Katalog

Sungurlu mahkemesıne başvurarak sur gunluğunun gerıye kalan bolıımunu, An kara'da geçırmek ıstedıginı bıldınr Iste ğı olumlu kaışılanarak Ankara'ya g°n derılır Ankara'da surgunluk gunleıını dolduıuıken venıden tutııklanir Ankara'da sıkıyonetım vaıdır Ankara Sıkıyo netım Komutanlığı Cıokçe've Ankara'nın, Istanbııl'un ve 1/mıı ın dışında seçeceğı bır veıde surgııntınıı tamamla yabıieccğı bılgısını verır Lnver Gokçe, uzun bır yoleukıktan sonra koyunegeur Gokçe, koyıınde de sıkrntılıdıı Ha pıshane yaşamının vol açtığı kaygılardan, guvcnsı/likten ve sessız yapısından otu ıu, msanlarla sıkça goruşme7 Koyunde yııksek oğrenımlı olmasına kaışın, kente veıleşmedığı îçm başka ulkelerın a)anı" sanılarak ıhbar edılır Kenıalıve Kayma kamı'nm başında olduğu jandatma bır lığı, Gokçe'nın koyundekı evuu basaı Lv dıdık dıdık aıanıı bırkaç kıtabın dı şında hıçbır şev bulunamaz lkı bııçuk vülık suıgıın vaşamı 1960 ıhtılalıvlc son bulur 27 Mayıs l%0 lhııla k'nden sonı a Hazıı an avında Ankara'ya doner Gokçe hapıslıkren sonra ılk kez 1968'dc tutulduğu hastallk yuzunden Is tanbul a gıder Mebmed Kemal, ozanın okımunun ardından, 24 Kasım 1981 gunlu Cumhurıyet gazetesınde, Gokçe'nın Istanbul'dakı gunlermı şoyle yazar "( ) 69vıllarından70ortdlannade ğın lstanbul'da geçııdığı gunler çok acı lı oldıı Sırkccı otellerındc yatardt, han gısıydı, bdemezdınız Aıadığını/da va Yeıebatan'da eskı arkadaşı Yelfc th san'dan soracaktınız, ya da lalat ın oı tancalı kahvesınde bıılacaktını? Yakın ları aneak bovle bulurlardı, uzaklaıı ıse ız sıırmek zorundavdılar ' (Envcr Gokcc'nın Ardından, Mehmed Kemal Cum hurıyet ga/etesı, 24 Kasım 1981 ) Arıl Damar, 1951 1 KP tııtuklamala undan sonra Gokçe'nın durıımunu, kendısıyle yapılan soyleşıde şoyle anlatır "( ) Lnver Gokçe ağır ışkence gordu, sağlığı bozuldu ünuılu bıt ınsandı, ko nuştıığn ıçın kendınc kustu Sonrakı ya şamı mutsuzluktu, şııre de donemedı ( )" (Damar'ın Gozuyle I'KP, Beıat Gunçıkan Cumhurıyet DLRGt, sa yı 764, 12 Kasım 2000 s 12 ) Lnver Gokçe'nın, Nııfus C uzdanı'ndakı adıvla soyleısek Mustata Lnver Gokçe'nın şurlerındekı "hapıshane ızle ğını", onun kıtaplarma gıı en ve gırmeyen şutlerını gozeterek ınceleyeteğız EnverGokçe'nınşurının,2 ÜunyaSa vaşı'nın alevlen arasında gelıştığını anım satmak ıstıyorum İlk yapıtında yer alan şıırler, 1943 1948 yılları arasında yazılmıştır Mustafa Enver Gokçe, hapishanedeki yaşamını olgunlukla karşılat Mahpuslu ğuna kımseyı acındırmaz Ontın ıçın onemlı olan, akıp gıden zamanın ıçınde, hapıshanedeağlayıp sızlamadan "gurulgurul" yatabümektır Hemen ne men butıın bolumlerı yıtıp gıt mış,"Yusul ıle Balaban ' destanının elde kalan parçalarından bırı olan "Raşlangıc" aulı şıınnın başında, halk ağzıyla şoyle der "Zaman akar, zaman geçer,/ Zaman zından îçuıde,/ Bız mapıısta gıırul gurııl yatardık/ Yılan çıyan ıçınde / ( )" (Dost Dost UleKavga, s M ) Hapıshanedekı ınsanın, zınLiıını kumasının bu suıeun sonunda ola cağını, yıne " Yusııl ıle Balaban' des tanının elde kalan bolumletınden "Kırtını Kııt' başlıklı şıırınde şoyk belırtır "( ) Oylebıı vaktecıdıkı devıan/ Ha dedı kırdı 7incııını/ tçerdekı adam/ ( )"( ) (Dost Dost ÜleKavga.b 41 ) Hapishanedeki adam gelışen evlemle rın sonunda, zıncırını kırıp ozgıııluğune kavu^acaktıı Zıncirlerıkırmada, "pro letaryanın" (ışçı sınıhnın) orgutlu gucu etkın olacaktıı üzan, toplumsal ıîerle CUMHURİYET KİTAP SAYI 6 1 7 Hapishanedeki yaşam meyı sağlayacak olanın, ışçı sınıhnın oı gutlu gucu olduğunu, vıne Kııtım Kırt" şurının sonunda duyumsatır " ( ) /Lvvel madde/ Alıır fıkıı/ Dolan goğumdekı ha va/ Salın yanımdakı fakır/ Salın proletaı ya/ ( )" (Dost Dost 111e Kavga s 44 ) "Yıısuf ıle B.daban " dcstanından geıı ve kalan "Kırtını Kıtt başlıklı şıır, rıtmık v.ıpısıyla olduğu gıbı ozuyle de şuıımızın temel taşlarından bıudır Bu şıırde, dı yalektık gelışme anlatılır "Kııtını Kırt şı ırınde, toplumsal evrımde, ışçı sınıfının onemı" vurgulanır Lnver Gokçe de Ahmed Arıf'ın şıırlerı bırbırıne benzetılıı îkı ozanm şıııle ıı, bıçım bakımından bırbırlerıne benzerler ancak "ıçerık" açısındaıı degişıktn ler Ahmed Arıl şıırlennde haramıyı va nı vol kesenı sovguncuyu guzelleyıp aşı rct toıesıne baglı kaldığını açıklarken I nver Gokçe, ışçı sınıhnın orgutlu gucu nu one çıkarıı Gokçe'nın şıırınde, ışçı sınıh, dırentın kaynağıdır Mustafa Lnver Gokçe, ıçende kendı deyışıvle ' mahpus danıında ' yatarken "Vatandaş' başlıklı şıııınde, dışarıdakı toplumsal gelışımm gorunumunu sunar "( )//Vebıryanda vıkılmış7iılmun ka lası/ Bır yanda salınır devas>a govden / Bır vanda sevmedıklerın,/ Bır yanda demır pentere, bır vanda tarıh/ Bu vanda sen /Yanı bır vanda / YuzyılJar boyunca saflarında / Yangınlar çıkardıklaıımız / Yanı bır yanda naval etmesı zor / Fe rah ve comert dunyamız / Ve murettıp hasatçı, oğrencı, oğretmen // ( )" (Dost I^ost Ille Kavga, s 50 ) Enver Gokçe'vı hapıshaneye goturen, iaşızme karşı demokrası cepnesınde yer almasıdır 'Ilk Adım" adlışurınde faşız me eylemsel olaıak karşı kovmayı şovle anlatır '( ) / Kı/kardeslerımız, anne lerımız, şaırlerunız /Dumdum kurşunuy la vuısalar da/ Her zaman boyle doğuşe ceğız / Gırtlak gırtlağa, dış dışe, tank tan ka / Demokrası ıçın,/ Eşıtlık ve hurluk uğruna "/ ( )"(Dost Dost Ille Kavga, s61 ) Hapıshanede olsa da ozan, geleceğe umutla bakar Orgutlu toplumsal guce olan guvenını, "Dost" şınının 4 bağla mında şovle dıle getırır "Gel gıınlerun gel de dot/ Gel Aydınlım Izmıılım,/ Gel aslanun Mamak tan/ Erzıncan'dan Ke mah'tan / Duşmanlaı selam ıster/ Go? 1 den gezden, arpacıktan " (Dost Dost 11 le Kavga, s 69 ) ()zan vıne "Dost" adlı şıırınde, ozgur luğu elınden alııısa bıle ıyımserlığını vı tııme/ kendısı gıbı zulme boyun eğme yenlerı selamlar "Sana selam olsun/Zın ciı ın zulmun kâr etmedığı / Kırbacın kâr 1 etmedıöı/ Bııyuk tahammul " (Dost Dost Ule Kavga, s 72 ) Gokçe, bu dıze lerıyle ılerıulerın, "ınsanta bır duzenı" kuıma savaşımındakı dayanma gucunu de vurgular Mustafa Lnver Gokçe, "GoruşGunu ' başlıklı şurının butununde, hapıshanede gotuşme sırasındakı duygularını yansıtır Bu gun goruş gunumuz / Dost kardeş bıı aıada / I'elden tele / Mendıl salla el 1 salla/Meıhaba // lzın olursa hapıshane ıçınde/ Senı / Senden sotmalara dovamam/ Yarım do nercıgaranın ateşı/Gıtmedayanamanı" (Dost Dost 111e Kavga, s 81 ) ()/an, yoklıığu yoksulluğu tutuklu lıığu, 'kardeşçehayata" erışmek ıçın çek rığını, "Ov Benı" adlı şıırınde, I bagla mın son dızelerınde açıklar " ( ) / ÎJğ runa çekılen, / Derttır, mıhnetüı/ Senden vana olduğumuz sebeptır /Kardeşçe ha yat' (Dost Dost Ille Kavga, s 82 ) "Dost Dost Ille Kavga" adlı kıtabının, "Ne 1 avda" başlıklı son şıırınde Lnveı Gokçe, hapıshanede "gurııl gurul yatar ken" O7gıırluğu tek başına savunmanın yetersızlığını şovle behrtır "( ) // Telden/ Demırden geçsen/ Mapusu delsen/ Ne lavda'" (Dost Dost Ille Kavga, s 92 ) MustalaLnvcı Gokçı. nın, 1977 deya vunlanan ıkıncı şıır kıtabı Panzerler Us tumuze Kalkaı Bu kıtapta, her dıze rek sozcukten oluşıır Pan/erler Ustumuze Kalkar'da Gokçe, oncekı kıtabındakı gı bı Tek Partı Donemı'ne degmır Sonra "ustumuze kalkan panzerlerden, sokak ta kurşunlanıp duşenlerden, kıtlıkian, pahalılıktan, taşı/mden, uzerımızeçevrılen namlulardan ' soz edeı üzan, ıkıncı şıır kıtabı olan Pan/erler Ustumuze Kalkar'da "Merı Keklığım" başlıklı şıırının sonunda, ılk kıtabındakı gıbı ' hapıshanede olup bır şey vapama manın umaibizlıgını" şoyle dıle getırır ( ) // Kore/ Daglarında/ Tabakam/ Kaldı/ Mapus/ Damlaıında/ Ozgurlu ğum/ Hey / Merı/ Keklığmı/ Yeter/ Çek tığm " (Panzeıler Ustumuze Kalkar, Doğrultu Yayınevı, Istanbul 1977, s 37 ) Muzaffer llhan Lrdost, Enver Gok çe'nın şıırını şoyle değerlendırır "Enveı Gokçe nın şıırı, guz ekını gıbıdıı Kırsal alanaan gelenler bılırler sonyazda yanı guzun ekılen bufidav, ılkvazla bu lıkte, en ven karın altından fılızlenır Soğııöa, kı rağıya dayanıklıdıı Kurağa dayanıklıdır Nıce boralar, fırtınalar ya da Anado lu'nun kavutucu sıcağı ortasında, eğılıp bukulmez boy verır Boyle davanıkiıdıı, Lnver Gokçe'nın şıırı Lnver Gokçe nın şııırı harman olur, tığ olıır Savruluı Io n umdan uıune, buğdaydan ekmeğe var olur gıder EnverGokçe'nınşurı.bıı van dan bızım bılıncımızı ve dırencımızı pe kıştırırken, bır yandan da devrımu şiıu mızde ozgun bu tohum olarak vıneler kendını " ('Şııun Işığa Donuştuğu Yer de' adlı vazıdan, ü n u Anlat tşte, s 45 ) Baskıya, hapıshaneye, surgune bovun eğmeven eşsız bu ınsandır Lnver Gok çe "savaşsı/, somurusuz ve smıtsız bu dunyada vaşamanın savaşımını vermıştır Dııru bır şıır dılıyle ınsanlaruı, ozguiıe, eşıtlık ıçınde ve kardeşçe yaşamaları ge rektığınısoylemıştır Enver Gokçe "koı kak, cesur, cahıl ve hâkım ve çocuk " olan halkın ozanıdır • KAYNAKLAR Panzerler Üstümüze Kalkar Enver cökçe Ile Ahmed Arlf In sllrlerl birbirıne benzetiiir Ikl ozanın sllrlerl, blclm bakımından birblrlerlne benzetier ancak "Içerik" açısından değlslktlrler ç op lumcu Gerçekçı Şurımızrn Bır Ustasıydı Cumhuııyet gazetesı, 24 Kasım 1981, s 4 2 Sosvalıst Kultur Ansıklopedısı, 8 (ılt,MayYayınLuı,lstanbull98() ' Tur kıyeGençler Dern(.ğı" maddesı s 1B9 3 Enver Gokçe Aııf Damar, I nver Gokçe U7erıne (Eleştırı Tanıtma tncek me ve Soyleşıler) " adlı kıtaptan, hazırla vanlar Ozgen Seçkın Metın Iuran, Da mar Yaymları 1 basun ^ubat 1991, s 121 4 Yaşamı ve Butıın Şurlerı, Lnver Gokçe, Ayko Yavmlaıı, 4 baskı Aralık 1998,Ankara, s 10 11 5 "Olum Aduı Kalleş Olsun", Kemal Sulker, Yedıtepe (Sanat Dergısı), sa yı429,7 Aralık 1981 ,s 29 6 Kendılerı / Mehmed Kemal Yaşam Oykusu, Furkıve Yazdarı, sayı 4, Temmuzl977,s29 7 Zaman Zaman Içınde Işık Dııman Içınde / "Enver Gokçe ıle Bır Soylesı' Lsen Yel," Enver Golcçe Uzerıne (Eles tırı TanıtmalncelemeveSoyleşıler)" au lıkıtaptan.s 101 8 Enver Gokçe, Orhan Suda, a g e, s20 9 Ayten Şınık ıle Soyleşı, konuşan Av dın Doöan, Yaba (Genç Kuşağın Yazın Dergısı), Enver Gokçe Sayısı, sayı 23, lemmuz 1982, s 8 10 Enver Gokçe'nın Ardından, Meh med Kemal, Cumnurıyet gazetesı, 24 Ka sım 1981 11 Enver Gokçe'nın Acılı Bııyıık Yaşamı, Mehmet Bayrak, "Enver Gokçe Uzerıne (Eleştırı Fanıtma Inceleme ve Soyleşıler)" adlı kıtaptan, s 110 111 12 Enver Gokçe ıle Soyleşı, Tahır Aba cı, a g e, s 62 13 Bu Kavganın Ozanı Enver Gokçe, Mehmet Ergun, a g e, s 71 14 Lnver Gokçe'ye Merhaba, Arıl Da mar, a g e, s 34 15 Dost Dost Ille Kavga, Lnveı Gok çe,s 33 41 44 50 61 69 72 78 81 82 92 16 Panzerler Ustumuze Kalkaı, Lnvet Gokçe, Doğrultu Yavınevı, tstanbul 1977, s37 17 Vecıhı Tımuroğlu ıle konuşma, An kara, saat 14 00, 5 Kasuıı 1999 18 Uzun Surmıış Bır Intıhar, Can Dun dar, " Yarım Hazıran" adlı kıtaptan, lm ge Kıtabevı Yavuıları 7 baskı Ekım 2000, s 102 103 19 Damar'ınSozuyleTKP BeratGun çıkan, Cumhurıvet DLRCîl, sayı 764 12 Kasım 2000, s 12 20 "Şıırın Işığa Donuştuğu Yerde" ad h yazıdan, Onıı Anlat Işte Mıı/arfer 11 han Erdost, Onur Yavınları, bırrncı bas kı Kasım 1989, Ankara, s 45 SAYFA 9