Katalog

B UL M A C A lum MUMCUOĞLU 10 Nl Güldürme Sanatı "Yaşamın oldufcu heryerde çeİişki vardtr, çelişki de gülmece öğesinı doğurur." Soren Kierkegaard B izi güldüren nedir? Birisinin sahne üzerindc (ya da sokakta) düşmesini neden komik bulurıız? Ilkçağlardan beri düşünürler bu sorulara yanıt aramışlardır. Genel bir inanışa göre insan bir başkasının düşmesinden, bunun kendi başına gelmediği için haz duyar; fakat bu hiç de geçerli bir neden gibi görünmez. Baudelaire bu kuramı geliştirip, hepimizin "diişen insana" güldüğümüzü söyler; gülme insanın kendi üstünlüğünü görmesine bağlıdır. Bu ikircikli bir üstünİüktür çünkü insan gülerken hem insanoğlunun mutlak olan karşısında küçüklüğüne hem de başka canlılar karşısında üstünlüğüne gülmektedir. Burada Baudeîaire gülünç olanla, grotesk olanı ayırt eder, her ikisinin kaynağında üstünlük duygusu yatsa da başka insanlardan kendini üstiin görmek ile insan zekâsının doğa karşısında doğa karşısında üstiinliiğü rarklı yönleregötürür ve başka boyutlarda komedi varatır. Böyle bir kuramdan yola çıkarak aslında komedinin altında yatan bir çelişkiden söz edilebilir. insanın uygar toplumdaki konumu, yapması gerekenler, ahlaklı ve akıllı görünerek sürdürdüğü yaşam ile uygar yaşamı yadsıyan içgüdüsel hayyan, komedi yazarlarının dile getirdiği bir çelişkidir. İnsanın hayvansal yanını kutsayan Dionysos ayinlerine dayanan komedi, bir anlamda yaşam sevincinin de kutsanmasıdır. Komedi eserlerinde karşımıza çıkan ironik bakış açısı insanı, bir yanda zihinsel güçleriyle öte yanda da bedensel içgüdülerle ele alır. Bu iki yönlügerçeklik, bir bakıma komedinin gerilimini yaratır ve genelde yüce inanç ve idealler, pratik karşısında başarısız kalır. Trajedilerde de benzer bir aykırılık işlenir, fakat trajedi kahramanı zihin gücüyle yazgıya karşı gelmeye çalışırken komedi kahramanı aykırılığı aşamayacağı bilinciyle kendini doğanın oluruna bırakır. Klasik komediyi trajediden ayıran başlıca özellik olarak Aristoteles birincisinin gündelik yaşamı ve sıradan insanları ikincisinin ise soyluları, tarihsel kişilikleri ve olayları ele alışında bulur. Trajedinin kahramanları soylu ve yüce erdemler peşinde iken komedilerde başlıca karakterler soytarılar, aşagı sınıf ve köylülerden oluşıır. Bu durum neredeyse 19. yüzyılın ortalarına kadar trajedi ve komedide önemli bir ayırım olarak yer almıştır, sıradan insanın trajedi kahramanı konumuna gelmesi, gündelik yaşamın dramlarının anlatılması çok yenidir. Kuşkusuz hepimiz aynı şeylere gülmeyiz, iyi bir fıkranın en önemli unsuru belki de iyi anlatılmasında yatar. Komik unsuru bir yapıta ekleyen şey, olay örgüsü ya da olayın kendisi değil, anlatımdadır. Bunun da farklı şekilleri vardır: Örneğin Shakespeare komedileri nükteli ve nazırcevap konuşmalarla zenginleşir, oysa Moliere'in yapıtlarında komik unsuru, karakterin abartılmış davranışları verir. Her ikisi de komiktir fakat bizi farklı nedenlerle güldürürler. Komedilerde ayrıca zıtlıkJar da sıldıkla kuUanılır, en kibirli karakterin küçük düşürülmesi ya da katı ve prensipli bir karakterin aniden yumuşaması, böyle bir değişiklik beklenmediği için etkili olur. Komik unsuru Türk edebiyatında en iyi işleyen yazarların başında gelen Aziz Nesin'in öykülerinin genç nesil tarafından çok az bilinmesi teni komedi üzerine bu yazıyı yazmaya itti. Komedinin, tür olarak, bir kısım okur tarafından dramatik yapıdaki eserler kadar değerli sayılmadığını görmek üzücü. Halbuki edebiyat tarininin en büyük ve ilk romanı sayılan Cervantes'in "Don Kişot"u da bir komedidir ve komik unsuru en iyi işleyen eserlerin başında gelir. Aynı şekiloe Shakespeare komeüilerinin nitelik bakımından trajedilerinden aşağı kalır yanı yoktıır. Komedinin işlediği yaşam sevincini Nesin'in öykülerinde bul manız dileğiyle.. • www.yazinsanati.cjb.net Önce aşağıda tanımları veri• 17 B 18 D 19 B 112 D]13 16 len sözcükleri ptî bulmaya çalı23 27 N 28 C 29 F 30 F 25 şın ve her bir 21 harfi bir yatay 136 H 37 F 38 K 39 H 40 N çizgi üzerine 31 Gl: gelecek biçim41 F 42 J 43 L 44 46 G 47 D 48 C 49 E| de yazın. Sonra çizgilerin i 57 K 56 altlarındaki 50 A 51 C 52 1 53 D 54 sayılara göre 67 bu harfleri 60 h 61 A 62 B 63 F 64 bulmacadaki ~ 72" TT W ~B 74~ 777 N[ aynı sayılı ka TT 76 relere aktarın (Kara kareler iki sözcük arasını göstepanacaktır." Y. K. Karaosmanoğlu. rir. Bir satırın sonunda kara kare yoksa, bu, sözcüğün alttaki satırın başına sark72 49 36 39 tığını gösterir). Bulmaca tamamlanınca, sorulan tanımI. Tıpta bir uzmanlık dalını simgeleyen ların karşılığı olan sözcüklerin ilk harfharfler. leri yukarıdan aşağıya doğru, ünlü bir şairin ve sevgilisinin adlarını oluştura52 45 24 cak; bulmaca karelerindeyse, aynı şairin ölmeden önce yazdığı mektuptan bir J. "... Şarkılar" (Yaşar Miraç'ın bir şiir parça ortaya çıkacaktır. kitabı). Tanımlar ve sözcükleriniz: 1 11 A. "1949 eylül'ünde birader ... ve ben/ sokaklarında mohikanlar gibi ateşler vaktık" Attila llhan. 61 67 54 50 69 42 21 71 K."... Shu" (18521924 yılları arasında yaşayan, 170'i aşkın yapıtı Batı dillerinden Çinceye kazandıran çevirmen). 57 15 38 B. "Yaz Sonu"nun da yazan ünlü yazarımız. 7 62 17 33 26 73 66 19 2 56 3 70 23 L. "... Haldun" ("Mukaddime" adlı başyapıtıyla, dindışı ilk tarih felsefelerinden birini geliştiren en büyük Arap tarihçi). 25 1 44 43 C. "Bazı tanıdığıinsanlarla, kadın olsun erkek olsun, epeyce ... ve laubali muameleleri vardı." Y. K. Karaosmanoğlu. 28 51 6 64 16 9 48 M. "Balboa"nın ortası. 68 22 N. "Bunlardan çekmediğim kalmadı, beni inlettiler." A. Ş. Hisar. D. Metin Eloğlu'nun bir şiir kitabı. 53 55 47 12 34 59 8 65 18 27 10 20 40 78 77 14 32 E. "Tas..." (üzerine tas kapatılarak kuşbaşı etle pişirilen bir yemek). 58 76 75 35 11 4 688. sayımn çözümii A. Golding, B. Üç Kadın, C. Namı, D. Dayama, E. Üçler Yediler Kırklar, F. Zum, G. Döttingen, H. Üç, I. Şıkıdım, J. Lök, K. Ema, L. Rahmi, M. Ibda. Şiir: "kim çaldı gözlerimden güneşi, dudaklarımdan narı, kim çaldı? Gemi battıkça dökülüyor her yanım," F. "Ihtiyarladılar, harap oldular/ Hurma bahçelerinde ceylan kadar,/ Put kadar güzel ... kızları." Mustafa Seyit Sütüven. 29 30 5 47 60 41 63 G. " Bu Dünyada Nâzım Geçti" adlı anı kitabı da olan, yazar ve gazeteci. 74 46 13 31 H. "iki yaşında bir ... masumluğuyla annemin vanına gidecek ve dizlerinekaCUMHURİYET KİTAP SAYI 665 SAYFA 23 J