Katalog

Yılmaz Onay, romanı yazarken bir yanına tiyatronun öte yanına sınemanın gücünü alıp oyle yola çıkmış. Bu yararlanma, konuşma örgüsünde, anlatının görüntüylc karılmasında görülebıliyor. .U.J.SADIKASIANKARA Ş ıı ulkenın kaç aydını var hılemem, bunlardan bırı de Yılmaz Onay ama Ustelık kaç yıluı karanlığından suzulup gelmı$ bırı o, bır "aydın sa natçı" Oyleya, aydın var sanatçı değıl, sa natçı var aydın aeğıl Sız, onu tıyatrodakı etkınlıklerınden otımı tanırsınız daha (,ok Belkı bır ıkı çevınsı serpelemı^tır kulagınıza Ovsa o, us yoksufluğumıi7u aşmaya çabalar durur aynı zamanda Son olarak romanlarıvla da varlık gostcrıncc sevındım Yazılar nlmatık'ı (Mıtos, 1994) okumami!} değıldım Ama bu kez venı basi nııvla bırlıkte Oyıın Değıl1 (I vrcnscl 2002) adlı ıkıncı romanı da çıkagelınce yavınevınden vıllaıdır gormedığım bır dostla bııluş,mus,çasına masama vatııdım kıtaplaıı Yılmaz Onay'ın pomanları su Buna gore yaratıcı grup, ılkın bır dılsoylem bırlığı kuruyor, ardîndan alıu (ka mera) gozuyle fılmı yapılandırıp bıınun alımlanmasını sağlıyor Alıcı eylemlerının yorumıı, ıster ısre mezbi7i, onu ızlemeye ıtıyor Bu, voıum suzmus gıbı gorunse de dıştan bır ses bı 7C bunları vorumluvor aslında Bıı anla tıu varsa eger ıomanda kı var kımbu1 Roman kı^ısının scsltniişindcn (,ok va /aıın olup bıtenleı kaı^isındakı tepkısı nı kovuvoı bu aktanm daha ^ok Va da va/at sankı kuıdı kLiıdıne konıı^uvoı ( Mtvseanlatitı Fanrı romancmın dcgı^ kesı Ancak goıuntu voıumlarında bunlar bır sunucunun aklarımıvmı^ gıbı hava va latıldıgı i\A oluvor Ya da ILK kı^ılık bır guldtıru, hanı ^u "avaklı koınedı dtdık letınden Bu nedenlt hızlı kıvrak, akı^ kan bır dılk kaı^ıla^ıvoıuz aktarımda Oıneğın'nereve1" "tuhaf" "aslal","ola bılır mi'1" "ama (,are vok 'hele dıve lım", "paıdon' vb soylevı^lerın sıklıkla onumuzu kesmesı bclkı bu yuzden lyı de, bır fılm anlatımı, ıster ıstemez ız lenım yansıtmaya yonelmez mi'1 Bııvsa okurun derınle^mesıne ızın vermez kola yına Nıtekım Onav da bu eksıklığı du yuyor olmplı kı sıklıkla ıç bakı^a yonelı yor Ancak ıç duşunce akışının, fılm ey lemı ıçınde bıze yansıyıs.ında kımı belır sızlıkler SO7 konusu Çunku ne fılmı scy 1 redıyoruz bız ne de romanı okuvoıuz t'ilmdekı ıç duygunun çağıltısı saglıklı temelde roman duzlemıne yansımıvor bu nedenle Yazılar Fılmatık'ın yaklaşık ılk varısı Hollanda'da gerıve kalanı da I urkıye'de geçıyor Turkıye koijullarından bunalmı^, "teKnıker" olmanın aşağılanıasını ıçınden sokup atamamış baba, vurtdı^ına çıkma olanağı doğduğunda, bu nu yasamının firsatı olarak dcgukndıııı Zalcn'gaup bıı Batıhavranlıgı (9) var dır adamın Guısjmıs, kı^ı lıgıvle annevse avakluı U7crındc duımanın (,abası n,ındedıı Nekıkaıaı vtıil mı^tır oğul hcnuz kuçu cukken Hollanda va verle şır aıle Ama kısa surc son ra anne 1 urkıve've don mevı daha akıllıta bula (.aktıı Oğul babanın va nındakalmıştır artıkHoll landacadıı anadılı Ogul ıın oıtaoğrcnımı bıtırdıgı, soıunlarının vo gunla^ıp karmaşıkla'jtığı doncmdcn ba^lavıp aıle nın I lollanda va ılk gclışle rınc gerı gıdeıı, sonıa da roman zamanıyla e% anlatı duzlemındc ko^utlukla surduııılen bır anlatı va da <,tkılmıs,ı, (,ekılmemı^ı kurgulanmışı kurgıılan mami!}i tılm akışı bu Ya 7ar, çckılen fılmc altva/ı do^uvoı sankı Bovlece ıo manını, epık anlatıva donu^tururken bunıı aynı za manda bır oyun gıbı tasarladığını da or taya koyuvor Romanda dramatık akısa ya da kurguya kars.it bır vaklas,ım setgılıvoı bu nedenle Oyun Değıl'de, bu kez, baştan sona bır aşk romanıyla tıkıyor Yılmaz Onav karşımıza "(yukur vanaklı kız"la "delı kanunın 12 Evlıırıın ongunlerındt başlayıp hepı topu ııç bes ay suren ılışkılenı şine, ıızak vakın farklı odaktan bakısjar katıp yırmı vıla vavdığı bıı ulke seı uvenı nı aktarıvor bi7c Ama boyle yalapşap ozetlemek haksız lık olııı Ovun Değıl''e Çunku onck gı den bıı aşk scrııvenıne ovlesıne guzel, ov lesine dolambaçlı ovlesıne yurt gerçck lcriyle orulu bır dolantı zıncıu eklevıp sarınalıvoı kı vazaı boylece bi7, bu aşkın ya da bu aşka bakışın penceıesınden yuı t ta, dunvada olup bıtenlerın hem bıfınc ı ne varıyorıi7, hem de bıı aktanmın sanat sal bağlamda tadını çıkarıyorıi7 Bır açı dan 78'lılerın romanı ()yun Değıl' Ku^a ğa, dıştan bırının bakışıyla Ya7ilar Fılmatık'te oğul'la kız'ın, an ne'vle adam'ın aşkları zaten olağanustu tartımla sunulmuşken bu kez de "çukur vanaklı bz"la "delıkanliM"nın aşkları vıı nıpgecıyorokunı Onay'ın buaşklarıaktarmada, oyle boyle değıl, olağanustu hıı ner gosterdığını eklemeden geçmcyeytm Insanların bırbırlerıne duşkunluklerı, ış levlendırılmış suskunluklarla, ayrıntılarla, yan anlamlarla çok ustaca yansıtılıyor Okurun da peşıne takılacağı duyarlı bır alan yaratıyor boylece yazar Otesınde aşka açılan bu çok O7el, ayrıksı yerın bıı ınsansal yuceleştırme kadaı erdemle iinıtla^tırılması uzennde de ozelbkle dıırmak gcrckıyoı Onay, valnız top lumculuğu tartışmıyor romanlarında ya "Oyun Deflil!" Ulkcmı/ın bu ıkı Bıccht u/maıundan olan Yılmaz ()nav Bretht k Yas,amak / (>alıs,ma Cîunluğu adlı dcilcnusınde Biccht ın çalı^ma vontemınc dtğın ştı saptamavıgetırıyor " Sosvalıst toplum > cu du^uneesını yapıtlarında taıtıs,an bır ınsan " (Aktaran Taneı Gezer, Cuınhu ııvct, 13 1 19%) Yılmaz Onav da romanlarında ıste bu ılkcvı tcmel almıs, gorunuvoı kendısınc Nıtekım Ya?ılar Fılmatık ık Ovun Dc ğıl1 de pek çok konu, ızlek va da sorıın sal, dıyalektık bağlamda çelışkıleıı, çati!} kılaıı bcslemek ıçın bıreı gerece donuş tuıııluyor Romanlarda goze çarpan ılk yan buysa otekısı yapıüardan yansıyan ıyımser oz Ancak bunlar, roman sanatına hangı dunya gorus,uyleyaklaşıldığını gosterıyor da, gıi7el duyusal tutum, donuijturumleı konusunda nerhangı bır ıpucıı vermıyor yıne de Pelın Ozer'ın Yazılar Fılnıatık ıle ılgılı sorusuna verdığı yanıtta konuyla ılgılı şu açılımı getırıyor Onav "Bu benım ılk romanım ( ) Bu konııvıı başlangıçta senaryo olarak yazabıle ceğımı duşıındum ılk taslaklaıını o şekılde hazırladım Fakat bu temanın sınema va vansıma ^ansı voktıı Bu, tıvatro oyu nu kapsamında da olacak ıs, değıldı So ııunda sıncmanın da olanaklaı ını kullana ıak anlatı bıçımınde vazmava karar ver dını" (Cumhutıyet 13 12 1994) Kestırnıek kolay Yılma/Onav roma nı va/arken bır yanına tıvatıonun ok va nına sınemanın gııcunu alıp ovle vola çık mı$ Bu yararlanma, konus.nıa oıgusun dc, anlatının goıuntııvlt kaı ılmasında go rıılcbılıyor Amabuçaba lomanazengın lık katıyor sonuçta Ya7ilarPılmatık,ılgın<, bıı kuıulu^asa lııp Sozgelımı çokuluslu, çok oıutklı bu belgcsel var da sankı ortada, çt kılmıs, bo lıımlcrı anlatılır ya da lasaı ının çcs,ıtlı as,a nıalan aktarılırmis, gıbı vapılnor Teknık anlamda bıı ' hlııı okunıa" dc 1 ğıl bu Ama bunıı da lılnıın cleştııısını de, yapımdan yonıtmK lasamn, uvgula ma ayaklannı, çekım ekıbıyle gereçitrıv le bırlıkte ış akış,mı da, çafıs,ma dıuciunı de, bu arada kurgıı nusasıyia kııllanılma yan goruntulerı de, usumuza gelen ne varsa hepsını tek tek ıçıne alan şaşalatıcı bır aktanm Fılm ekıbıyle dalga geçtığı bile söylenebılır yazaıın (orneğın 166,189) Butun bunların dı^ında, bıı fılm ovku su uzennde yaratıcı grtıp çalı^ması bı^ımındc alınabılecek yaklaşım da soz konu SAYFA Roman Sanatında Arayış "Yazılar Hlmatik" Yılmaz Onay uikemlzin az sayıdaki Brecht uzmanlarından bırl nı sıra bızı as.k soıunsalı uzer duşunmeve zorluyor A^kın doğal cınsellığı kadar, r o n ^ anımsatarak Andığım ıomanların değer tavı daha eklemek ıstıvorıım dıncı" bır vazar ( )nav, kadınıı renıvle ılışkılenı^ bıçımı bunı tava koyuyor Sonıa loman yıllartla ışlevı ıvıcc belırgınlı şenlıklcıınden bıı ıne degııı onemsıyorum doğrusu Oyun Değıl1 dc en ılgınc, bolumceleıaen buı, bana k kanlının bakışıyla o sessız an ıs,çı babanın "sılıkle^ıp kavb< anlatımı Buvuk ustalık vans da vazaı, hem ıtten hem dısta tugıi7elbırbakıi} Delıkanlın kı Koın^usuvla ılışkısınde a kavrayısjarının ı<, ıtc kullanıL Tıpkı cukuı vanaklı kızın sevgılısıyle annesını gormcsır zengınlığı gıbı Yılmaz Onay, bu ılk romar lırlı bır dıızev tutturmuvoı va de ıvıdt n ıvıve bırolpunluk (I Ancak kımı aksamalar da volbıı ıkı noktava değınıp bıınlaı meyı gcicklı goıuvoıuııı ^uu 1 Ya/ılaı Fılmatık te Oğıı va sınınndan doııus,unde va ıa^tlantı doşııvor anlatısına sonıasında,ncrcdcvscbıı atı< ne tanık oluvorıi7 onıın Bu ır ğıl Ovun Dcgıl1 clc ^u lumc ladımva/aıın Bıı tastlantı mck ancak roıııanlaı da olu Inanılma/bıı tastlantı' Ant.ıl romanlaıda olur hanı, lıalta ııınce bıle hadı VAA bıı kac bır rastlantı va/ılma/ dci ın Roman kahıamanlaıı elbett şunebılır, ama romanda last loman, bu zorunlııluk alanu Nıtekım ya/arın da bunun ğı bıçımınde bu kıı^kusıı b romanın bır ıkı yerındc bıı o rıp vmelcmek geıegı duvuvc Ovsa kız'dakı değışımı bırl go/lemıyle hem uzun biıreve de ağu ağır yansıtıvor bunıı 2 Yazuar Fılmatık'te Batı koyde kahveye gıderlerken uzeredır "Golgelerı ıvice uz vana"dırlar (168) Bırgençk ıneklerını eve donduruvord } lep bırlıkte kahvenın taş du rıırlar Ya/aıın gunc^ı batıın ken "Btız gıbı olmıı^tıı gcc e venvor bırden Bunun loma kılarında değıştııılmesı verır na gore 1 3 Ovun Değıl dt ta^ıst tc lanın, cg/o/ atol vc sındc aı acı cusunu soktuıu^u bolumcı> rıcılıktan ıızak Sanavıdı sos^ maz dcgıl, ama bovlc bıı u bağlamda umclını vıtıııvor dıkkate almdıgında Bu d^ azından buralaula /avıtl ım£ yor 4 Kımı roman kısjkrı kcı g,u sovlevı^leılc vansıtılıııav Oıneğın Ya7ilar 1 ılmatık te' (,alii}an Alevı ı^çi gozunı" gıl' de delıkanlının baba docağızım"dıvescslcnıı sııicklı nelemelı scsleniş kı^ılcrınbı gısclleijmesıne vol açabılıı ^ Sozcuk se^ımındı o/ciı vazar Yazım vanlı^lau onemlı değıl, ama loman v ğını, sozcuk coğıafvasıvla c kımlıgını de bu sınırlar ıgnc Bı/tlc dunıdıız sııadan v, 'devıınıu va/ar lıklaıını sı dc va/ınalamndauçlaıdagı nevbcl açilımlaı scigılıtıiıvı ke edınerılcrın dc okıımalaı ı bu ıomanlatı kıı^kusu/ ol (^nlar, çok gu/ı.1 bırcı a^k rı alabılıı vapıtlaıı ustelık Ama ttvatrocul.ıtla sıııcm, v ı gıbı dc okunıalı bıınlaı ı K İ T A P C U M H U R İ Y E I