Katalog

Bir 12 Evlül romanı Öner Yağcı, 'Kardclen'i 1984'te yazmış. Roman, 1986'da dosya olarak "Akademi Kitabevi Başarı Ödülü "nü almış; ilk kez 1987'de yayımlanmıştı. HUSEYİN ALTUNYA ncr Yağcı, Kardclen'i 1984'teyazmış. Koniiin, I986'da dosya olarak "Akademi Kiiabevi Başarı Ödülü'nü almış; ilk kcz 1987de yayımlanmış. Kardelen, "Gülcan"m romanıdır.Onun ağzından, onun bakışıyla 12 Eylül öncesi vesonıusı anlatılır. Ciülcan.onun yakın çevresi (özellikle de babası ve annesi), düşünceleri, duyguları, hayalleri romuıun temel konusudur. Roman, Gülean'ınbeşyılını (510 yaş) anlatmaktadır. Zaman, 1980lı yıllardır. Bıı beş yılın ortası 1980 olnıalı. Romanda "12 Eylül" sözü hiç geçmcz; sadece bir yerde, "1980'in sonbalıan" denir. Aına roman, "Eylül Öncesi", "Hylül Ayrılı^ı" ve "Eylül'den KaJan" adlı iiç bölümden oluşmuştur. Bıı nedcnle olmalı, pek çok kişi bıı "Eylül'ün "12 Hylül " olduğunda birleşir. Yazar Oner Yaöcı, kendisiyle yapılan söyleşilerde, bunu doğrulamaktadır. Belki ue en iyisi, "Herhangi bir zaman, diliminin, hcrhangı bir dönemin 'Eylül'ü olarak almak daha doğru" anlatılan zamanı. Olayın, çoğunlukla ve öncelikle Ankara'da, sonra da lstanbul'da geçtiği söylenebilir. Ronıanda arada bir Çanakkale, Antalya, Mersin adları da geçer; ama bııralarla ilgili belirgin özellikler verilmez. meye çalışılmıştır ronıanda. Yazar, "Karde len'de... 12 Eylül günlcrinin en çok acı çcken insanlan olarak çocııklarımıza dikkat çekmeye çalıştım " di yor. Yazarın bunu basardığını, attı£ı taşın ncderledigı kıışıı vıırdııgıınıı söyleyebilıriz. Roman iizeı ine yazılan pek çok yazı, bu gö rüşümüzü doğrulamaktadıı. Yazar, romanını Çanakkale (ezaevi'nde yazmüjtır. Roman bclki bu ncdcnlc, bclki napishanc gerçeğinı de dile getirmesi nedeniyle, "hapishane edebiyatı örneği" olarak gösterilmek istenmiştir. ()ner Yağcı, bııgörü^e karşı çık maktadır: "Basjı başına bir edcbiyat olarak bir hapishane edebiyatı... oluşmadı." Yine aynı yerde, Kardelen'i, "düne, inanca, gençli&e, mücadeleye küfürle dolu" olan "l'lv'ülist edebiyata karsı... bir edebiyatın içinde saymanın daha dogru olacagını", Eylülist anlayısa "bir tepkinin urıinü olarak" yazdığını söylüyor. ()ner Yagcı'nın, burada da hedefine ulaştığını göriiyoruz. Kardelen, bir inancın, bir direncin, bir umudun Mmgesi olarak kabul edilmiştir. Kardelen'in, konusunu, gerçeklerden aldıgını ileri sürebiliriz. "Hapisteki baba Oner Yağcı'ydı, Kardelen dekızı." Romanda, babanın "öğretmen" olduğu (s.30),öğ retmenlikteıı "atıldığı" söyleııir. Oner Y'ağ cı öğretmendir; "Doyasıya bir oöretmenlık yapamamı^'tır. 12 Baba, hapishanelerde yatmıştır; Yazar Oner Yağcı da, 12 Mart döneminde iki yıl kadar, 12 Eylül döneminde de be^ yıl kadar hapishanede yutmıştır. Baba, Mamak ve Çanakkale cezaevlerindc; yazar Öner Yağcı da Mamak, Çanakkale, Imralı cezaevlerinde yatmıştır. Romanın, kendi yaşamından izler taşıdığını ()ner Yağcı da söylemektedir: "... Ken di kızımdan, kendi kızınıuı yaşadıklarındaıı ve bana yazdıklarından, benim ona yazdıklarımdan yola çıkarak..."Gerçckten dc Öner Yağcı'nın, "1977 doğumlu," Cîülcan yaşlarınaa ve kendisını hapishanede ziyarct eden bir kızı vardır. Romana Dİrçok dıze ya da sıir scrpıijtırmiş Yağcı. Bunlardan bazısı bananın ağzından, bazısı Cîülcan'ın ağ/ından, bazısı da alıntı. Yazarın bu tavrı dikkat çekiyor; ken disi de bu s,ürleri bilinçli olarak kullandığı nı söylüvor: "Kitaplarımdaki tüm şürler ya da dizeler, şiire olan saygımın ve sevgimin anlatımıdır." Kitapta, pek çok kitap ya da sanatçı adı da geçiyor: Heidi, Pinokyo, Küçük Prens, Benrengi'nin masallan, Martı, Bin Beyaz Öner Yağçt'ntn "Kardelen"i O Kardelen'in kişileri Ciilcan, Can vc Anne'dir. Cîülcan; "yıireği öylesine" "sevinç dolu"; babasının "ya/dıklarını okuyunca' sevgisi "kocamanolan'; "annesini vebabasını", "iyi insanları", "yaşamayı", "barış, bahar, mayıs, özgürlük" sözciiklcrini scven; ama "dayağı" hiç sevmeyen bir kızdır. Öğrctmcnine inanmış "sevinnıeyi, üziilmeyi, kaygılanmayı " çokerkenöğıenmiştir. Ken disi "santiın suııtim", yüreği "güıu aüın", beyni "öğrene öğrenc', "dola dola" Lüyümekte, "sevgilerle, banş içinde" yaşamak istcmcktcdir. (!an; çocukları, "kıtap" ve "gazete ' okııınayı seven, gazetelerdeki bazı yazıları "kescn " bir kişidir. îjairdir, öğretmendir; ama öğretmenlikten atılmıştır . Kızının (Gülcan'ın) üstüne titrcr; onu her fırsatta gezmeye götiiriir; onıınla oyunlar oynar; sık sık mektup yazar kızına. "Çok vetalı arkadaşları" vardır. "Işleri" kolay kolay bitmez. "Polislerle sürekli bir kovalamaca yaşar"; ikidc bir "görünmcz" olur, evc "bazı günler" gelin; genellikle, "geldiği gibi sessizce" gider. Anne; kızının üstüne titreyen, kızını hiç dövmeyen, "çok kızdığında bile, scrtçebakmakla yetinen" bir şeyi alamayacaksa, bunu kızına "açıkça" söyleyen, kirap okumayi seven bir annedir. ()ğretmendir, ama öğretmenliği elinden alınmıştır () da aran maktadır. Bıı nedenle olmalı zaman zaman eve gelmez. Çiçek "delisi"dir, hasta, huzursuz vc ürkektir. Kardelen, Oner Yagcı'nın "ilk roman"ı. Oner Yagcı'nın, romanları dışında yirmi kadar "inceleme", "deneme", "derleme" kitabı var. Kardelen, oncesiyle ve sonrasıyla 12 Eylül dönemini anlatmaktadır. Roman kahramanı Cîülcan'ın göziiyle MİZ konusıı dönem dile getirilmektedir. Annesi ölen Gülcan, anneannesigilde, babasının lıapisten çıkmasını beklemektedir. Roman, bu bekleyiş sırasında anımsadıklarıyla, diişiindüklerıy le, babasına ya/dıfiı mektuplaıla... Gül can'ın 12 Eylül tuııiKİıgıdır. So/ konusu döncmin, başka kcsimlcrin yanında, bclki onlardan da çok, çocuklara kıydığı hisscttirilC U M H U R İ Y E T K İ T A P Kflpdotanin UŞIBPİ p r e sevgi ve saygı lıırna, Şeker Portakalı. Adlarını vetmese de Sait laik'ten, Yılmaz Giiney'den sözedildiğini anlıyoruz. Bu da Öner Yağcı'nın bilinçli bir tcrcıhı olmalı. Çünkü, bunlarla yctinmemiîj, romana şunları da serpiştirmiş: 8 Mart Dünya Kaaınlar Cîünü, Promete, Köroğlu, leınat'laŞiıin, Hiro^ima'dnki Ba rı^ Parkı, Picasso, Cjuernica, Misa ... Romanda sözü cdilen, Antalya'daki "Şair Abi", Metin Demırtaş; "öğretmen arkadaşı Abdullah", Öner Yağcı'nın birlikte çalıştığı T()B DER Cienel Saymanı Abdullah Gülbudak; "abisinin yanında", "döve döve" öldürülen, yayıncı tlhan Erdost; "Dünya Dönüyor" dediği için işkence yapılan, Galile... olmalı. "Özgürlük" şiirinin şaıri , Paııl Eluard; "gençyaştaölen şairimiz", ()rhan Veli; "yapa yapa öğrenmeye çalısanlar aplallardır" diyeıı de Karl Marx olmalı. Söylcmck bile fazla: İki şiir Nâzım Hikmet'ın. Peki, "Kardelen" bir "çocuk romanı" mıdır, yoksa "konusıı çocuk olan roman" mıdır? Selahattin Dilidüzgün, romanı "çocuk kitabı" olarak kabul ctmc cğiliminde. Burada "çocuk cdebivatı" tartışmasınagirmeden, !jöyle divebıliriz kısaca: Kardelen, roman kahramanı Ciülcan'ın, kendi b k açısıyla "yaşamı .sorgulamasıdır. Kardelen'de duvgular pek çok. Ömek olması bakımından, ilk sayfadan bir cümle: "Yüreğim öylesine dolu kı, anlatıp boşaltmazsam yiikiim ağırgelecek." (s.9) Son sayfadan birkaç cümle: "Kardelenler, boynu bukük değillerdir, inattırlar. Amansız ki^a dıır derler usanmadan. Her kış yeniden ıızatırlar çiçek boylarını. Gönül ışıtırlar. Gülcan, 'Eylül' kardelenlerinden biri.". Kardelen'de betimleme hemen hemen hiç yok; özellikle kişjlerin betimlenmesi... Kardelen, Cjülcan'ın romanıdır ama Gülcan'ın boyunu posıımı, yüzünü gözünü, saçını rengini... betimleyen sözcükler, ciimleleryok. Baba için söylenenler şu kadar: Bıyıklı, güleç, gözlüklü. Anne için söylenenler: "Zayıflamiijtı. (jözlcri çökmüştü. Bembeyazdı yiızıı"; hu7iırsuz, ağlayan, ürkek. Anneanne: hüzünlü, iizülen; Babaanne: bembeyaz saçlı. Ronıanda geçen kimi sıtatlar, kişilerin dıs, görünüşleri hakkında kimi ipuçları veriyor: Kel Amca, Gözlüklü, Palabıyık, Sırık Abı. Doğa betimlemelerı de pek az romanda. Bunun nedenini söyle açıklıyor yazar: "(Hapishanede) Doğa tasviıi pek bccelilemiyor. Yani görülmeyen şeylerüı tasviri... lnsan gormeyince unutuyor. Bir ağacın nasıl olduğunu düşünürkcn gözüniın önüne getirıyorsun, ama hangi sözcüklerle anlatacağını düijünemiyorsun." Kardelen, dil ve anlatım bakımından genellikle başarılı sayılır. Şimdilik şunları aktaralım: "Anlatım olarak ele alınırsa, kullanılan ciimleler kısadır (bir çocuğun düşü nüp ya/.abileı.eği gibi)", "An, duru, akıcı, şiirli bir dil...", "Yazar... Gülcan'ın bilinç akışını öylesine yalın, öylesine içten, öylesine temiz bir usluplaverir...", "Kardelen öylesine bir akıcılık içerisınde gelişiyor ki, bir solukta okııyııp bitiriyorsıınıız.'/'Kitabın hangi saylasını açarsınız anlatımmdaki şiir selliği yakalayabiliyorsunuz.", "Okuyanlanniçineiijleyen, yalın bir anlatım...", "Öner Yağcı... yalın, içten ve sıcak bir dille öyküleştirmış."," . kimi romanlardaki umutsuz bakıs ve mızmız anlatım Oner Yağcı'da hiç görülmez.", "Anlatının ilk dikkati çeken yanı, içtenliği, sıcaklığı..." Pekı, Öner Yağcı, Kardelen'de ne söylüyor? En iyisi, burada sözü, Prof. Bahri Savcı'ya bırakmak olacak: "Eylül acısını çek mek yetmez. Çekilenleri ötekilerin de dıı yumsaması, algılaması ve yüreklerinde, bir bilinç arzusu olarak kommaları ve fakat ezilmemelerı dc gerekir. Kardelen'in, karakışa kafa tutarcasına, çiçeğıni inatla üretip balıara doğıu uzatması gibi, siz de Gülcan kız örneği, sevgibarışumut çiçeklerinizi üretip geleceğe doğru uzatınız." Son söz de şöyle olmalı: "Kısanın kısası, Kardelen, adının yarattığı çağnşım zenginliği ile ele aldığı zaman ve mekân kesitleri nin özelliğiyle; kurgusuyla, biçemiyle, ölçüliı coşkusuyla vc yoğunluğuyla okuyucuyu çekecek bir roman..." • Kardelen/Ü;/(T Yaga, lrıktlâ/) Kıtahcvt/li basım, 2001/142 v. bilgi yayınevi Türk Edebiyatmın Üretken Yazarı Erendiz Atasü Kadınlığım, Yazarhğım, Yurdum 'Kadın' olmakla 'yazar' olmanın kesiştiği noktada duran... Kadınlığını yazma yeteneğiyle birlikte keşfeden... Kadınların özgürlüğü ve laik toplum düzeni için mücadele eden bir insanın... Hep acılar çekmiş ve çektirmiş bir yurdun kaygılı yurttaşı Erendiz Atasü'nün, 20 yıllık yazarhk serüveninin, yazın dünyasındaki yoğun emeğinin yansısı. Bilgi Yayınevi: (312) 434 49 99 Bilgi Dağıtım : (212) 522 52 01 www.bilgiyayinevi.com.tr SAYFA 11 öner Yağcı, romanın, kendi yasamından izler taşıdığını söylluyor. S A Y I 6 15