııne kavu^ur, SS(.B Paı lamentosıı mılk tve kılhğı SS( B Yazaılar Bırlığı Yoııelını Kuıulu uvtlıgı gıbı goıevlere SL çılır Ama Kulıev bır şj ııınde Ivılık hakkınd ı sovledıvsenı,/ kotuluk kaışısında kat gıbı/ erı yıp kalan değıl, (.ehuı nem adına/ gırdıgınck bıle yanmavan/ ıvılık tendır benım sozum dedıgı gıbı heı yeıde ıvılık yapmayı ebirge me7, ınsanlık duyguları nı kaybetmez, onu her kes ıvı kalplı, vardımse ver, vardıma ıJk koşan olarak hatırlar Zıra ınıl letvekılı belgesmı saır bunun ıçın kullanırmış 1960 1980yılları arasında bozulan ekonomı dolayısıyla, ağır va^aııı ko^ullaıında va^avanlaı haksızlığa uöravanlar, ^ok (,ocuklu aıleleı, edebıvata ılk adımlarını atan şaırler, yurtlarına fıâla geıı donenıeven Knım latarları mılletve kılı Kulıev ın kapısındavdılar Ve Kuh cv duı hi(,bııı "Havır 1 " sozunıı duyıııa mısrıı ^unku aksı halde şaır kendı ıfade sı\le kendisine şaıı ıdını vakıştıramazdı 'Aıabamı/ın lekerleğı patlasa bıle Kıılı e\'e başvuruıduk o bıze vaıdımcı olur du" dıvoı Balkaı şaııleıden bırı Bu da o zamankı ekonomomının bıı gerçeğıvdı, mağ ı/alaıda liıılunnıayan tekerlekler, de polaula "buvukleıın" torpılı ıle alınabılı vordu Ulkede ıkıyuzluluk, ekonomı plan laıın şışnıııe voluvla veııne getııme, vol suzluklar 'almıijbaşını gıdıvoıdu" Done mın en meşjıur anekdotu şuvdu Devlet buyukJerıbır şevı dıışunıı\or kongrelerdı. b ışka şevı so\lııvoı, hayatta ıse bambaşka bıı şevı vapıvoıdu gıbı bır gayretı voktu C, ok sayula hem sa vaş, hem emek nışanı ve madalyası oldıı gu hakk bunlaıı takma/dı ve ancak ıtıbaı sahıbı olarak vıııe msanlara \ aı dıııı ttni(.k hayır vapmak ıçın kullanndı bunları çun ku Kulıev'ın vaşammın ana sloganı, bır şı ırınde de ver alan B ırış ve mutlulıık sı/ leıe, bu dunvada yaşavanlaı' sozlerıvdı Kulıev'ın sıırlerı Tuıkçede Ataol Beht a moğlu, Anıl Mcnçcllı Ahmet Ntcdet, Kanşaııbıy Mi7iev'ın çevırılerıvle vavım landı Şaırın doğduğu (, egem dağlarına se yahat eden Ataol Behıamoğlu ve Havatı Asılvazıtı şaırın vaşadığı donemde lıalkıv la kaynaştıgını, şıırlermı vc adının halkm kalbınde bııgun de vaşadıgının tanığı ol duklaunı luıkıve'de g ı/ete sayfalaıında va/dllar Şaırın dag şmlerınden oluşın 'Kalkas S,ınku' kıtabını Vaılık Yavınla rı nda yavımlavan şaır I ııvcr Ercan ' Bal karva ge/ısı' notlanıula Kaysm Kulitv I Balkarlar'ın Nâ/ım 1 lıknut'ı olaıak ranım ladl Lnıınım, taııh ılıl ılın coğrah ı va nı her bakımdan Balkaı laı 'a çok vakııı olan furkıve dc, dunva çapında bıı şaıı sayılan Kufıev'ın tıım tsnleıı vJyımlana Laktırve Kaysm Kulıev ınıaknzam ın t ım anlaııııvla kavıannuş olup I ııık okııılaıı nın kıtaplıkJaımda Iavık olan vermı ala caktır • Kaysın Kuliev hakkında kim ne dedi: Nobel Ödülü Sahibi Boris Pasternak: "Sız gergııı bıı tehtnız sazda en guzel ezgtlerı çıkartr, yavJa oku en uza ğa atarumz, bu bıı mutluluktur" (25 11 1948) "Sızı herkese anlatıyorum Şttrınızde Yesentn'den sonra yalntz Pavel Vasılyev'de snınkıne benzcr bırbtıtunluk, bır amaca yonelmışltk, bır %eçkınltk ozellıklerı gordiım " 10 08 1953) (K Kuhev'eyazdıgımektuplardan) Arseniy Tarkovskiy: "Kaysın Kulıev tr> stınnde ben, kuçuk halklann şım ıle karstlastığımız zaıtıan mreklı gor dugumuzyerlı, daralana <;ıkısmtş ozellıklerı, yant 'yerlı mnkler dıyekabul etttğtn/ız şeylerı aradım Bıtntan btılamadını Çutıku Kai uıı Kulıev şnrı ger çek hırşıırdır Ka) \ın Kulıev, snr sanatının dımya boytıtlanna çıkan, kuçuk bır halkın şaırıdır Şaır kendı halkı adına konttsuyor O, tuın dtmyamn şaırt dır Tum ııısanlığın çtkarları, tuın ınsanlıfın çokgenı^ halmanlartKulıev ın ağzıvla konuşuyor" Nikolay Tihonov: Yukseklere tırmanatı cemr ımanlar karlı tepelere naul hairetle, sevgıyle bukıyonarsa, bız de stırın 'Kaysın Kulıev' dıve adlandmlan doruğuna aynı %evgıyle baktynruz A. t. Mikoyan (19641965 Sovyetler Birliği Cumhurbaşkanı): " Ana dılınde yazan ımllı yazarların lyı bır neslıyelışmıstır Yarth açmndan baktı ğtmtzzaman çokuluslu ıılkemıztn unlu şaırlcn ara sında Avarawllı Resul Ham zatoı • ıle Balkar a sılh h ay uıı Kulıev gıbt parlak yıldtzlar boyle cabuk doğact na eikıden ınamnak zorau Onbraııadıüennde yazıyorlar Ama tiım tilke de tanmmaktadırlar Buyuk halkalann unlu jaırlerı gıbı kendılerını sevdtr mışlerdır halka Yevgeniy Yevtuşenko: "Dağlardan yuksek ancak dağların şaırı Kaysın Kulıev'dır" tndira Gandhi (Hintlistan eski başbakanı): "Balkar satrı Kaysın Kulıev'ın savasın trajedtstm anlatan dızelen çok anlamlıdtr Savasta stkılan her kurşun Annelerın kalbtnden geçer " Aleksandr Fadeev (Sovyet Yazarlar Birliği eski başkanı): 'Gerçek bır dağ ınsanı ve gerçek bır stır' veya 'Gerçek Kaysın Kullev ve Azız Nesln blrlikte 710 1978 lıev hâla Ya/arlar Bırlı^ı uyesı mıdır" dı ye azarlamış, bunun uzerıne Kırgı/ıstan Yazaılaı Bıtlıgı şaııı uvelıkten <,ıkarmak zorunda kalml^tl) gelelını Boııs Paster nak'a, bıı duııva ^apmda unlu ^au bırcok unlıı sanatçıvİJ bırlıktc (bcstetı 'jostako vıç, ya/ar M /oşçenko saır Anna Ahma tova vb ) buvıık baskı altındavdı Şııılerı kıtap olarak vavınılanmıyor, havatını lııgı lı/ceden, Almancadan edebıvat (,evırıleıı vanarak k u ınıvordu () donemde sıırgun deKi bırıne mektııp dahı vı?mak bııvuk bıı kı^ısel tesaıet geıektırırdl l'asternak Kulıev'ı, <,ektığı zoıluldar karşısında vıl mamava (.agııır ve tLsellı eder "Sız doğa nın her halukarda, hatta buvıık uzuntuleı çekeıken bıle mutlıı olacak şckıldc varattığı, iL savıda kışıleıden bırısınız (25 II 1948 taııhlı mektubundan) "Sı/ı herkese anlatıvorum !jıınnı/de Yese nın'den sonra valnız Pavcl Vasılvev'de sı /ınkıne ben7eı bır bııtıınluk bır amaca vonelmı^lık bır se^kınlık o/ellıklerı gor dum " (10 0S 195S taııhlı mi'ktııbıınd ınt Içınden hjjkıran jjiır dızelerını vazıva do kememek, halkınla temas etme, konu^ma bıçımı havatının bır par<,ası olan ^urın okuuına ul.ı^ ıııum ısı vazı dılın olan Bd kaıcanm vasaklauın ısı ı^tebunlaı geı^ek bır^aır lun hatptesavaşmaktan dah.ı k<n kun<, dana ağır bır i!;kt.ın.evdı Buduıum ınrak unlu bır ş ırkıcının scsmın kesllme sı, balığm kıvıv ı vutması kuşıın k ınatsiz kalmasıvla kıvaslanabılecek bır trajedıdır "Olu^an bo\k* bır durum buvıık bıı ınsa nın bıle belını bukcbılır vok edcbılıı, ama boyle bır vaşamın mantı^ı olamaz En onemlısı bu degı^ım edllgın bır geçış de ğıl.buvukınsanlaı n,ınluı K, tı.i|eilıdır"(Y Lotman) IijtLboyk bıı donuıuk bıleKu lıev, yayımlanmav ac a£ııu bık bık matla ^ı ıt ya7maya devam eder bunıınla vaınme/, dayanakldlğın bıı abıdesı ol ııak bjşkala rını da tesellı etnıeve (,alışır 1951 'de ken dlM gıbı surgune gondcııkn lngu^ %aırı Cemaldın Yandıev'c \ a/dığı ^ıır bunun bıı omeöını teşkıl eder Sabırlı ol, dostum, ağlama,/ Gokyuzun delu bulutlaıdır/ Sabırlılık Sorarım sana /Atı Lekmeyen lum vaıdıı •'f Şıı kavbın en bııyuk kayıptır/ Daha buyuğu buluıınıaz /Bak atını kavbeden asla/ Kamçısı ıçın ağ lamaz1 Tam onuc yıl suıltrtını Balkarca gızlı ya zan şaır, bırkaç kez evınde aramalara ma ruz kalır, ama sıırlerı yakmları tarahndan zulalarda gızfendıgı ıçın bulunamaz 1956'da Hrusçov'ın, "Sralın'ın tek ınsana tapma suçu"nu bır raporla ortaya koymasından sonra Balkaı halkı yurduna donme hakkını elde eder Kıılıev top ıteşleıının vebnmbaıdıman uçaklaıınııı altında da şııı dızelennı dıı şunmeyı ılımal etım/ Scl gıbı akan kaııla rm ıçınck Kulıcv'ın sıırlerı banştan aşk tan, gıı?el doga goruntulerındtn soz eden ıyımserlıgın en p u l ık omekleııdır "jıırle n sık sık Mosıova Kadyosu'ndan okunan cephtdevkeıı bıtkaç kez vaıalanan şaırı Sovvet Ya/arlaı Bırlı^ı, eckbıvata lıunıet edebılmesi ımacıvi ıolumunıı tngellcmck ıçm tephedeıı gtrı ça£ırıt ım ı ş.ıır 'Benım başk ılaıından i ııkım n e J diveıek bıı tek lıfı kesınlıkk n.ddcdın<.e vonetını onu sa vaş mevdanına asktrı muhabıı olarak gon derme kar ıtı alır 2 Dıınvı S ıvaşı'nın ka derıııı belııkven Stılıngud Muharebesı' nekatıLm Kulıev ba/en ga/etetılık"olan asıl gorevnıı unııtaıak <Lphıdc. on saflaı da fırlavıp elınde sılahıvla huuımlaıa ka tılır Gazetecı arkıdaşı sava^ mııhabırı CTofien^efeı mılaımda ben/trı bır olav dan sonıa clındc va/ılı haber olnıadan ga zctevc donen Kulıev ıle ga/ctenın vavın yonctmenının (Jlerınde tabancalarla kav ga ettıkleıını bıı kavganın Kıılıev ın mu Iıabıılık vapmaktan c,ok savasa bL^^at ka tılnıak ısifğıııdtn kavııakJanifıgını, kendı sının bıı olavı zor vatiijtırdı^ını vazar Savaştan IV44'tc varalı olarak donen kulıev i hav ıtta dah ı bııvuk bırsınavbck lıvordu t<,ıııdcıı ı,ıktıgı Halk ıı halkı Sta lın veBtııa ıcjınıının a^ın baskısisonuLUiı da Oıta Asva'va suruhııu^ıu Moskova \a (,a^nlan Kuhfv'e Yazarl ır Bırlıgı bız/at Stalın ın on ıvıvla Moskova vc Lenıngrad hariL ulkenın îstedığı şehı mde otıırum 1/ nı (,ıkatu, ama ^aıı 'Ben halkımla surgu nc gıtmeyı terulı ederım , deı ve suıgıın yerı Kırguıstan'a gonullu olarak gıder Kulıev ın Nobel ()dullu, Doktor |ıva ;o"nun ya/arı Borıs Pasternak'lamektup ajnıabi da bu doneme lastlaı 1947 1957 yılları arasında devam cden bu mektuplaş ma ıkı şaırın de en 7or yıllarıydı Kulıev 1949 vıiında SSCB Yazarlar Bırlıgı'nden lhraı, edılen bır surgıındu (Stalın'm, şaırın surgune gonderılmemesı ıznı ^ıktıktan sonra halkının yanına gıtmek de bır nevı sıi(, sayılmıstı, bunun ı<,ın Sovyet Yazarlar Bırlığı Başkanı, Kırgızıstan'dan Moskova'ya gelen bır yonetıcıyı "Nasıl olur, Ku İyimserltk örnekleri Meşhur anektod Bunıınla ılgılı gerçeğı devler buyulderıne Kullev 'm nasıfvuzlerıne vurduğunıı ıın lu Kalmuk şaırı Davıt Kugultınov şovle anl ıtır "Kremlın'de Maksmı Gorkı'nm 100 doğıım yıldonıımu kutlanıvor Iop lantıda bır konıışma vapan Kulıev, dığer unlu vazaılaıla bnlıkte devlet /ıvatetınde Polıtburo ve hukumet uvelerının bulun duğu masada oturmaktadır Partı Genel Sekreterı Leonıd Bre]nev'le kısa bır soh betleıı sonı ı donemın Rtısva Yazarlar Bır lıgl Başkanı Sergev Mıhalkov (unlu sıne ma vonetmenlerl Andrev Konçalovskn ve Nıkıta Mıhalkov'un babasıdır) bır konuş ma vapar ve Brejnev'ın sağlığı ıun kaden kaldırır l^kıler ıçılır Sessulığı Kulıev'ın 'Ben bukadehııçmem'"so7İenbozar ()r talığı venulen sessızlık kaplar, herkes şoke olur Brejnev de şaşaı "Nıçın voldaş Ku lıev*", der Levap daha da şaşııtıcıydı "Bıktık bu ıkıyuzlulukten" Örtalık buz kesılır I Icrkes artık bu korkuiK, skanda Iın sonıırıınıı bekler Ulkedekı rıyakârlık tan herkes haberdar, ama bunu Genel Sek reteı e, Başbakan'a kımsesoyleme cesare tınde bulunama/dı Sessızlığı yıne Kulı ev'ın neşelı sesı bozar "Yoldaş Bre)nev, Mıhalkov şerefınıze kadeh kaldırıyor, ama kendısı ıijmıyor1" Basta Brejnev, herkes derın bır "of" <,eker, guJuşuı Mıhalkov adı Balkar Tıyatrosu'na, Nalçık'te, Bışkek'te, ( egcm'de sokaklara, Ankara'da bır parka, Âltay ( umhıınyetı'nde bır kasabaya, Kafkasva'da bır daöa verıldı Aslında çok sade bıı ınsan olduğundan Kulıev'ın bııyuk une kavuşmak, odul, nışan sahıbı olmak f bır dağ tmamdtr ve snn de gerçekttr' K İ T A P AYFA 6 C U M H U R İ Y E T S AY I 7 11