Katalog

0 KUR L A R A "Halıt Zıya Uşaklıgıl'ın ozellıklemodern Turk edebıyatının klasıklerı araunda yer alan eserlertnın bırçogu, yazann sağhğında sadeleştınlmış olmasına rağmen, dıl baktnundan cskımış olduklanndan genç kuşaklar tarafından anlaşılamamaktadır Bunlarııt dışında kalan sadeleştırme çabalan ne yazann en çok aranan eserlenyle smırlı kaldıg'ı gıbı, sadeleştırmeler sıraunda btı eserlerın cpeycc orselenmış oldııkları gorulmektedır Bır eserı sadeleştırmek, mııtlak surette onun taşıdıgı edebı değerlen de goz onune almayı gerektınr ( ) Bılım adamlannın yaptıgı çalışmalar, okuma edımının 'göz sıçramalanyla gerçekleştığım gostermektedır Eğer, bır metınde bılınen sozcuklerın saytsı ne denlıfazla ıse goz, satır uzennde o kadar buyuk bır alanda sıçrama yapabılmekte, 'gorus genışlığı ve algılama alanı denılen bu sıçrama yayı da okuma hızmı doğmdan etkılemektedır Iste elıntzdekı bu çalışmada, bılınmeyen keltme, terkıp ve ıbarelerın anlamının koselı parantezler ıçınde venlmesı bu duşuntemn urunudur Bu yontemle, eğer mzcuğun anlamı bılımyorsa, goz, sıçranıalar urasında bu parantezı gormezden gelecek ve onu atlayacaktır Boylehkle hem metne fazla müdahale edılmemıs hem de okuyucu metnın asltnı gorme olanag'ına sahıp olacaktır" Yukarıdakı sozler, Uşaklıgıl'ın yapıtlarım yayına hazırlayan yayın kuruluna aıt Kıtapları okunanız haklı olduklannı goretekunız Bol kıtaplı gunler' Elestiri üzerine3 U stalannclcijtın uzenneya/dıklarından ha/ı naiçalaıı scçerek yavımlamı^rım O/tllıklegtnı, aıkadaşlaı buseçmele rı surdııımemı ıstedılt r hakları da var "I It " 5 tııı konusuna pek vana^mıyoı ya/aılaıımı/ Bcnım ^ımtlılık yapacagım, Turk Dili deıgı sının I leştm o/el savisı ndan ba/ı setmelerı vayımlıımak Kım bıfıı bclkı bır gun \avım ladıgım bu cles,tm ya/ılanndan dd yararlana uık "ele^tııı uzeııne ben de ya/aıım George Steiner: György Lukâcs ve şeytanla anlaşması Yııınıncı vuzyılda namuskı bır ınsan n,ın edebıyat elestırmcnı olmak kolay bır ış, dcgıl dır Lle^tırıden daha ıvedı o kadar <,ok şey var kı Bunlaıackknccckbırhalkadıro Çıınku, ele^tırmenın sanatı, edebıyat urunlerını asil boyle bır yardımı cn a/ gerekseycn okurlarııı ılgısıne sunmaktır, bır ınsan /aten lyıce okıır yazar değılse sın, oyun ronıan ele^lırıleı ı ukuı 1 mur Aytıca.ıkı yandaıkı saptırıuıMkenlckaı ^ılaşıyorıı/ Sağda ağırba^lı havası, akademık destckleu ıle "Ldcbıyat laııhı' vaı Solda da yılın hcr gıınu okıınmaya dcğer bır kıtap ba sildığım soyleyen haksı/ kıırama baglı olan ve sanat olmaktan <,ok lcknık bır ıs olan "Kıtap Tanıtma" yazıları En ıyı cle^tırı nıle bu saptı ııcıetkenletden bıııneboyun egebılır ( ) "Edcbıyat ele^tırısındc ycrlc^mıi; olgu ra hatlığına, kesınlık kıırııntıısuna yer yoktur Lle^tırı sozu gcreğı kı^ıseldır "Ldebıyat clc^tırmcnı bcllı bır mctnı, kı^ı lığının o /amankı eğılıınınt, ıııh lıalıne va da ınan^ bi(,ınunegoiL yaıgılayan lııı ınsan tekı dır ( ) Rcğenı veanlayı^ de^ışmeltrı sıırekh dıı ve lıeı elejjtuı ku^agı yenıden vaıgılaı Us relık, bıı sanat yapıtının deöerı ıızerındı. onc sıınılen goruşler de (,ıırııtuleme/ "Kcnuını aldatmayan bır edebıyat ele^tıı mtnıyargılarının sonsuzbırgeçcrlığıolmadı gını bu yaıgılaı 111 vaı ın altııst olabıleceğını bı Iıı Yalııı/ l)iı tek ^ev yapıtı ı<,ın kaliLilık i)l(,u sıı olabılır Y,ı/.ırının ınlatım gııcu veanlatım guzellıöı Anlatımı yıuunden, ele^tıı 1, sırasın da cdenıyat nıtclığı kazanabılır " ' I ukaLs'ın yapıtlarına ıkı ınançegemendır Bunlaıdan ılkı, edebıyat eleijtırısının bırluks, cn kılı kırk yaran Amcrıkan clcştırmcnlerının "edebıyat anıatorlerıne st>ylev ijekmek" ^aydı ğı ^cy olmadıöıdır Tersınc, clestırının, ınsan ların ya^ayışlarını bıçımlendıımede onemlı, etkın bır gıi(, olduğuduı tkın cısı de, T ııkacVin, ele^rırı ıığra^ının o/nel ya da nıtelığı belıısız bıı uğıaş ol maaıĞına ınanmasıdır hle^tırı kcndınc gore kurallan ve kesınlığı olan bır bı îımdır Vtrılen yargının doğru olup ol madıgı tanıtlanabılır Gyorgy Lukats bıı Maıs^ıdır kuşkusuz Cjer^ekteyse, sılık vt uıisak M.ıı\u tlu/tnın lclsclt, alanında «,ıkaıdıgı tek buyıık \etenek tıı Lukats " Lukacs ckonomının ataulıgıvla edcbıyat dunyasina guını^tır Yasa neredcysc bılım dc oradadır Nıtckım Maı xy elesjtıı nien de salt du şıınt ı konulaııyla dcğıJ, ncsncl gcı(,ek lıgın saptanmasıyla ugra^ması gerektı ğı ınanLinı b<slır Bu nıaııt, olınasa ede bıyat.ı donnıe/dı Luk.ıcs " Thoınas Mann, LukaLs'ın yapıtla ıında ustun bır gelenek ılııygıısu gor mu^tur Lv sahıbi Ruslaıdan gorduğu buyuk baskıya karşın (Lukacs 1933 te SAYI 615 Moskova'ya sığınmı^, 011 ıkı vıl orada j Matarıstan'a ancak 1945're donebılmıştır ) "Sovvet Cjei(,ek(,ılığı "nın çok ş.ıyıılıni!) urun 1 Urıne antak ba^tan sauna bır ılgı gostcrmi ; tıı Bu sjijiıılmıs ya/arlar veııne Avrupa ede bıyatının on sckızıntı, on dokuzuncu yuzyıl lardakı buyuk sıır \t rom ın kıışağını eıe aldı, (loethe'vle Bal/ac Sıı \Vallti Scott la lla ubert.Stcndhal'k I Iıınc u/umdı. dutdu Lu kacs Kusedebıyatı ıı/t ıındevazarken de, Sta lınıılıgın bcgcnı yoksullaıını değıl, Fu^kın ve lolstoy'u clc alıı Elc^tırcl bakı^ı sıkı sıkıya MarKçi, ama temalarınm seçımınde '()rta Av rupalı' ve gelcnekçıdır " Lukacs, gunumıi7 clcijtırmcnının ıkı yan lı ıkılemıne bır <,o/unı getırmı^tır Bır Maıx(,ı olarak edcbıyatta, tutumsal (ıktısadî), toplum sal, sıyasal guçletın eylemını goruı Bu eylem tarıhscl gcrcklılığın bclıılı yasalaııyla geli!;iı I ukacs'agore eleştırı bır sanat olmaktan cok bır bılımdıı Bal/at'ı 1 laubeıt'e yeğlemesının kı^ıscl beğenı ya dd gclüjiguzel bıı davranı^ ık ılgısı yoktur Maddı gerçeğın ço7iımlenmesıy II cluc cdılmı^ ncsiKİ bır saptamadlı bu Bu nun da tcmclkrı çağın sıyasal catı^maları, top lumsal kosullarıdır l debıyat yazıları, Iroç kı'dc dc olduğu gıbı, ^d\>d$ ara(,larıdır Goet he'nın Faust'uncfakı çatı^mayi anlamak, dıyor Lukacs, gununıuzun kanlı acmazlarını daha ıyı gorcbılmemızı sağlayacaktır Comedie Humaine'ı (tnsanlık Komedyası) okumakla 1940'ta I ransa'nın dusu^unu daha ıyı anlaya bılııız Lukacs'ın yargıları yasjamımızda buyuk onemı olan soıunlaıla ılgılıdıı 1 le^tıııleıı val nızca edebıyatııı bıı yaııkısı olmakla kalmaz Bağna/ vc tartışıcı (pokınıkçı) olduğunda bı lc 1 ukats ın va/dıgı bıı kıtapta e^ıne .1/ rast lanıı bır soylultık vardır Mattheu Amold'ın ağırbaşlılık ' dedıgı nıtclık vaı dıı ondan " "Uygulamadd, Lukacs ın bıı ele^tııınen, bıı duijiınur, bır tarıhtı olarak tn buyuk başarıla ıı neleıdıı 1" "daııptıı kı Lukacs, cn ctkılı yapıtlarından bırını komıını/m anl ı\ı§ının sapmaılesuçlan dıgıbıı doncmdcveımı^tıı Lpey unlubırolay dıı Tarih ve Sınıf Bilincı (1923) Kıtap aforoz edılmıs yakılnııj, antak bırkac baskısı oıtada kalabıfını^tır (Tarih ve Sınn Bilinci ijirndı Fransa'dayayımlanmı^ durumdadır Kıtap ay nı zanıanua Lukacs ın toulu ya/ılaıının Batı Alman baskısında ottkı ılk yapıtlarıyla bırlık TURHAN GUNAY I Imtiyaz Sahıbi çağ Pazarlama Cazete Dergi Kitap Basın ve Yayın AŞ yı temsilen cumhurıyet vakfı adına llhan Selçuk Yayın Danışmanı Turhan Cunay sorumlu Mudur Fıkret llkiz " Cörsel Yönetmen Dilekllkorur Baskı Sabah Yayıncılık AŞ Idare Merkezi Turkocağı Cad. No 3941 cağaloğlu, 34 334 IstanbulTel (212)512 05 05 Reklam. Publı Media tc ycnıdcn yayımlanmiijtır En parlak klsctt başarıları arasında olan ve Lukats ın VC'alteı Benjaıııın'm gerçekten oncelı oldugunu gt>s teren urunlerıdır bunlar) Partı kıtabı sutla mış, yazaıı da pıyasadan çekmıştu Ancak ya pıt surcklı olarak gızlıte eldcn ele dolaşmıi}, kı mı ya/arlar, orneğın Sartre, I homas Mann bu kıtabı Lukats'ın ne buyuk yapıtı olarak gor musjerdır " Lukacs'ın asıl ustunluğu 19M)'larda ve 1940'larda yazdığı, sava^ın bıtımınden sonra da bır dı/ı nalınde yayımladığı ya/ı ve dene melerındedır Asıl Lukats, Goethe ve Çağı (1947) ıncelemesınde, Rus Cerçekçiliginin Dünya Edebiyatındaki Yeri (1949) XIX. Yuzyıl Alman Gerçekçileri (1951), Bal/ac, Stendhal ve 7ola ıı/erıne ya/dığı kıt ıplarda (1952) ve Tarihse! Roman (1955) adlı buyuk yapıttadır Bunlara doğrudan do^ruya felscfı bır nıtelık ta^ıyan \uklu yapıtlarını orneğın Estetik Tarihine Katkılar'ı (1954) vc belkı dc 1 ukdts'ın magnum opus'ıı (ba^yapıtı) olan \ Iegcl ıntclcmesını de eklemelıyız " "Lukacs'ın Eransız romanının uğradı^ı ço kuntukonubundabırıncelemesı vaı Balzat'ın yaijayan en parlak oğrencısı olan Lukats ComeaieHumaıne'ıgerçekçılığın donıgııolaıak gorur ( ) Yengınrn ılkcl co^kusuvla bakaı dunyaya Balzat Ötc yandan ( haıks Bo vary'nın şapkasının V<\7ATA sağladıgı %e\, bıı parça teknık Uijtunluktur, kuyunıculukta 1 la ubtrt'ın Fransı/dılındekıegemenlığınıgostt ııı bu Ama kuyumculuk olmuştur aıtık Lu kacs, roman sanatındakı bu kar^ıtlığın gerısın de de, toplumun gelısmı^ kapıtalı/me donu ijumunu goı ur SanayJe^me oncesı donemı ya şayan ya da sanayılenmenın kuçuk tapta ol duğu bır toplumda ınsan, kentfısını kıiijatan maddı ncsnelerlc dogal, dolaysız bır ılışkı ıçın dedır Bu dolaysızlık kıtle uretımıyle ortadan kalkar Ya^aınlarımızın zengınle^mesı cok kar ma^ık ve kış.ılerın egemenlığıne kapalı suretlerın bır sonucudur Duyumsal geıçeklıkten ko[)an, makıne dunyasının ınsanlık dı^ı tekdu /elığıyle uyu^amayan yazar, careyı ya toplumu ta^lamukta bulur ya da geçmı^ın romantık du^lenne sıgınmakta Flaubert bu ıkı kaçı^a da ornektır Salambo bıraz sapıkta bır geçmıse ılonme dusjU, Bouvard et Pecuchet de bır tıksıntı yığınağı olarak gorulebılır " "Bu ıkılemden Lukats'ın dogakılıgın (na tuıalısm) yanılsaması olaıak tanınıladığı du rum toplumsal bırıkımın bıra/ zorlamasıyla bır sanat(,ının gerteklık duygusuna kavu^aoı leceğı ınancı ortaya çıkar Ger(,ekı,ı ya/ar ayık lama, doğalcıysa 'sıralama' yapar Lukacs, eskı dılm ne kadaı ustaca kul lanılırsa kullanılsın, aslında gecmi!}i kafamız da t anlandırmaktan u/ak okluğunıı goı ııı la rıhsel ıomanın bılınen ustalaıı gunun bınvk yazarlar Bugıınku tarıhscl durumun yanılsa nıasinı da, hayal gutune gerçeklık ka/andıra rak ve getmıstekı tarıhsel durumla kendı cag lan arasındakı sııreklı ve canlı ılışkıyı ya^aya rak ya/arlar Bu canlı sureklılık duygusu artık yururlukten kalktığı, ya/ann ussal anlayışı ta ııhııı guçleııne yetışemedığı zaınaıı tarıhsel IO man sarsılır Ya/ar da, çağdaş yaşama kar^ı tı karak, her gun bızden boyuna u/aklaşan, ya bantılaşan getmı^c doner Lukacs ıntelemelerınde gorulme mı^ olçude genıs, kapsamlı kanıtlardan yararlanır Hemcn hemen bııtun gıınu muz Avrupa edebıyatmı bılnıı^ olsa ge rek " "Bııtun eleştırmenler gıbı, onu da te dırgın eden bırtakım yazarlaı vaı Nı etzschc'dcn tıksınır Dostoycvskf nın dc hdb.ını umursama/ ( ) Kuskusu/ va^ sorunu da vardır 1955'te Lukacs yctmı şındeydı tıksıntılerı vogunla^mı^tı (Çevıreıı BulentAksoy) (Ya/ar hakkında kısa bilgi: loathım Kaıscı, 1928dogumlu Almantle^tıımt nı Doğu Pıusya'nın Mılken kentınde doğmu!) YuksekogıenımmıCjottıngen, 1 rankhırt veTubıngen unıversıtelerındı yapmı^ 1 ubıngen Unıveısıtesı ndedok torasını vermı^tıı 1954 1958 yıllaıı aıa sinda 1 lessen ladvosunda va/ı kıııulu uvclığı yapmı^, daha sonıa Suddeutsche Zeitung'un kultur bolumunıı vonttmıs tıı !jımdı Munıh te ya^amakta (M) yıllık bılgıFN) olan Kaıser, tıyatro, mu/ık ve edebıyat eleştırılerı yapmaktadır) • SAYFA 3 CUMHURIYET KİTAP