Katalog

2 9 K A 8 I M 2 0 0 1 • Fethi Naci, Eleştiri Günlüğü'nde bu hafta, eleştiri üzerine düşüncelerini sür dürüyor 3. sayfada U NenaÇalidis, Nilgün Cerrahoğlu ile söyleşiler kitabını konuştu 8. sayfada U Inci Aral, N.Barbarosoğlu'nun Her Ses Bir Ezgi'sini değerlendirdi 9. sayfada • M. Buyrukçu, M. Kızılkaya'nın 'Yılmaz'ını değerlendirdi u. s KITAP Cumhuriyet Z E K Batılı anlamda Türk romanının öncüsü sayılan Halit Ziya Uşaklıeil'in modern Türk edebiyatının klasikleri araşında yer alan yapıtları yeni bir anlayışla Özgür Yayınları tararından yayımlanıyor. Dizide çıkan ilk kitap Aşkı Memnu'yu (ikinci kitap Mai ve Siyan) yeniden gündeme getiriyoruz. Aşkı Memnu o NUROZMELAKIN Halit Ziya uşaklıgil tür zgür Yayınları Halit Ziya Uşaklıgil'in eserlerini farklıbir yaklasım ve teknikle okuyucuya ye niden sunuyor. Ârtık Türk Edebiyatı'nın bu önemli eserı, hcm yazarın kaleminden çıktığı andaki öz gün biçimiyle okunabilecek, hem de eski dilindeki kelime ve kullanımları anlama zorluğuna veya lügate bakma sıkıntısına düşülmeyecek. Eski dile aşina olanlar için de bir ayrıcalık oluştııran bu yöntemle, sadeleştirilmiş metinlere duyulan tereddüt ve şüpheden uzak, tamamen yazara ve yazıldığı döneme özgü dilin lezzetini yakalamak mümkün. Halit Zjya'nın edebiyatımızdaki yeri ve önemi tartışmasızdır. Özellikle Aşkı Memnu için yapılan ortak saptama, en iyi roman olduğudur. Aradan yüzyıl gibi bir zaman geçtikten sonra, Halit Ziya ve Aşkı Memnu üzerine söylenecek bir şey kaldı mı diye düşünmeden edemiyor insan. Galiba hâlâ bir şeyler söylemek mümkün. Çünkü yüzyıl toplumların hayatında kısa bir süre sayılmaz. Bu sürede toplumların ve kişilerin hayata bakışlarının az ya da çok, olumlu ya da olumsuz değiştiğini kabullenmek gerekir. Bu nedenle, bugünün penceresinden yüzyıl öncesine bakarken, söylenenlerin tekrarından öte birşeyler cklemek mümkün. Aşkı Memnu'nun bir asırdır güncelliğini korumasını kuşkusuz Halit Ziya'nın onu bize aktarışına, yansıtısına borçluyuz. Onıın kalemi ile yasak aşk hikâyesi gibi sıradan ve sık rastlanabilecek bir olay ölümsüz bir eser haline gelmistir. Üstelik kötülerin cezasını bulduğu mııtlu bir son biçiminde. Çünkü, eleştirmenlere göre Askı Memnu en başarılı, tekniği en kusursuz olmanın uışında hâlâ ciddi bir rakibi olmayan bir eserdir (1). Belki de "sanat, sanat içindir!", düsturuna yerinde bir örnektir diyebiliriz. Bu eser toplum için, halk için, yazılmamıştır. Çünkü kahramanlar halktan değil, belli bir sosyoekonomik seviyenin insanlarıdır. Yalıda yaşarlar, geçim kaygıları yoktıır. Olaylar bu kişilerin çevresinde öruldüğünden yalıda hizmet etmekle görevli kişiler ise asli kanramanların ruh dünyalarınm daha zengin yansıtılabilmesinde etkili olmaktadırlar. Bugün roman yeniden okunduğunda da aynı kanıya varmak mümkündür ki, Aşkı Memnu toplumsal sorunların dışında geçer. Yalnızca üst tabakanın bireyleri çev resinde ve runları içinde gelişenler ön plandadır. Ama CUMHURİYET KİTAPS/A// 615 Adnan Beyin yalısı toplumsal değişimlerden nasibini almıştır. Bunun da zamanın modasına uymak için biçimsel bir değiijiın olduğunu Matmazel de Courton'un $ark hayatı yaşayan bir ev beklerken gördükleri karşısındaki nayal kırıklığından anlıyoruz (2). Komanda olay, mekân ve zaman örgüsünün üstünde kişiler vardır ve öncelikle kişisel şeyler yaşanır. Bu kişilere bakarak ashnda belli bir kesimin geniş boyutlu yansımasını görürüz. Toplumsal ilişkileri çok az olan bireyler toplumsal ve ahlaki kaygılardan uzak kişisel tutkularıyla hatta dürtüleriyle hareket ederler. Gerçekten de bu kişilerin, özellikle de yasak aşk yaşayan kadınların Türk toplumıına degil de batılı toplumlara ait olmalarıgerekirdi(3). Bihter bugün bilekocasını, aynı ev içinde üstelik yeğeniyle aldatma cesaretini pek zor bulurdu. "Roman birolayın anlatılmasıymış!.. hayır değil! Şimdi roman bir olayın anlatılmasından çok bir duygu (belirtisinin) anlatımı sayılıyor. Romanda açıklama olaydan az yer tutmahymış!.. Bu da yanlış! Bu söz dünyada hiçbir akıl sahibinin olabileceğini sanmadığı birçok tunaf olayların sıralanışından doğan, türlü türlü hırsızlıklardan, cinayetlerclen, öçlerden söz eden saçma sapan masallar için söylenir." (4) sözlerinden de anlaşılacağı gibi, Halit Ziya okuyuçunun her aşamada bilgilendirilmesinden yanadır. Özellikle ruh nallerinin incelenmesinde açıklamalarla okuyucuya ışık tutar. Örneğin Nihal'in Cemile'ye el işi göstermesindeki esas sebebi, kendisinin "doğrudan doğruya, öğrenmeye sabrının kifayet edemeyeceği şeyleri Cemile'ye öğretmeye çalışarak" öğrenmesini, yazar bize gösterdiği zaman Nihal'in karakterini daha iyi anlayabiliyoruz (5). Yoksa bıınıı iki genç kız arasındaki sı radan bir durum olarak kabullenmemizgerekirdi. Halbuki evin küçük hanımı ile hizmetçisinin kızı arasındaki sınıfsal ilişki, sadece bu tek cümlelik açıklama ile hemen aydınlanıveriyor. Aşkı Memnu'da kadın ruhu ön plandadır. ErkekleDevcımı 4. sayfada.