Katalog

bir an geliyor, hangi kitabı okumakta olduğunuzu bilemiyorsıınuz, anlayamıyorsıınıız. Ve bu durunı, bana sorarsanız, Oikonomos'a zarar veriyor, çünkü, neredeyse 23 satırda bır, düşiilen uzun bir notla kesilcn, onun nıetni. Ote yandan, Slaiirs'ın, kimileri neredeyse 2 saytayı bıılaıı ekleri, nıinik harflerle dizildiği için, zor okıınııyor, sıkıci olabiliyor. Ama bu durum, Slaars'ın katkilarının önemini ve değerini, asla azaltmıyor. IDDIA EDIYÇRUZ BENZERLERİNDEN ÇOK FARKLI Bilge Umar, asiında hukukçudur ama, tarih alanında, arkeoloii alanında, engin bir bilgiye sahiptir ve bu alanlarda, çok değerli birçok ürün vermiştir. Oikonomos'u ve Slaars'ı Türkçe'ye çevirmesi de, bu ürünlerden biri. Elimizdeki, kitabın ilk çevirisi değil. Kitap daha önce de, 1932 yılında, Arapzâde Cevdet tarafından, Türkçe'ye, daha doğrusu, Osmanlıca'ya çevrilmiş. Ne var ki, yine Umar'ın açıklamalarından öğrendiğimize göre, bu, oldukça derme çatma bir çeviriymiş, çünkü Arapzâde, kendine göre geçerli kimi nedenlerle, kitabın kimi bölümlerini adaytvermiş. Bu bölümlerden biri, "Saint Polycarp'ın Izmir'de putperesder tarafından, işkence ile öldürüldüğüne dair, Izmir Kiliscsi'nin bir mektubu". Bu bölüınü çevirmemiş olma sının nedenini, Arapzâde Cevdet şöyle ortaya koyuyor: " Asan atika ilminden ziyade Hıristiyanlığın tarihine ait olan bu bahsin tercümesinde bir faide görmediğimizden [...]" Bilge Umar ise, özgün metinlerden bölüm adamak şöyle dıırsun, tam tersine, Slaars'ın başlattığı geleneğe uyarak, onları birtakım açıklamalarla, eklemelerle, zenginleştirmiş. Umar'ın açıklamalan ve eklemeleri, Slaars'ınkiler gibi, ikinci bir kifap oluşturacak kadar fazla değil ama, çok da az değil. Dahası, Slaars, doğal olarak, yalnızca Oikonomos'un ana metnini hedef alırken, Umar, hem Oikonomos'a, hem de Slaars'a eklemeler yapmış. Bunlar, köşcli parantezler içinde verilmiş. Yöntem doğrıı, kuramsal açıdan sorun yok; ama uygulamada var. Şöyle var: Bu yararlı katkıiar, A7. önce belİrttiğim gibi, Slaars'ın araya girmesi nedeniyle, okunması zaten zorlaşmıs olan kitabı, biz okuyucular için daha da zor kılıyor, çünkü Umar'ın özenle çevirdiği Türkçe metni elimize aldığımızda, 1 değil, 2 değil, tam 3 yazarla karşı karşıya geliyoruz. Ve zaman zaman, bunlar, birbirlerinin içine iyice giriyorlar. Bu savımı kanıtlamak için, tipik bir örnek vereyim: Bonaventure F. Slaars, 1868 yılında, kitaba bir önsöz yazmış ve bu önsözün bir cümlesinde, eklediği notlan, Oikonomos'un metninden nasıl ayirdığını belirtmiş. Bilge Umar da, kendisinin katkılarının, Slaars'ınküerden nasıl ayırdedileceğini, sanki başka yer yokmuş gibi, aynı cümlenin içine, köşeli arantezlerle girerek söylemiş. Ve ortaya, ir bilmeceyi andıran şu satırlar çıkmış: "Sonunda [imza gibi] (I) harfi bulunan Notlar, îconomos'un [Oikonomos'un] dur. Sonunda [Slaars imzası anlamında ] (S) harfi bulunanlar benimdir [Slaars'ındır; böyle köşeli parantez içindeki bütün açıklama ve eklentiler de, Türkçe'ye çevirenindir; U imzası koymaya gerek duymadım.]" (ss.15,16) Böyle bir cümleden, neyin kimin eklemesi olduğunu anlamak, hiç de kolay değil. Ama işin içinden hiç çıkamamak, büsbütün kavbolup gitmeK de, elbette ki söz konusu değil. Istekli, deneyimli, çalışkan, dikkatli bir okuyucu, bu zorluğun üstesinden, elbette kı gelebilir ve böylece, îzmir'le ilgili bilgilerini arttırabilir. • Destanlar Çağı'ndan 19. Yiizyıla tzmir / Konstantınos Oikonomos, Bonaventure F. Slaars / Çeviren: Bilge Umar / lletişim Yayınlan /200 i / 244 s. CUMHURİYET KİTAP SAYI 598 BHge Umar'm çevfeisi ve açıklamalan üzerlna Olumsuzluk "Ve tufan umrau ncden başladı li'tm canlılar, larındaki ilalik ile yazılan şiirleri saymazAcı veren yasalar yentden, onurlu direnç, sak dizelerin toplamı 297 etler ve bu rakam Neden başladı ımamn ta$d kemtktcn iabrt, da 300 dizelik Gılgamış Destanı'ndan üç Kırc bulanmış eskt ruhlar verildi yentden, eksiktir. Ch/sa kül olan erdemın ödülü kalmalıydı " Gılgamıs'ın kurduğu Uruk kenti de yapısal olarak üçlü bir biçeme sahiptir. 1) Melih Cevdet Anday "Ölümsüzlük Kentin yapıları, 2) meyve bahçeleri ve 3) Araında Cnlgamı\" kil yatağı başka deyişle 1) yapısal, 2) tarımsal ve 3) sanayi olaraK bütün oluşturur. Bu . . Adam Yayınevi, 19%. kent modeli 1) ilahi, 2) ruhsal ve 3) bedensel özellikler taşıyan bir bütün olarak düazı sorunların karşısında çözümsüz sünülür, aynı insan gibi. Mezopotamya'da kaldığımda ya da değer yargılarımkutsal krallık kentleri, tanrılann hüküm dan şüpheye düştüğümde kendimi sürdüğü cennetin, dünyadaki yansımaları 200 yıl sonraya veya antik çağlara götürüolarak kurulurdu. rüm, eğer sorun o dönemde yaşasaydım üzerimde aynı ağırhkta kalırdı diye düşünürsem, bu, o sorunun ancak yaşayarak Birincı lablet, uçK" l)iı insan, yapı usta(bir yaşam deneyimi olarak göriuereK) çösı ve savaşcı Gılgamış'ı anlatır. Sümer dizülebileceğini; aksi takdirde de, yani sorun linde "gisbilgames' olarak yazılan adı, başka bir yer vc uzam diliminde kendili"gençkalmış (yüce) yaşlı adam" anlamına ğinden yok oluyorsa, zaten önemsiz olgelir. Gılgamış'ın halkı tann Anu'ya yakaduğunu düşünürüm. Çok sevdiğiniz birirırlar: ne oabalara oğlu, nc damatlara geni kaybetmek, hangi dönemde, hangi küllin kalır, çünkü Gılgamış, yakışıklı, güçlü türde yaşarsanız yaşayın, her zaman acı verir. Oysa günlük sıkıntılarımızın büyük bir ve erdemlidir. Tann Anu, üçte bir insan, üçtc iki hayvan Enkidu'yu, Gılgamış'la baş çoğunluğu başka bir zaman diliminde soetmesi için yollar. run bile sayılmayacaktır. İkinci tablet Enkidu ile Gılgamış'ın dölnsanlık tarihınin en eski öykülerinden vüşünü anlatır. Kazanan Gılgamış, kaybebiri. tÖ 2000 yılında Sümer dilinde yazılden ise Enkidu olıır fakat yenginin sonunmış beş kısa şiirden oluşan üılgamış Desda dost olurlar. Bazı metinlere göre Enkitanı, aradan geçen binlerce yılsonra bile du Gılgamış'ın hizmetkârı, bazılarına göhâlâ gözlerimizi yaşartıyorsa, zaman içinre koruyucusu ve dostıı olur. Gılgamış aşk de yıpranmayacak duygulardan bahsettitanrıçası îştar'ın evlenme teklifini geri çegiiçindir. Cjılgamış Destanı'ndaki öyküler, virdiğinde, tanrıça ceza olarak Enkidu'yu insanlıöın öliim, dostluk, cesaret gibi koöldürür. nulara hiç değişmeyen yaklaşımını görmeGılgamış'ın ölümsüzlük arayışı böyle mizi sağlar. başlar.S tlk kez çaresiz kahyordur. Ilk kez ölüme karşı kaybeden olur. Olümle yüzleşBu şiirlerin bir kopyası Akad dilinde yamesi onıı destanın başından beri anlatılan zılmış 12 eksik tablet şekünde, 1Ü 668tanrılara özgü gücüne şüphe düşürür, 627 yılları arasında yaşayan Asur Kralı ölüm karşısında çaresiz kalışı onu insan Asurbanipal'in Ninive'deki (bugün Koyapar. Olümün anlamını aramak için başyuncuk) ünlü kütüphanesinde yıflarca süladığı yolculuk, yaşamın anlamını anlamaren arkeolojik kazılar sonunda bulundu. suıı sağlar. "Gılgamış Destanı" aslında yazılışından Süreklilik yoktur der Gılgamış'a, kendida bin yıl önce yaşamış, büyük tufandan sine tanrılar tarafından ölümsüzlük armasonra hüküm sürmüş Kral Gılgamış'ı anğanı verilen Utnapiştim (ya da diğer adıylatır. Sümer, Hitit ve Babil versiyonların, la Nuh). Her şey sürekli değişim içindedir da farklılıklar olmasına rağmen, Gılgamış ve bunun ötesinde bilgiye ulaşmak imkânDestanı, Sümer uygarlığının üzerine kurusızdır, uyuyanlar ve öuiler aynı sıradan inlan diğer uvgarlıkların da temel inanç özelsanlarla asiller gibi birbirlerine benzerler, likleri haklunda bilgi verir. Bütün destanher ikisi de aynı kaderle yüzleşmek zorunlar gibi, mitolojik ve tarihi bilgiler tasıdığı dadır. Destanın bu bölümünde Utnapişiçin farklı açılardan bakmak gerekir. Ölüm tinı'in bilgece sözleri destanın ölüm felsekarşısında insanın çaresizliği gibi çok infesi niteliğindedir. Büyük tufanda sağ kalsanca konuların yanı sıra insanın ilahi doması, tanrılann acıdığı canhları korumak ğasının evrimini, aydınlanma arayışını, taniçin gerekli görülmüştür. Utnapiştim ve nsal güçlerin gizemlerini ve insanın ikilikansı görevleri ölümsüz yapmıştır, istekleğini (ruhbeden bütünlüğü) anlatır. Desri değil. Bu vüzden Gdgamış'ın arayışını tanm benzersiz kılan başlıca özelliği, bingereksiz bulur. Fakat Gılgamış kendi lerce yıl önceye ait kozmoloji ve metafizik ölümsüzlüğünü değil, Enkidu'yu hayata bilgiler vermesi sayılabilir. döndürerek yaşadığı dostluğun ölümsüzlüğünü anyordur. Utnapiştim'e göre bu Gılgamış Destanı'nda sayılar çok önemda boş bir arayıştır, çünkü ölümsüzlük bili görünür. Diğer kutsal metinler gibi sayıle zamana karşı direnemez, eskir; ölümsüzlann büyüsüyle donanmıştır. Gılgamış ın lük sonsuzluğa çare değildir, sadece sonüçte bir insan oknası (matematiksel olarak suzluğun acısını sürekli yaşatır. ofanaksız değil midir? Anne ve babasından başka bir güç daha mı vardır varoluGılgamış destanı Gılgamış'ın ölümsüzşunu sağlayan?) üç rakamını tüm destan lük çiçeğini bir yılana Kaptırmasının arboyunca tekrarlanan bir tema gibi ortaya dından ağlaması veUruk'a dönmesiyle kesürer. Aynca kutsal yedi rakamı da önemsilir. 120 yaşına kadar adil ve iyi bir kral olalidir: dostluğun yedi katlı birliktelik getirrak kentini yönetir. diği, savasa yedi savaşçıyla gidilmesi, gidiMelih Cevdet Anday'ın şiiri destanı anlen mesafelere yedi günde varılması ya da latmaz, bu destan üzerine yazılan bir şiiryedi gece beklenmesi gibi.... dir. Sanki binlerce yıl önce destanı yazanlara sorular sorar. Gılgamış'ı, Enkidu'yu, Melih Cevdet Anday da "Ölümsüzlük ilişkilerini, tannları, töreleri anlamaya çaArdında Gılgamış" şiir dizisinde sayıları lışır. Bu yazı da, Anday'ın eşsiz güzelliktekutsal görevlerinden uzaklaştırmadan kulki şiirini anlatan bir yazı olmadı, sadece şilanmıştır. Beş dizelik beş şiir, yedi dizelik ire dikkat çeken, beflci okumaya özendireyedi şiir, dokuz dizelik dokuz şiir ve on bir cek bir yazı oldu. • dizelik on şiir, ve son olarak on üç dizelik ve on dokuz dizelik birer şiir; bölüm [email protected] DAHI Kl k i ARRI MUSIAKA KKMAL ATATİJRK'UN KOTOĞRAFLARLA BÜTÜNLEŞEN BİYü(JRAFİSİ ATATÜRK ALBÜMÜ 720 SAYFA "24x35 an". H20 FOTOĞRAF: 2 CİLT /70ÜRAM KUŞK KAĞIDA OFSK/1 BASKI I,UX ŞÖMİZÜ. BIİZCİI1L.I BÎRİNCİ CİLT 18811933 (351 Sayfa) I. BÖLÜM. Ataturk'ün Genç\\ge Hitabı * htaklal Maty * Onumu Vıi Nutku Atalürk<,u duşuncc sislcminde Turfc gençlıgınirı gotevleri Ataturk'ün Turk Ordu<mna son mesajı Ataturk'ün düşünce sistemı Ordumuzun tarihi özelhkleri Atatürk diyor ki. II. BÖLÜM. ATATURK'ÜN ÇE$İTLİ KONVLARDAKİ TEMF.l. GÖRU$LERl Akılahk vc Bilim * Müli E^ilim * Tarih Dil vc Guzel Sanatlaı * Kadm Ve Kadın Haklatı * MiKi Egemenlik * Gençlik vc Spor * îktisat, Din vc LaMik * Milliyetçilik * Mi/li Birlik * Kultur vc tlım * Hurnyet vc htiklal Askcrhk vc Ordu * Dış polilikayla banş * Sc^mc Sözkr. III. BÖLÜM. Yabancılar Atatürk için ne düşünüyor. Atatürk kronolojisi İKİNCİ CİLT 19331938 (351 Sayfa) ONUNCU YIL MAR$lFoto£raflatla Kronoloji Büyük Öndcnn aramızdan aynh$ı * Büyuk Öndehn naaşı Ankaıa'da Büyük Önder Etnografya Müjcsindf * Dolmabahçe'den Etnografya Müjcsinf Knmohji. Buyuk Öndcnn naaşımn Anukabire naklı. * Amtkabinn tarihçesi. Büyük Önderin YVRTGEZ1LERİ * Atatürk şiirleri. B "Genç kakmş yaşl adam" "Her Kütüphanede Oltnası Gereken Bir Eser" C Fıyatı: 165.00O.ÜÜO TL.'dir. İı, Bankası Cağaloğlu Şb. 304210548388 Vakıfbank Nuruosmaniye Şb. 2013726 Oonderj giderleri larafimı/a aillir. Genel Dağıtım Ata Basım Yayın Narlıbahçe Suk. No: 6/23 > ' 34420 Cağaloğlu İST. BASINYAYIN Tel: (0212) 528 66 8 9 9 0 SAYFA 15