Katalog

Değerli Kamuoyuna, Bilkent Üniversitesi Türk Edebiyatı Bölümü'nün yüksek lisans öğrencilerinden Gui Sılacı ve Reyhan Tutumlu'nun aşağıda sunulan araştırması, yıllardır zihinlerimizi kurcalayan ve bir türlü yanıtını bulamadığımız bir soruyu yanıtlıyor. Araştırma projesi başladığında, çıkacak sonucun bu denli vanim olabileceğini hiçbirimiz tahmin etmiyorduK. "Türkiye Cumhuriyeti, kültürel bakımdan başladığı yerdedir" demek, insanın içini sızlatıyor. Oysa galiba dana da kötüsünü söylemek zorundayız. Genç arkadaşlarımıza, hepimizi uyardıklan için teşekkür borçluyuz. Kurumlara yönelttikJeri çağriyı herkes dikkate almak zorunda. Bu araştırmayı, yeni binyılın başında ortaklaşa yayımlamayı kabul eden dergilerimize teşekkür ederiz. Dr. Süha Özertem Bilkent Üniversitesi Türk Edebiyatı Bölütnü GUL SILACIREYHAN TUTUMLU Turkiye, sosyolojik verilere göre, "gelişmekte olan' bir ülke. Cumhuriyetin ilanından bu yana nüfus artıyor, kentleşme oranı, okuryazarlık oranı ve eğitim düzeyi sürekJi yükseliyor. Buna karşın nüfusumuzun kültürel düzeyinin yükseldiğini, nitelikli insan sayısının arttığını söylemek zor. Acaba neden? Modern toplunıun vazgeeemeyeceği özelliğin yazılı kültürün içselleştirilmesi olduğu varsayımından yola çıkarak geri kalmışlığımızın gerçek okuma ve yazma süreçleriyle ilgili olduğunu düşündük ve bir araştırma yaptık. Âraştırmamızın sonuçlarını sizlere aktarmak istiyoruz. Cumhııriyetin ilanından 1999 yılına kadar yayımlanan kitapların yıllık toplamlarını ele alarak yayın hayatının gelişimini inceledik. Her yil yayımlanan toplam kitap sayısını saptarken Türktye Btblıyografyası ve Basma Yazı ve Resimleri Derleme Müdürlüğü'nün (BYRDM) verilerinden yararlandık. Ancak, bu iki Bilkent Üniversitesi Türk Edebiyatı Bölümunden bir araştırma Türkiye'de Kitap Okunuyor mu? yor. Ancak, kaç sayfalık bir yayının "kitap" sayıldığı hakkında bilgi verilmiyor. Robert Escarpit, Edebiyat Sosyoınjısı adlı kıtabında UNESCO Genel Meclisi'nin kitap tanımını şöyle yaptığını belirtiyor: "En az 49 sayfayi içeren ve dönüşümlü olmayan yayın" (20). Escarpit'in aktardığına göre bu rakam ülkeden ülkeye değişmektedir. Örneğin, Finlandiya ve Norveç yasaları 49, Danimarka yasaları 60, Italya ve îrlanda yasaları 100 sayfalık yayınları "kitap" saymaktadır (20). Türkiye'de ise böyle bir tanımlama yapılmamıştır. Türkiye Btbltyografyast'nda "süreli olmayan yayınlar" arasında broşürler, pullar hatta paralar da sa yılmaktadır. Diğer bir deyişle, istatistik verilerinde bunlar da "kitap" olarak kabul edilmektedir. Derleme Müdürlüğü'nün verilerinde kullanılan ölçütler ise bilinmiyor. Bu kurum, sadece "süreli yayınlar" ve "süreli olmayan yayınlar" (kitaplar) ayrımı yapıyor. Belirtilmesi gereken diğer bir nokta da, yararlandığımız kaynaklarda "kitap" ifadesi kullanılırken çiJt sayısı değil, eser sayısı esas alınmıştır. Orneğin, 20 ciltten oluşan bir anşiklopedi tek bir kitap sayılmaktadır. Öte yandan, her yıl için verilen kitap sayısının içinde Türkçe telif eserlerin vanı sıra çeviriler de yer almaktadır. Dolayısıyla, sözü edilen verileri sadece "Türkçe telif eserler" olarak algılamak da yanlış olur. 19231933 dönemlerinin verilerine ulaşmak oldukça zor. Araştırmalaıda vcri toplamları yaklaşık olarak belirtilmiş. Bu nedenle 19231933 dönemini tablo dışında bırakmayı uygun bulduk. "Türkiye'de Ne Kadar Kitap Basılıyor?" başlıklı makalede verilen bilgiye göre 19281933 yıiları arasında toplam 6262 kitap basılmış (163). Sami N. Özerdim, Türkiye Btbliyografyası'nın 19281938 yülannı kapsayan cıltlerine dayanarak o yıllarda toplam 5443 kitap basıldığını saptıyor (Ellt Yılda Kitap 21). 1934 yılında Basma Yazı ve Resimleri Derleme Müdürlüğü kurulmuş ve Türktye Bibliyografyası yıllık olarak yayımlanmaya başlanmış. 19341999 yıiları arasında yayımlanan kitap sayılarını yorumlarken kullandığımız verilerin güvenilirliği konusunda kuşkularımız olduğunu bir kez daha vıırgulamak istiyoruz. 1934193 9 yılları arasında kitap sayısında yavaş ve düzenlı bir artış gözlemleniyor. Ikinci Dünya Savaşı (19391945) yıllarında bir duraklama olduğu görülüyor. BYRDM verilerine göre, Türkiye'de basılan kitap sayısı 1939 yılında 2831,1945'te2621'dir. Savaş başlangıcındaki sayı, savaş sonunda CUMHURİYET KİTAP SAYI 568 } kaynaktaki istatistiksel bilgilerin ne kadar sağlıklı olduğu tartışmalı. Özellikle 1980 yılı verilerinde iki kaynak arasındaki tutarsızlık, böyle düşünmemize neden oluyor. BYRDM'ye göre 1980 yılında 4318, Türktye Btblıyografyasına göre 7818 kitap basilmıştır. Araştırmacı Sami N. Özerdım, Ellt Yılda Kitap adlı yapıtında bu iki kaynak arasındaki tutarsızlığın nedenini şöyle yorumluyor: Türkiye Bibliyografyası ve B. Y.R. Derleme Müdürlüğü nün yıllara düsen kitap sayıları ile ılgili olarak verdikleri istatistiklerin birbirini tutmayışının bir nedeni de, herhangi bir yılın lasiküllerinde r er alan kimi kitapların daha önceki yıa ve yıllara ait oluşudur. Böylece, her r yıl için her iki kaynağın da verdiği sayılar, o yılın kesin toplamı olmayabilir. Bu toplam, sadece, o yıl derlenen kitapları sunar. (68) Araştırmalarımız, bizı Türkiye Bibytlografyası ve BYRDM'den daha sağlıklı görünen başka bir kaynağa ulaştırmadı. Bu nedenle, araştırmamız Derleme Müdürlüğü'nün (Devlet Istatistik Enstitüsü tarafından da kullanılan) verilerine dayanıyor. Bir yayının ulusal bir istatistikte yer alması için basılı olması ve o ülkede yayımlanarak halka sunulması gerekli. Türkiye Bibliyografyası ve Derleme Müdürlüğü'nün verilerinde "kitaplar" başlığı altında yer alan eserler bu tanımlara uyu Yıllara Göre Kitap Sayısı BYRDM 11000 10000 9000 8000 2 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 Tlllllll 0 f rmııııııı j ıı m ıııııııııııııı s*V V Yıl TABLO1 SAYFA 14