Katalog

Kapak konusunun devamı. ağlarını ve nehırlerını korumal an ıçın on rı' lann" yapmak ıstedı Kaysın ın şıırınde, yabanu dıllı çcşıtlı ıırleıın sesı net olarak duyulmakradır ve a durum onun kendı "ben"lığını koru asına engel değıldır, tersıne, şuıının bu 'elhğtnde Kaysın Kulıev'ın oz bıreyscllı nın, buyuk lusılığının tekrarlanamazlığı ıha parlak belırmektedır, çunku başka r haıkm şaırı tarafından açıklanan ve ya nan hıs ve duşuncelerı Kulıev kendı hal nın tecrubesı, kaderı ıle ozdeşleştırıyor ır ateş uzerınden yuruyerek geçıyormuş ibina Ve ınsanlara yenı, eşı olmayan nı lıktekı bırıkımını genye vermektedır ulıev'ın şun uzenne ızlenımlerını aktaran ıs şaırı A Farkovskıy bana gore bunu >k guzel ıfade etmıştır "Kaysın Kulıev'ın rınde ben, kuçuk halkların şıırı ıle kar aştığımız zaman sureklı gorduğumuz rlı, dar alana sıkısmış ozellıklen, yanı erlı renkler' dıye kabul ettığımız şeylerı adım Bunları bulamadım Çunku Kayı Kulıev şun gerçek bır şıırdır Kaysın ulıev, şur sanatının dunya boyutlarına çı ın, kuçuk bır halkın şaırıdır Şaır kendı ılkı adına konuşuyor O, tum dunyanın ırıdır Tum ınsanhğın cıkarları, tum ınnlığın çok genış katmanlan Kuhev'ın ağyla Konuşuyor " Kulıev'e gore, gunumuz ınbanının haI gucunu gun geçtıkçe daha fazla saran, ınya ınsanları arasındakı dostluk vekar îjlık fıkırlerı, ta baştan genel ınsanı de rlere sahıp olduğundan, uluslararabi danışmayı (enternasyonalızmı), şıırın kesın ı olgusu olarak ele almak mumkundur e bundan dolayıdırkı,bırdenbırc,dlye n 10 yn/yılda herhangı bır Lrmenı ma stırında eserleıını yazan bır baır gunu u/ şaıruıe yakın olabılıvor, Puşkın'ın hıs le dolu halkçılığı vc yurtseverlifiı, belkı bıze, onun donemınde yaşayanların ço ıçın oldııgundan daha değeılı ve yalun, tta daha geıeklı 1olabılıt Bu nevı gostetırr Gcçmışten ve bugunn ılham alan şıır, geleceğı onceden kes ebılır, nesıllerın tanhsel dunyayı duyum masını dıle getıtıı Kaysın ın çok değışık şaırlerde vanilma n yakaladığı duşunıe akıahalıgı kendı ıdekı dunyayı duvunibama'binı msanlı ı oıtak bıı dunya tvı olarak guçlendırııdu Dogaldırkı bu duyumsamanınko , "kuçuk vatan "ı (.egern'e kaışı doğuş i olan sevgısıdır, bıuadan Kavsın'ın sa sınde gunumu/ dunva şıırının yolların n bırı geçmektedır Insanın dunyayı dıı msaması.gurbırbıçımdenşkırarak.du nce rutkusuyla bııtıınluk fıkıını temsıl erek onun kendı ruhunıı, evren, yıldız boyutlarına, uibanm bır kuşa benzedışıır ve hayal boyutlarına kadar yukseltı r Kulıev'ın son kıtaplarından bırıne "In ı Kuş Ağaç" ısmını verınesi de bır te duf değıldu Kulıev şıırının değışmez ngesı halıne gelen 'yaralı taş' gıbı, şaırın ndısı de, "ben her şeye dayandım" dıye lyor Bu 'her şey'de tarıhtekı buyuk ve i)ik olayların yakıcı cereyanlarının şaırın Ibınden geçtığı, zamanm halkın ve ın ıın gucluklerle dolu bıvograiiM meveutama bu eereyanlar şaırın kalbını yakıp 1 etmemış, tam tersıne onun kalbını çe leştırmış, onda karşı hıslerı ııyandırmış yanı mertlık ve onurluluk hısleımı Bu lerı yaşanıayan ıman kendını bu msan, lıdıt allındakı bu yuzyılın' bır vatandajlaıak saynıa hakkına sahıp değlıdır Kader oııunde yeılere kadaı Lğılıp teşekkur edıyorum sana, Kara gun atcs, su veya kar, }lum sntım benı sarm lyınca Çağrımı kınıseJeı duvrnadı bcnım Paınıaklıklar arkasmda ıken, lonmuş topraga gırebılırım, Orda vataıım yurdumu gormeden Tesekkur ederım, gunahlarım ıçin Kulak verdığın butıın ahlarım ıçın Ku/gârın dagıttığı şuılcııme >ahıp çıktıgm ıçın eyvahlarım ıçın Elbrus'un karlarını, (, egenı'ın şafaklaıını, FA 4 Kavsın Kuliev anlaitıını taşıyan ıtırafı vardır, bu nu şaırın bıze bı ı aktığı vasıyet olarak kabul edebılırız "Şıır, yaratanın çabası ve kanı de desteklendlğı id man ıkı kat guç ludur Anayurdunun kara gun lerınde şaırın on saflaıda olmaM gerektığın den emınım Bır şaırın na yal gucunun veya anadılı nın oz ortamının duyum sanmaması nasıl kabul edı lemez ıse korkaklığı ve yu reksızhiı de oyledır", der Kulıev Yanı hayal gucu ıle yıftıtlıkeşıtgorulur Yjğıtlık sadece bır askerın savaşta gosterdığı vığıtlık değıJaır Kulıev bu bakımdan tam not almıştır Kendısı 2 Dunya Savaşında paraşut çıı olarak çarpışmıştır Ba rış donemınue yıgıtlık ıse yok edılme tehdıdı karşı sında gelecektekı korkııla rın ustesınden gelmektır Manevı gucu zayıf olan ınsaıı 'son an' dehşete kapı larak, kaderıne Ianet ede rek hazırlanabılır veya tam tersıne, kendını tınııtaıak, kendınden geçerek, umu suz ve bır ıntınartının sevıncıyle kendını eğlenceyle tatmın cderek 'son an'mı karşılayahılır Acı bır go ı untıı Ama aslına bakılırsa şaşkınlıöa duşup, dehşete kapılmak ıçın ırkıltıcı bır gerçek vardı ottad a lnsan llk bır anda(') yok olma tehlıkesıyle karşı Iaştı Bu olay6 Ağustos 1945'tegerçekleş Tek yonlıı say her 7aman yaratmayı, Ve bu yu/den varatıcı koledıı ınsan Sustu I ınsteın duyduğunda Hıroşı ma vı, ü benım gıbı, guçsuz ve zayıftı o an Lınsteın kendısı bıle guçsuzluğunu an ladı ()nun tra)edibi, ınsaıılık taıınınde ya şanan ılk boy/ısı bır trajedıdır Bu trajedı ıçın henu/ soylenecek bır boz yoktur Yu ce fızıkçı bu yuzden subuvor Pekı, sıradan ınsan ne yapsın* Nasıl yaşayacakı1 lnsan lıgın olumsıi7İuğe olan ınancı geleceğe olan ınancı boşa gıtmedı mı^ Yaşam, kor kunç bıı şekılde değersızleştl Kullev bu nu anlıvor ve ınban varlığının gunumuz dunyasmdakı dramının şıddctını paylaşı yoı Zıra dun her şev tarklıvdı Babam yaşadı, lanrı ya ınanmak, Hıçbır /aman kaygılandırmadl onu Yeryu/u onu ılgılendıımıyordu, Dunyamızın uzerındc yaşamak, Bu yuzden bızım ıçın çok daha /ordu Bugıınku şaıı ne yapabılıı' Onun bus ma hakkı yok kı1 Puşkın olsa ne yapardı1 Ama 'Bukavgılar, dıyor Kulıev, Puşkın tlcğıl belkı de Blok donemınde bıle yok tu" Bunun bovle olması bızden oncekıle rın havatı' daha kolavdı" anlamına gelebı Iır mi'J Hıç dc oyle dcğıl Dunyada ınsan olmak hıçbır 7am ın bugunkunden daha kolay değıldı 1 debıvat ve sanata gelınce, onun asıl an lamı ve amacı değışmezdu okuyucuyu ha yatın çok farklı goruntulerıyle scvmcyc /orlamak Hatta katlanılama/ dedıklerı mı/ı bılt Aklı ve haval gııcunu oldurenle rı bıle Bundan dolayı hayal gucu vığıtlığe bedeldıı " Gerı adım atmak, bon derece Dağlardan yüce bir Balkar şairi zor olan bıı gorevden vazgeçmek daha ıyı, daha kolay" dıye duşunulebılır Ama bu bır şaır ıçm olumden beterdır, tarıhe kar şı telafibi olmayan "buyuk bır gunahtır", geleceğe karşı re7il olmaktır Boyle yap mak Şıır'e ıhanet etmektıı Kulıev, edebı yat tanhınde ona esın veren parlak bır kah ramanca davranış orneğuıı arayıp buluyor Dante cehennemı yenmek ıçın cehenneme gmyor Insanlarınkarşısına çıkmak ıçın () eşsız bır davranış yapmak zorundaydı O'nu oraya goturen guç neydı? Yaşama karşı olan sevgısı Bu eşı bulunmayan yu ce aşk, Tolbtoy'un ınancına gore olumu yok eder, onu boş bır hayalete çevırır ya şamı anlamsızlıktan çıkarıp anlamlı bır şe ye donuşturur, mutsuzluktan mutluluk çı karır "Olumle" boğuşmaya ılk gırenın şaır ol mabi "şaır olmayanlar"ın yuzune vurma değıldır Ancak şaır bellı bır anlamda bu na daha hazırlıklıdır, bıı ağıı yolda onu ne lerın bekledığını daha ıyı anlar Kaybin, kendı kışılığınde çıftçıyı şoval ye ıle doğal olarak bırlcştıren, yuksek ah lak ılkelerıne, kurallarına bağlı bırısıydı ve bu ılkelerden hıç odun vermedı Yapısı ge reğı Kulıev'ekonformızmyabanuydı, vıc danıyla hesaplaşmabi ıçın, onu uzlaşmaya bevk edecek bır sebep yoktu ve olamazdı Bunun belırlı donemlerde ne anlama gel dığını soylememıze gerek var mı, bılmem Sevıncınde ve kara gununde kendı halkıy la bırlıkte olmak, ışte Kaysın Kulıev tu muyle budur Onur Sulalesının nereden geldığını hıç bır zaman ve hıçbır yerde unutmayan Ku lıev, tnsan unvanını nır bavrak gıbı gurur la taşıdı, bu onun ıçın bır şereftı Da£İı Kaysın "Bızden yuksek ancak gok ve gıı neş vardır", derdı Bu so7İerın kendısınde ve soylenış tarzında kıbırlılığe ?erıe kadaı yer yoktur çunku bu o/guıîuk ıJe coşan başkalaıı ıçın mutluluk aravan her ınsan ıçın geçerlıdır Insanı yııce bır varlık olaı ak duşunur sek, Kulıev her ınsanın şaır olduğiına ına nır Ama şıırın 07u go7 onune alındığında şaırlık sozcuklerı yaya getıı me meslcğı de ğıldır, bu dunyayı acı veren bır duyumsa madır, dunyanın sonu gelmez sorunlarını yuklenmedır Tas ustası şarkı soyleyen el lerıyle dokunarak Çegem taşına gonlunu nasd venyorsa, şaır de yaptığı ışı, yanı' so 7u" oyle soylemelıdır laş ustası taşı oy muyor, parçalamıyor Oncc ona dokunu yor Sağırdılsı/ demırcı dılsı/lığını aşıyoı Kulıev'e gore bu olay şoyle gerçkeleşıyor Soba yakıyoı aslk suıatı ıle Balyozu yukarı kaldırıvor, Ellerıyle başlayıp soyleşmeye, Gızemh sozune açıklık verıyor "Guemlı" bozu Bu sozle essız bır dunyanın kapılarını açıyor Açmak, yaratıcılı öın guzeÛığını gormektır ve ılk anda bunu kendı ellerınle yarattığına ınanamamaktu Ama elle yaratılan dunyanın butun guzel lığı de nebillerın yucelen manevı emegının bır sonucudur ' ' Kulıev tum dunyayı nıuduluk ve gclecek uzenne hayallerın gerçckleşmesı olarak gordu Bunun ıçın de gerçek dayanakları vardı Çıftçı yetışecek urıın ıçın saban su rerken pulltığııyla "duşunur " Bahçivan gelecektekı, tanımadığı ınbanlara meyve verecek bahçeyle "duşunur" Gunumuz gerçeklığını, ancak kendı dunya ımgesmı, kendı yaşam man/arasını yaratabılmeyetcneğıne sahıp olan geıçek lığı şıırsel olaı ak algılayabılen nibanın değıştırme gucu vardır Ilk bakışta sıradan ev ışlerını yapıyor gıbı goruluvorlarsa da hem çıftçı, hem bahçivan ışte bunu vapıyoı laı Ama "ılk bakışta" Basıtlık gorunuıde dır Insanın gonlunu koyduğu her ış her şc yl ınsanlaştırıyor Lmek aklın ve felsefenın odak noktabi ve kaynağıdır, bu ıse ınsanın onune bıı nevı armağan olarak serılır, ona destek olur ve ılham verır Lmek, aynı 7amanda derın ve ağır dıı şunmedır Uçarll^c ıse kendını aldatmadır Işte bu yu7clen salun bıı şekılde çalışmak geıekır üoğl'nın kendısı gıbı "Bunun bonbu/ oldujunu bılmek gerekır/ Yoksa Yeryu7unde yaşamak nıye"" (Kulıev) Şa ır bu gerçeğe yaşamı boyunca kanaat ge K İ T A P 8onu getanez soruniar Düşünce akrabalığı Bana gerı verdın hayatta ıken, Gorup başkalarının dılsi7 kaldığını, Bır suskunluğa duştuğum i(,ın ben Zaman, Kaysın Kulıev'ın şıırıne kesın damgasını vurmuştur Bu şıırde ışaretler ve sımgeler, soyut bır resmıyet taşımaz, bu şı ırde yıldızlara gıden yolda engellerı aşan ınsanın, çağımızın acısı ve kcdcrı, acıyı paylaşma, sevecenlık vardır Şaırın mertlı Jı ıse, ıyılık yapmak ıçın koşan yureğının taştan daha sert olduğtınun bn kanıtıdır, çunku o yurek, sessız acıyı anlama yetene ğıne bahıp olarak, dayanılınaz şeylerı vi^A yarak gerçekten de ınsan a o?gu olan lyıcıl lıkveıncırebılırlığınıgosterıyor \ vet ku lıev'ın şıırı çağıml/ın bır belgcsıdır Aynı /amanda gunumuz ınbanının manevı dun yabinda en kuçuk tıtreşımlerıne bıle duyar lı tepkı gobteren şaırın kalp kardıyogramı dır Bu şıır bı/ı şuna bır daha ınanoırıyor gundemdekı olayları değıl gunumu/un kendısını yazmak gerekıyoı Acıyla kanla Bundan dolayı Kulıev'ın Şıır dedığın kelıme mıdır^ Sevınç ve Au îste budur Savaşa gııen asker gıbı ü, rıya ve ıltıfatı bılcmez kı Dağlara ve çocuğa ben/lyor ya, Ağaca vebuluta, Şafakta parlayan dereye, Kışın ateş dcnen şeye Hayır, Şıır kelıme değıldır Ayın ılk ışırtığı ayçıçeğıdır Şıır dedığın kelıme mıdır'' Hayat ve Olum ışte budur, demesının gereğı budur Bu di7elerde Kaysın Kulıev'ın kadeıı nın anahtarı buhınmaktadır Kulıev ıst, okuvu<u dobtlarına kendı şıırını gozlerı mı/fe dgısızte kağıttan okumak de|*ıl n \ sıl algılamamı? gerektığını kopyasını veıı vor Bu şıırde, Kulıev'ın şıırın gerçekJıgı C U M H U R İ Y E T S AYI 7 11