Katalog

değişimlere uğradığından söz ederek başlıyor. 2. Meşrutiyet dönetninde bu etkileşimin ağırhk kazanarak günümüzde de süren ilerigeri, OsmanlıcıTürkçü, BatıcıOsmanlıcı gibi ayrımları bağrında taşıdığını ve yapıtında, "... edebiyat hareketlerini toplumsal koşullardan soyutlamadan vermek; eskiyen 'yeni'yi, geride kalan 'üeri'yi dönemlerinin özellikleri, gelişim aşamaları içinde değerlendirmeye çalışmak..." amacını gerçekleştirme çabası içinde olduğunu söylüyor. Bunun için de, "... çağdaş edebiyatımızı oluşturan kişilerin yaşamalarını, sanatçı kişiliklerinin geçirdiği evreleri, yapıtlarının ortaya konduğu ortamı göz önünde tutma"nın bir zorunluluk olduğunu eklivor. Bu zorunlulukla da Şükran Kurdakul çalışmasında,"... toplumsal tarihin özel ayrımlarını da göz önünde tutarak, gerçefete tümii burjuvalaşma sürecinin değişik evrelerinde yaşamalarına karşın, kişilîkleri Cumhuriyetten önceki yıllarda oluşan sanatçılara, yazarlara, düşün adamlarına..." yer verir. Edebiyat, dil ve düşün hareketleriyle birlikte bir değerlendirme ile "toplumsal olaylardan soyutlanmayan edebiyat hareketlerini ve kişilerini' ele alır. Bir noktaya dikkat eder ki, bu, Şükran Kurdakul'un edebiyat tarihinin en ayırt edici özelliğidir:"... Özellikle akımlann ve kişilerin sunuluşunda siyasal iktidarların güdümlü tarih politikalanna bakarak hizaya gelmemeye özen gösterdik. Örneğin Ziya Gökalple birlikte 1921'lerde Gökaîp sosyolojisini eleştiren düşün adamlarının Mehmet Emin'lerin (Erişirgil), Marksçı Sadrettin Celal ve Dr. Şefik Hüsnü'lerin; 'Genç Kalemler'i, 'Yeni Mecmua'yı. 'Dergâh'ı tanıttığımız ölçüde, 'Kurtuluş'un, 'Aydınlık'ın özelliklerini yansıtmaya çalıştık. Dönemlerine damgalarını basan sanatçıları ayrı kesimlerde değerlendirirken, sanatlarının yapısal özelliklerine yaklaşma kaygısından uzaklaşmadan, yapıtlarının dayandığı felsefeyi çözümlemeyi amaçladık..." Yapıtında bu amacını başarıyla ger^ekleştiren Şükran Kurdakul'un edebiyatseverlere ve kültür dünyamıza önemli bir armağanıdır bu çalışma. Çalışmanın Çağdaş Türk Edebiyatı1,2. Meşrutiyet Dönemi adlı ilk cildinde 19. yüzyılın toplumsal siyasal özelliklerinin ve 20. yüzyıla bıraktığı değerlerin irdelendiği geniş bir girişten sonra "Edebiyatı Cedıde" akımı ve önemli sanatçılan ele alınıp "20. yüzyıl şairi" TevfikFİkret, "Bir Osmanlı yenilikçisi" Cenap Şahabettin, H. Ziya Uşaklıgil ve Menmet Rauf üzerinde genişçe duruluyor, akımın öteki şairleri sıralanarak yapıtlarından örnekler veriliyor. Meşrutiyet Dönemi'ne gelinerek "Fecri Ati Topluluğu" ve şairlerinden şiir örnekleri sunuluyor ve yeniçağın Islamcılık, Ulusçuluk, Mesleki lçtimai, Batıcılık, Sosyalizm gibi akımlan anlatıldıktan sonra, dilimizin serüveni, savaşın etkileri ve dönemdeki "Milli Edebiyat" akımı hakkındaki değerlendirmeler aktarılıyor. Bu bölümde M. Emin Yurdakul, M. Akif Ersoy, Ahmet Haşim, Y. Kemal Beyatlı, M. Cemal Kuntay, O. Seyfi Orhon, H. Fahri Ozansoy, E. Behiç Koryürek, Y. Ziya Ortaç, S. Zeki Aktay, Şükufe Nihal, A. Mümtaz Arolat, F. Naıız Çamübel üzerinde genişçe durularak ve yapıtlarından örnekler verilirken, dönemin öteki şairleri olarak da Samih Rifat, îhsan Raif, Neyzen Tevfik, I. Alaattin Gövsa, A. Canip Yöntem, Aka Gündüz, H. Nusret Zorlutuna adları veriliyor. Çağdaş Türk Edebiyatı3,4: Cumhuriyet Dönemi ise, "yeni Türkiye'nin kuruluş dönemi sayabileceğimiz 19201950 arası"nı kapsıyor. Bu otuz yıl, Şükran Kurdakul'agöre, "Kurtuluş Savaşı utkusunun yarattığı toplumsal koşulları da içinde Danndırmakta" ve bu koşullar edebiyatımızı da derinden etkilemekteCUMHURİYET KİTAP SAYI 667 dir. Bu etkileme, şiirde olduğu gibi, "yüzyılın başlarında ilk erişkin örnekleri verilen, roman ve öykü türlerinde de" belirgin bir değişim getirmiştir. Yapıtta, bu değişim, "Dü Dİlinci ve getirdiği yapısal kaygılar ve yazarların toplumsal konumlannı algılamalan" yönlerinden ele alınmakta; irdelenen yazarların ve şairlerin geçtikleri aşamalann belirlenmesi amaçlanmaktadır. Şükran Kurdakul, bu amacını gerçekleştirmek amacıyla, Cumhuriyet dönemi şiirini incelediği 3. cilde, "Kurtuluş Savaşı'nın Utkusu: Yeni Türkiye" başlığıyla giriyor. "înkılap Türkiyesi ve Remalizm"i; dönemin öteki akımları olan Milliyetçilik, îslamcı Akım, Sosyalizmi; dilimizin özİeşme savaşımını; dönemin başlıca edebiyat dergilerini; "Milli edebiyat , "Dergâh hareketi, "Toplumcu Gerçekçiler" ve "Garip" akımındaki düşünsel gelişmeleri inceledikten sonra ilk olarak Nâzım Hikmet üzerinde duruyor. Nâzım Hikmet'ten sonra da dönemin önemli şairleri olarak, A. Hamdi Tanpınar, Kemalettin Kamu, A. Kutsi Tecer, E. Behzat Lav, Ö. Bedrettin Uşaklı, N. Fazıl Kısakürek, A. Nihat Asya, B. Kemal Çağlar, A. Muhip Dıranas, H. İ2zettin Dinamo, A. Halet Çelebi, C. Sıtkı Tarancı, Z. Osman Saba, Rıfat Ilgaz, Aşık Veysel, B. Rahmi Eyuboğlu, Celal Sılay, F. Hüsnü Dağlarca, Ornan Veli, Oktay Rifat, Melih Cevdet Anday, îlhan Berk, Cahit Irgat, Behçet Necatigil, A. Kadir, Cahit Külebi, Ornon Anburnu, N. Ulvi Akgün, C. Atuf Kansu, Salâh Birsel, M. Niyazi Akıncıoğlu, S. Kudret Aksal, O. Faruk Toprak, Necati Çumalı, Enver Gökçe, Mehmed Kemal, Özdemir Asaf ve Attilâ llhan üzerinde genişçe durularak sanatları ve yapıtları irdeleniyor. Çağdaş Türk Edebiyatr. Cumhuriyet Dönemi'nin 4. ve son cildi ise öykü, roman, deneme, eleştiri, edebiyat tarihi, tiyatro ve düşün bölümlerinden oluşuyor. Bu bölümde roman ve öykünün öne çıkan adlan olarak M. Şevket Esendal, Flalikarnas Balıkçısı, Sabahattin Ali, K. Hulusi Koray, Sait Faik, A. Hamdi Tanpınar, Reşat Enis, Kemal Tahir, B. Sıtkı Kunt, îlhan Tarus, Samet Ağaoğlu, Kemal Bilbaşar, Ü. Nafiz Yiğiter, Samim Kocagöz, Ornan Kemal, Menmet Seyda, Oktay Akbal, Aziz Nesin.Tarık Buğra ve Haldun Taner, kişilikleri ve yapıdanyla ele alınıyor. Nurullah Ataç, S. Kemal Yetkin, Sabahattin Eyuboğlu, Vedat Günyol, Mehmet Kaplan, Hüsamettin Bozok, Kemal Sülker, Fahir Onger gibi düzyazının deneme ve eleştiri dalında ürün veren adları incelenip değerlendirilirken edebiyat tarihi çalışmaları üzerinde de duruluyor. Vedat Nedim Tör ve Cevat Fehmi Başkut'un iki oyun yazarı olarak ele alındığı tiyatro bölümünde Nâzım Hikmet'ten, N. Fazıl Kısakürek'ten, A. Kutsi Tecer'den örnekler verilirken düşün dünyamızın 1950'lere kadarki önemli adlanndan Mehmet Ali Ayni, F. Rıfkı Atay, Sabiha Sertel, Ş. Süreyya Aydemir, R. Oğuz Arık, Peyami Safa, Z. Fahri Fındıkoğlu, H. Ziya Ülken, M. Şerif Başoğlu, Niyazi Berkes, Nadir Nadı, Macit Gökberk, Nusret Hızır, Behice Boran, N. Fazıl Kısakürek'in düşünceleri ve edebiyatımıza etkileri yorumlanıyor. Tüm bu adlar, akımlar ve yapıtlar, toplumsal durumla örtüşerek ve gelişmeleriyle birlikte aktanlırken edebiyatımızın olabildiğince nesnel bir tarihiyle başbaşa kalmış oluyoruz. Şükran Kurdakul'un sunduğu bu nesnel tarih, daha sonraki yılların aynı yaklaşımla değerlendirildiği yeni çalışmalarla günümüze kadar taşınmayı bekliyor. • Şükran Kurdakul, Çağdaş Türk Edebiyatı: Meşrutiyet Dönemi1^, Cumhuriyet Dönemi3,4, EvrenselBastm Yaytn, 4 basım 2002, 285+124+333+384=1326 say/a KULI Son Osmanlı paşalarından Fazıl Reşat'ın kızı Selva ile sevgilisi Rafael, evlenmelerine karşı çıkan aileleri tarafından dışlanınca Fransa'ya giderler. Ancak burada da huzur bulamayacak, İkinci Dünya Savaşı'nın başlamasıyla, bu kez de Hitler'in ağına takılacaklardır. Etraflarını saran Nazi çemberi gitgide darahrken, her an tutuklanıp kamplara yollanma korkusuyla yaşamaktadırlar; tek umutları ise bir an önce Türkiye'ye geri dönmektir... Ayşe Kulin bu yeni romanında, Selva ile Rafael'in zor aşkının peşine düşerek, İstanbul'dan Marsilya'ya» Ankara'dan Kahire'ye kadar uzanırken, kendi canları pahasına yüzlerce Yahudi'yi Nazi kıyımından kurtaran Türk diplomatlarının kahramanhklarını da gün ışığına çıkarıyor... Meşrutiyet Dönemi " UL '• r Remzi Kitabevi SAYFA f5