Katalog

tırmıştır Cuın geçtıkçt daha çok Kulıev tunı dığer şaırlerın arasında kendıne has tonuvla kelıme seçımınde tı tızlığıyle tanınir Boylesı bır vaklaşım so zun o7iınde gi/lenen guıetık şıtrenın ço 7iılmesrnı ongormektedır îlkc olarak ko nuşma gerçeğı Kulıev e gore dehşet hır olaydır Soz sayesınde ınsan karanlıktan karmaşadan çıkış volıınu lsabetle seçebı lıyor ()yle ya ınsan sustukça ortalıkta yok rur, gorunmuyor Dahasıvar Insansozsa yesınde tarıhe dogaya katılabılıyor, varlı ğın kaynağından kana kana ıçebılıyor Bundan dolayıdir kı I ıer şey kar beyaz oldu bırden Ağaçlar sessız sert ve yuksek Bu sessiidıkten urkuyorum ben, Yersız sayılır solumak ve laf etmek "Yersiz savılır solumak " Bencc bu şaşırtıcı derecede doğrudur Burada yenı bır duyarlılık duzcyıne esterık bır sıçrama ya pılmasından 7iyade, gerçı o da mevcuttur, boyle duyumsamak ıçın doğal olarak, ken dılığınden, yurekten duyumsamak gerek lılığı vardır Soz de o zaman soylenır Şaır bunu daha doğru ıfade eder Sarf etmek Şaırın nesne ve olgıılarma 'eskı", yam ger çek ılk ad ve nıtelıklerını gerıye verdığı, dı şımızdakı nesneler dunyasinın bu buyuk değışıme hazır, buyuk bır gerılım ıçınde te tıkte bekledığını, go7iımıi7un onunde de ğışıme uğrayıp yenıden doğacağını hıssetme? mıyız? Sankı bır an daha geçse bu nesneler dunyası eskı, şaşırtıcı derecede anlaşılır, kendı oz dıhmızde konuşmaya başlayacaktır Ama henu? vaktı değıl, ses sızlığı urkutmemek gerekıyor Yoksa ses si7İığı kafam17d.u1 geçeıı duşunccler de mı urkutuyor? Geııe de ınsanlara karşı duyu lan mınnet borıu dolayısıyla sessızlık ço zuluyor ve doğanın buyultı eylemı gerçek leşıyor Her tarai ıssız ağaç tepelerı kar, Samyeler geçtrkçc anlıyorum, Bu kar değıl herhalde ya/ıt bunlar, Benım okuyamadığım, dıvorunı /aman yerınden oynadı Ustelık çok hızlı Değıl her saat, her dakıkada sanıye lerde bıle Insan buyulu sımgelerı anlama ya başlıyor Demek kı zamanında onları "okumayı" bılıyordu Bellek uyandı, zıhnın gozlerı açıldı Goruyorum U7akran, kı/ılağaç arkası na, Sessız, bır yere koşuyor atlar, Bırısı duştu kuru kara, Kovalayanın tozu dumanı dağılıyor Pekı, nedır bu ınsanın başına gelenlerH ()nun bakış açısıyla gorunmek ısteyenler kımler/ Yoksa bi7den once yaşayanlar ıle bızden sonra yaşayacakların ıhtıyaç duv dugu aşkta tesellı bulanlar" adına değd mı burıın bunlar'' Şaır çağların bağlantısını ve ebedı olan canlı belleğın vuce sırrı pe kıştırıvor Her şey enfes bır şekılde dınlıvor çev rede Hayır aklıma gelen delice bır duşunce değıl Omurlerınde gorduklerını Ağaçlar ve caşîar hatırlıyor Bu şıır acaba banş şıın değıl miı Bu dı zelerde canlanan yaşam ımgesı, sadece "dıngınlığın", guzellığın "uykudan' ııya nışı değıl, duyulan tedırgınlığın de bu so nucudur tnsan ıle doğanın uyumuna ulaş ma soyluluğunun bozulabıleceğının tedır gınlığıdır bu Nasıl rmY Elbette, savaşla Sadece onunla da değıl Bızım ılgısızlığı mi7, boşvermışlığımız bır de çığırtkanlığı mızla Savaş kuşağı şaırı olarak Soz'un de ğerını olum karşısında anlayan ve o olum anında bıle "savaşı çığırtkanlıkla anlar mak" (A Surkov'un ıfadesı) ıstemeyen Kulıev ıçın bu belkı de en ati şeydı So7'iın onuru. Bu ıfadede şaır yaşamı nın ılkeleımı belırleyen durustluğu, onu ru esas alıyor Kulıev'ı "yuksek sesle ' açık layan beyannamelerın yazarı olarak gor mek mumkun değıldır, çunku onıın ınan cına gore bu her 7aman ıster ıstemez ken dını beğenmışlığın, daha da kotusu arsi7 lığın bır ıfadesı, kendı şahsına ne pahası na olursa olsun dlkkat çekmek ar/usudııı bunun ıçın deyaşamı,geıçeğı başkasından daha vuksek sesle bağırarak duyuımak ıs teğıdır Insan onuru. Bana gore "ınsan onuru " o/gurlukle coşan akıldır Kulıev ışte bov lc bır ınsandı ()nıı boyle algılıyordu her kes "Kulıev ozgur bır şaırdır, derV Zvva glntseva, şaıı ve Kullev'ın çevırmenı, Onun şıırı, sahtclık şoyle dursun, so7iım ona edebıyarçılıkran suslemeden ıvıı 71 vırdan mııtlak bır şekılde arınnuştır Lğer ru7gâr duştınebılseydı, ben Kulıev ruzgâr gıbı ozgurdur dıyebılırdım" Kaysın Kulıev'ın yaşamı ve şıırı ayrılm.17 bır butundur Onun bıze bıraktığı ya/gı kı tabı yapıtlarının tumu olan 'guvenılır bır fermandır" (Puşkın'ın ıiadesı) Emınım kı, şaırın eskı ve yenı dostları onun scvılme ve beğenılme ısteğını karşılayacaklardır O zaman onlar da şaırın di7elerınde unutul ma7 merrlık, soyluluk ve onur derslerını bulacaklardır • (Turkçest Kanşuabty Mıztev) 1 Yaratıcılar her yerde kardeştir* TULAY FERAH Ben once dısarı akttğtmda, Dağlara ılk kez baktıg'tmda, Karın parlaytşı gozlertmı Doldurdu ve sasırttı bent hu yuzden unutamam dağlart Olurken de goreceğtm omart' Kartali(,w uuzelln 1 nedır* Mertlık u^e kır Dağlıya altın değı dağltir ^tnk dıyo rııın' { t n guzellu değıl k< \knilth ge rek ti/t bana da ztn gınlık dığlı iunlar Cunk Koyıınt yollartm, ağaçlarım, yuksek Dağlanm, onlardakı yaz gıız ki) baha Kulıev'ın, eşsız doğa guzellıklcrıyle do kı bır coğrafyanın, Kafkasya nın ozgıırlııl duygusuyla soluk alan şıırlen yu/ yırmı dı le çevnlmış Bır şaırın şıırleıımn oıua dı leçevrılıp, dunyaşıın ıçınde buvuk bır de ğer olarak kabul gormesı ustune de du şundunı^ Ondan başka bır >jaır ulkesı ı^ın ^111 va/ mamış mıydir1 Iabıı kı yazmıştı vaznıava da devam edı yordu Pekı Kulıev'ı dunva şıırınde o/el bıı yere oturtan şev neydı^ Onu ozel kılan şev, nerede vaşarsa vaşaj sın, yaşamın ener]isını 'ozgurluk adı al tında, şıırle dunyaya savurmak Bu guç he« şaııde olan bır guç değıl' Bu guç olum cul bır sona doğru di7eler çmktııen mızıl danmalar olmadığı ıçın, onun şıırlen kar şımıza ınsanı 'donuşturen bıt guç olarak çıktıgmdan dunya şuıınde bır değer 'Yapıtlarınızda Batı ve Doğu nasıl tıyum bağlamaktadır" sorusunıı Kaysın Kulıev şoyle yanıtlamış "Martıros Saryan U7erıne ya/dığım de nemede bu ressamın Batılı mı voksa Doğulu mu olduğunu açıklanuva çalışmıştım Aynı ya/ıo.1 Lorta yı da anmıştım Ve şıı sonuıa vardım Cunumu7 dunyasında "Saf Batı" veya "Saf Doğu" sonatının ol ması mumkun değıldır 20 yıı/yılın buyuk şaırı Nâ7im Hıkmet hayran kaldığı anadı Iınde ya/masına rağmen "sai Turk" şaırı olarak kaldı dıyebınr mıyi7^ Nâ/ım Hık met, Avrupa şıırının ka/anımlarıyla, tarz yendıklerıyle, sorunlarıyla sıkı sıkıya te mas etmıştır, o aynı /amanda, kanımca, Doğu'nun gunumuzdekı en buyuk şaırıdır Benım şıırlerıme gelınce, herhalde, bunlarda hem Doğu'yıı hem Batıyı bulabılırsınız, hangısınden ne kadar olduğunu bılmesem de ve tabıı kı şıırlenmın boyle olması gerekır, Anavatammın havası, Kafkasya'nın çehresı, Doğu rıtımlerı ve motıilerı şıırlerımde bolca bulunur Balkar ozanı Kazım Meçıev demıştır kı " Acının ve mııtlulıığun rengı her yerde aynıdır" Bundan dolayı, hangı dılde yaratılırsayaratılsın, gerçek şıırın sesı tum ınsanlığa hıtap eder Yaratıcılar her yerde kardeştir Ben bulunduğum ulkelerde tarklı haİk ustalarının eserlerıyle tanıştım ve bu eserlere, sankı bu mucueler benım Çegem yoremde yaratılmış gıbı hayran kaldım " Çalışma odasında herhangı bır goruntu veya resım bulundurmayan Kulıev, Orta Asya'da on uç yıl suren surgunluğunde masaMiıda Lermontov ve Beerhoven'ın portrelcrını bulundurıır Sanırım en unld kıtabı olan 'Yaralı Iaş' adlı kıtabına da aldığı aşağıdakı şıırın yazılması ıçın bu buyuk sanatçılar Kuliev'e dham vermışlerdır Ancak olenler kaygıyı bılmez, Sağlar ıçıme guz yağmurudur Gelıyor avluya gıren de odur Ancak olenler kaygıyı bılmez Yangıntn karartttğı bır la^lır bn Kara kaygıya dayanırlar <,oğu Ilaval santntn bır dağunnı \olu Ancak olenlc r kaygıyı bılmez L mış ırık şunn ustası Kaysın Kulıev, lırık şıır ustune, kendısıyle yapılan bır soyleşıde duşuncelerını şoyle açıkla Boris Pasternak'tan Kaysın Kuliev'e 25Kasıml948 Değerlı Kaysın' Heyecan ve coşku dolu mehtubunuz ıçın te^'kkur edertm Ben de sıze karşt aynı duygu Dağlann uzerıne ben kaya gıbı iiır lan taşımaktayttn fıztn hakkımzda stze bemen ştmdt dctebtlecegım veya am olarak bır ye \azarakyasamımı surdurmek ntıyorum re kaydedebtle<e&ım du$utuelerttn uar, anıak )u an bıına zamanım yok Navl olsa unuttnant Ya da bır ıkı tozcukle btldıreytm dujuntelennıı Sız doğanın her halukârda, hatta büyuk uzuntuler çekerken bıle mullu olacak şekilde yarattıgı, az sayıda kt$ılerden bırmnıt (, ok erken yaş/a ya da dofcuşta Dula Anamızdan, bangı turden olursa oltun ablaksal, ruhsalveya bedensel bırtakım ıııteltkler kazantp bunlart kujku bırakmayacak bıçımde ortaya koyanlar tmnnüeuk ınsanlardır Neden mr> Herkes kendını ornek alrrsa, (bu iok uygun bır durumdur, çunku her ıman once kendtm yakından tanır) demın sozunu eltıgım, varltğı kamtlantntş mteltkler sayesınde ınsanlar yalnız kenJmde değtl, btıtun dunyada da ba\ka turlu anlaiilmayacak, doğru, ekvkvz, örnek davranıslann~bulunmasmın guzelhpm daha bastan kavrayıp hayatı boyunca kendı kendını mukenıtnelleştırrne tutkusuyla ekstklertııı tamamlama <,ahawıa gırerler Doğustan venlen yetenek elbette kı geleçekteh uretkenhğe, za/ere eoturen yoldıır Ancak yetenek yalnız bu ozellığıyle jaurtıa değtldır Şaşırtıa olan sudurkı, doğuştan venlen yetenek kuçuk yasta yureğınııze yerle^lınlen, evrtntn btrçocıtkluk modelıdır, yam bu dunyayı ıçınden, en 1yı, akıltam durgtınluk vereıck bıçımde kavramak tçın ona venlen bır yardıma der\ kıtabıdır Yettmk ınsana durustltığu, korkusuzlug'u oğretır Çunku yetenek, varoluşumuzun temeldekı anlamına durtıstluğtın muazzam bırkatktda bulunduSıınu açıklar Yett neklı ınsan tam ve doğnı aydtnlannıada ne kadar kazançh akttğımm, alaıakaran/ıkta ne nc buyuk kayıplara uğradığımızı tyı btlır Yeteneğın verdığı kısısel ılgı bır ın Kanı gururlu olmaya, gerçeğe yonelmeyc ıter Bu mutlu, elvenşlı durum bazen trajtdtye de dvnuiebthr, ancak bu ıkınal onemdedır 'sız, gergın bır tehınız, sazda en guzel ezgılerı j ıkarır, yayda oku en uzağn ataruntz, bu da bır mutluluktur \ıze ıletılmek ıstedtklenm bunlardır Ancak bunlar aceleye gettnlerek yazılacak şeylct obnanıakla bırltkle, ne yazık kt, ben yalapçap bır ieyler karalamak zorunda kahiım Saygdannıla, B Stzın B Pasternak C U M H U R İ Y E T K İ T A P Lırık şurın teması, çoğu kez beklenme dık bır anda, anlaşılmaz, açıklanamaz bır şekılde ortaya çıkar Kesın bıldığım tek şey budur Once beynınde bır şımşek çakacak1 Bu olmadan lırık şıır de yoktur Şıır yazmak da gereksızdır, kıtap yazmak da gerekmıyor, şur yazmaktan da zevk Ad mazsın Lırık s.ıır, ınsan ruhuna en yakın şıır tu rudur Şunu soylemeye de cesaret edebılı rım, en zorudur aynı zamanda Dram yaz manın zorluğıından boşuna soz edıyorlar I ırık şıır, hıçbır sanat turuııun talep etme dığı kadar şımşek <,akınasını gerektmyor " Kulıev ulkesıne, ulkesının dağlarına âşık bır şaır Oylesıne âşık kı, 1944'te Stalın re jımının baskısı ıle Balkar 1 urklen toptan surgune gondenlınce, Sovyet Yazarlar Bır lığı tarafından kendısıne ozel ızın c,ıkarılmasına karşın, Kulıev, "Ben halkımla bır lıkte olmayı yeğlerım," dıyerek surgune gonullu gıtmış I )uşunuyorum da, boylesıne duygulu ve coşkulu bır şaırın şıırının, 'Lırık Şur' turune kendılığınden denk duşmesım ve yıne duşunuyorum, lırık şıırler yazan şaırlerın dogumlarıyla bırlıkte yaşama 'kışkırtan' 1 olarak atıldığını Doğumun verdıfiı 'kış kırtma' eylemını Kulıev de şurlerınde, doruklarda ıçselleştıren ozel bır saır Ama onun ıçsellığı, 'Kafkas Şıırlerı' kıtabında da kısır bır ıdeolojıye donıışmemış1 Kı tabında yoğun duygularla bır yakarışa do nen şıırler, şaırı dağlann nesnesı de yapmamış Bu nesne olma durumundan arınma Kulıev'ın şıırının bence 'anahtan' olarak da yorumlanabılır "Şaır, şıırlerının nesnesıne donuşmez, nesneler şaırın sadece ıçsellığının ayrıntılaıı olabüır1" Boyle duşundum şıırlerını okurken? Yunan tanrıları ıçın kıikançlık vazgeçıl mez bır tutkuydu, çağdaş tanrılaıdan Kulıev ıçınse bu tııtku Katltasva ve dağlarıydı ama onun lmk şıırlerını bıze sevdıren şev, duygularının oralardan gelıp bızı yaşadığımız yerde bıılmasıydı1 • ( ) Kulıyev ı/ı bır dızesı Kafkas Şıırlen/ k<ıy\ıtı htıln ı/Çıvırcnler Kaniaubıy Mıznv Ahmct Nccdet/ Var/ık \ayınlart/2()()l/61 \ SAYFA S AYI 7 11