Katalog

Komünizm dısı komiinizm Gillcs Dauve ve François Martın'in hazırladıklan "Komünist Hareketin Güneş Tutulması ve Yeniden Ortaya Çıkışı" dünyanın birçok yerindeki devrimcilerin pratik deneyimlerınin, tarihi araştırmalarının ve fikirlerinin yofiurulmasından meydana gelen komünist teorinin temel önermelerini açıklıyor. GUN ZİLEÜ omunıst Hareketin Guneş Tutul ması ve Yeniden Ortaya Çıkışı (Gdles DauveFrançoıs Martın, Sel Yayıncdık, Mart 1999) kıtabının çevır menı Bora Sarayova'nın, kıtaba yazdı&ı onsozde belırttığı gıbı, 'Marksıst klasık lerı, ozelldde de resmı Marksızmı okuyan herkes, 1917 devrımı sırasında ortaya çı kan ve 1920'lerın başlarında Komın tern'den ıhraç edılen bır 'sol sapmadan', bır solkomunıst hareketten, ozellıkle Le nın'ın Sol Komuni7m Bır Çocukluk Has talığı adlı kıtabı aracdıgıyla haberdar ol muştııı" (s7) Hollandalı Pannekoek ve Italyan Bordıga'nın ısımlennın, Lenın ve III Enternasyonal tarafından karalanma sıyla, bu hareketin defterının durulduğu duşunulmuştur Ne var kı, sular yeraltın da akışlarına dcvam ctrnıs, ve yenı bır dev rımu yukselış donemınde, 1968'de, yenı den toprağın u/erınde akmaya başlamış lardıı Gdles Dauve vel lançaısMartın.ış te bu yeniden toprağın uzerıne çıkışın ya zarlarıdır Onların, Batı entellektuel gele ncğı ıçınde artik bır klasık olarak kabul edılen kıtapları klasık bır "sol komünist" mctın olarak dcgıl, ama 1968 hareketı s>ı rasında bu gelenek ıçınden yeniden orta ya çıkan ve eskı sol komünist hareketı de çeşıtlı bakımlardan eleştıren bır eğdımın manıfestosu olarak okunmalıdır bır rol oynama fonksıyonlarını teşhıretmeden saldınyorlar Oysa esas onemlı olan, KP'nın programının komünist olmaması ueğıl, kapıtalıst olmasıdır" (s22 23) Bu "komunızm dışı komu nızm" eğılımı kıtabın Sel Yayınları aracdığıyla 1 urkçede yayım lanmasına onayak olan Antagoruzrn Press'ın onsozunde daha belırgın ve çarpıcı bır şekılde belırtılmek te ve bu komunızmın geleneğı, bıryandan Marks'a, bır yandan da anarşıstlere bağ lanmaktadır "Nevarkı, bız 'komünist' ve 'komunızm' sozcuklerını, ondokuzuncu ve yırmınu yuzydlarda Marks lohan Most, Wıllıam Morns, Sylvıa Pankhurst ve Ispanya'dakı anarsıst komunıstlennen radıkal unsurlannın ıcullandıklan anlamda ve onlarla bır tarıhı devamlılık ıçınde kullanıvonı/ Aynı zamanda bız, yırmıncı yuzydda 'komünist' adını alan kapıtalıst partüerle hıçbır ortak yanımız olmadığını da netlestırmek ıstıyoruz Bu partıler ve dcvletler, aunyanın bellı bolgelerınde, geleneksel Batı Avrupa tıpı burjuvazısının kendı gorevını yerıne getırmek ıçın çok zayıf olması nedenıyle, kapıtalıst ekono mıyı gelıştırmcnın araçları olmaktan başka hıçbır şey ıfade etme^ler Bu vesıleyle tum Stalınıst, Maoıst, Marksıst Lcnınıst, I roçkıst ve Guevarıst partdere ve onların çanak yalayıcılarına karşı olduğumu7u dan eelıyoruz " (s 11) Ya/arlar, bu 'komunızm dışı komu nızm" eğılımını, Lenın'ın ışçı sınıfına dı şardan bdınç goturme ve oncu partı teon sının eleştırısı noktasına kadar gotunır lcr "Lenın, proletaryayı reformıst olarak goruyordu ve proletaryayı devrımcıleştır mck ıcın ('sosyalıst bdınç' dısardan gotu rulmelıdır) bır şeyler yapmak gerektığını soyluyordu Boylecc, Lenın'ın sınıfmuta delesını butunuyle yanlış anladığı ortaya çıkmaktadır Devrımcı olmayan donem de, proletarya, kapıtalıst ııretım ılışkdcn nı değıştıremez Bu yuzden o, daha yuk sek ucret talebıyle kapıtalıst dağıtım ılışkılerını değıştırmeye çalışır Elbette, ışçı ler, daha yuksek ucret talep ettıklennde, dağıtım ılışkılermı degıştırddderını 'bd me/'ler Yıne de onlar, 'bılınçsızce' kapıtalıst sıstcme kariji harekete geçmeye ça lışırlar Kaursky ve Lenın, devrımcı hare ketın kapıtalızm tarafından yaratddığı bu surecı gormedıler, onlar bu surecın yainız ca bır yonunu gorduler Kautsky ve Le nın'ın sınıf bılıncı teorısı, bır surecı boldu ve onun yalnızca geçıcı bır anını dık kate aldı, onlara gore Kendısı olarak' pro letarya, ancak reformıst olabılır, oysa dev rımcüer ışçı hareketının dışındadırlar Gerçekte ıse, devrımcıler ve onların ftkır ve teorılerı, ışçılerın mucadelelerınden doğar" (s 86) Gelenekscl komunızm teonsı konusundakı "batındık", Mar ksi7mın klasık "devletın sonuşe gıtmesı" te orısının clcş tırısınde cıe kendını gosterır "Dev let, ınsanın kendı yaşa mını yonetc memcsınden doğmuştur O, sembo lık ve maddı olarak bır leşmementn bırlığıdır Proletarya yaijam arae Komünist Hareketin Güneş Tutulması ve Yeniden Ortaya Çıkışı K komüntzm Afi komünizm "Manıfesto sozcuğunu büınçlı olaıak kullandım Ozellıkle kıtabın en onemlı makalclerınden olan "Kapıtalızm ve Ko munızm" gerek Talmutık tonuyla, gerek sc komunızm ıçındc yepyenı bır komu ni7m anlayışını gundcmc gctırmcsıylc, 20 yuzyılın "Komünist Manıfestosu" olarak ele alınabılır rahatlıkla Bu makalcdc, yuz yılı aşkın bıı zaman ıçınde şekdlenmış bu tun bır komünist geleneğe açıkça meydan okuıımakta, butun turlerıyle komünist partılcr rcddcddmekte ve adeta bır "ko munızm dışı komunızm' anlayışı gunde me getırılmektedır "Komunızmı açıkla mak, ışlevlerı dünyanın var olan ozellıkle nnı modernı/e ve demokratıre etmekten ıbaret olan dığer 'devrımcılerı' (K P go revlılerını, aşın solu, çeşıtlı turden sosyaLstlerı vb ) eurutmek anlamına gelme mcktcdır Bu lconuda onları cıddıye almak mumkun değddır Orneğın, KP'lerın kendıne ozgu programı yoktur, onlar sa dece, ucretlı emek de dahıl olmak uzere bugunku dünyanın butun (.an alıcı yonle nnı benımseyen, sermeayenın programı nın dığerlcrının yanı sıra orgutkrıdırler Onların fonksıyonlarını gostermek argıı manlarını tek tek ele almaktan daha onemlıdır Bı/, yanlış' goruşlere, 'doğru' gorusjcrlc karşı çıkaeak degdız Bır K P ık 'sosyalızm kavramı u/erıne bır tartışma orgutlcmek, bır kcrc daha, K P'lcrc, dcv rımcı aılenın dejenere olmuş evladı mu amelesı yapmak olacaktır K P'lenn guc lu olduğu ulkelerde, aşuı sol (goşıstler), K P'lere, onların, sermayenın en lyı des tekleyicderı olarak açıkça karşı devrımcı SAYFA 10 'TtapttafemveKomüıtair larını ele geçirır geçırmez, bu aracı kurum, ısjevını yıtrrmeye başlayacaktır, fakat onun yıkımı otomatık bır sureç degıluır O, yavaş yavaş ortadan kalkmaya caktır, tıcarı olmayan alan nasıl hızla buyuyorsa, o da hızla orta dan kalkacaktır Aslında, boylc bır alan, 1936 37'de Ispanya da olduğu gıbı, eğer merkezı huku met makınesının devamına ızın venrse, son derece kırılgan olacaktır Hıçbır devlet yapısı, kendı kendısını sonuşe goturmcz (s51) Fakat, yazarlann esas gelenek dışı go ruşlen kendını, proletaryanın tanımlan masında ve sendıkalara bakışta goster mektedır "Kım kı, proletaryayla, Fabrıka ışçısını (ya da daha kotusu, kol emekçısı nı) ya da yoksulu aynı kefeye koyar, o, proletaryanın yıkıcılığını goremıyordemelctır Proletarya, bu toplumun mkârıdır O, yoksulların toplamından değıl, umutsuz lardan, kaybedecck bır seyı olmayanlar dan butun sosyal duzenı yıkmadıkça kendılennı kurtaramayacak olanlardan oluşur Proletarya, bugunku toplumun sona ermesıdır, çunku bu toplum hemen he men butun olumlu yanlannı yıtırmıştır Bu yu/den proletarya aynı zamanda ken dı yıkımıdır da Proletaryayı, değenn sa vunulmasında, toplumun ıslahında oyna yacağını ıddıa ettıklen olumlu rol dolayı sıyla her yonden aoklere cıkaran butun teorıler (burjuva, faşıst, Stalınıst, solcu ya da 'goşıst') karşı devnmcıdır Proletarya ya tapınmak, sermavenın en etkılı ve teh lıkclı sılahlarından bırı olagelmıştır Pro leterlerın çoğu duşuk ucretlıdır ve çoğun lukla urctımde çalışırlar, ancak onların proletarya olarak ortaya çıkmaları, duşuk ucretlı uretıcılcr olmalarından gelmez, mulkıyetten yoksun bırakılmış' olmala rından, ne yaşamları uzcıınde, ne de ya şamak ıçın yapmak zonında oklukları şey uzeruıde kontrollerı olmamasından gelır" (s 39 40) "Proletarya, ışçı sınıfı değıl, ışı eleştıren sınıftır O, eskı uunyanın yıkımı dır yalnızca potansıyel olarak, bu yıkım, yalnızca bır sosyal gergınlık ve karışıklık anında, sermaye tarafından komunızmın temsılusı olmaya zorlandıöı zaman ger çekhaLnegelır Ozamanınnurjuvazısıgıbı hâkım sınıf olmak ıçın değıl sınıflıtop Iumu yıkmak ıçın bırleştığı, orgutlendığı zaman, ancak o zaman kurulu toplumu yı kabılır, o anda valnızca tek bır sosyal faıl vardır ınsarıoğlu l akat, onu on plana çı karan boyle bır çatışma donemının dışında, proletarya, sermayenın bır unsuru, makınenın bır çarkı statusunc ıncr (ve elbette bu yon, sermaye tarafından goklere çıkanlır, ışçıye yalnızca var olan toplumsal sıstemın bır parçası olarak tapılır) " (s40 41) Ssnnayenndiaatöriüğü Dolayısıyla, ayaklanmamış bır ış çı sınıfı, sadece ve sadece kapı tali7mın bır sınıfıdır "Burada butun grevlerden soz etmıyoruz tşçı sınıfının dev rımeı olmadığı zaman serma yenın bır parçası, kapıtalız mınbırsınıfından ıbaret ol duğu bır kapı talıst toplum soz konusu dur Partı vc sendıka aygıt ları, kapıtalıst hedefler uğru na, ışçı sınıfı nın onemlı bo lumlerıne hâlâ lıderlık edebılmekte ve kontrol edebdmektedır " (s 67) Bu koşullarda "proletarya dıktatorlu ğu"nu savunmak da anlamsızdır "Şu andakı durumuyla, ışçı sınıfırun dıktatorlu ğunu savunmak saçmadır tşçıler, bugun, nıçbır şeyı yonetme yeteneğıne sahıp değıllerdu1 onlar, değer kazanmaya yonelık ışleyışın bırparçasından ıbarettırler ve sermayenın dıktatorluğune boyun rfmış durumdadırlar Şu andakı ışçı sınıfının dıktatorluğu, onun temsılcılerının, yanı sen dıka Lderlennın ve ışçı partılcrının dıkta torluğunden başka bır şey.olmayacaktır Bu, 'sosyalıst' ulkelerde gorulen dıırumdur ve dünyanın gen kalan kısmındakı demok ratık solun programıdır " (s 49 50) Yazarlara gore ışçı sınıfının "acıl talep ler" den surmesı, onun kapıtah/mın bır sınıfı olma durumunun devamı anlamına gelır Grevın, şu ya da "akdcı" nedenle sona erdırdmesı u>e ışçı sınıfının yeniden du zenın parmaklıklarına hapscudmesınden başka bır şey değddır Işçı sınıfı, "acd ta lep" den surmekten vazgeçtığı uzun surelı grevlere gıtugı surece Kapıtahzmın yda cı sınıfı rolunu oynar Bu rolu bıraktığı an yeniden kapıtalızmın bır sınıfıdır ve onun bu rolunu de kapıtalızmın baskı aygıtlan olan senddcalar temsd eder "Bır devnmcı donem olmadıkça, ışçı suufı, sermayenın, sendıkalar tarafından temsd edden bır fraksıyonundan başka bır şey değddır Ser mayenın dığer fraksıyonları (endustrıyel vc malı sermaye), tekeller halınde orgudenırken, değışken sermaye olarak ışcı sınıfı da, temsdcısı olan sendıkaları bır teKel olarak orgutler" (s77) "Sendıkalar sermaye halıne gelen ışgucunu temsd edcrlcr Bu onlan, sermayeyı değerlendırebden ku rumlar olarak ortaya çıkmaya zorlar Bu senddcalar, 'onların' ışgucunu kontrol al tında tutmak ıstıyorlarsa, kendı gelışme programlannı endustrıyel ve malı serma yenınkderlc bırlcştırmek zorundadır De ğışken sermayenın, ışgucu bıçımındekı ser mayenın temsılcderı, şu anda ıktıdarda olan sermaye fraksıyonlannın remsdcdeııyle enınde sonuda bırleşmek zorunda dırlar Lıberal burjuvazıden, teknokradar dan, sol polıtdt gruplardan ve senddcalar dan oluşan hukumet koahsyonu kapıtalızmın evrımının bır gerceğı olatak ortaya çı kar Sermayenın kendısı, değışkcn sermayeyı değerlendırebden ekonomdc onlemle rı den surmc beeensıne sahıp guçlu sendıkalara sahıp çdcar Sermayenın kendısı, de ğışkcn sermayeyı değerlendırebden eko nomdc onlemlerı den surme becerısıne sa hıp guçlu sendıkalara ıhtıyaç duyar Sendıkalar, ışçı sındinın programına ıhanet et meanlarnında'haın'değulerdır onlar ken dılenyle tutarldık ıçındedırler ve kendı ka pıtalıst doğasını reddetmedığı surece ışçı sınıfıyla aralannda bır uyumsuzluk soz ko nusu dcğddır" (s77 78) "Kapıtalumden kopma surecınde onemlı olan, ışçı sınıfı nın artik kısmı vc ozcl rcformlar yolunda talepler den surmemesıdır Boylece ışçı sı nıfının bır sınıf olma durumu sona crcr, çunku o, artdc ozel sınıf çdcarlarını savun mamaktadır Bu sureç, koşullara baglı ola rak farkldddar gosterır Hareketın en den noktaya vardıgı Polonya gostcrmıştır kı, bu surecın ılk adımı, ışçı sınıfı ıçındekı ka pıtalıst baskı orcanlannın (başta scnddca lar) dağıtılmasıdır" (s 69) Butun bunlardan sorna, bu "komunum dışı komuni7mın" Karen Goaman ve Mo Dodson'un kabul ettdderı gıbı (1), "anar şi7m ıçı komuni7m" olarak gondmcsı ge rektığinı, "komunızm adesı"ndcn atdmı;; "sol komunızmın", anarşı/m tarafından cv lat edınddığını soyleyebdınz • (1)21 YuzyılAnarftZMt (Der Jon Purhs ı c )a mt \ Bowen Ayrıntı 1998) ıçındı yer alan \ıLı a Bır Akım mO makaleu, buyuk olçudt (.ulles Dauve ve Françoa Martın'ın goruslcrmm tncı It n mesıneayrılmijtır liu kılapld tlgtu bırtamtma ıçın bkz GunZılilı 21 YuzyılRcformnmtmtJ l)t nhm \ayt 119 Marl 1999 Komünist Hareketin Güneş Tutulması ve Yeniden Ortaya Çıkışı / Gtllts Da uvı hrancms Martın/lurkçesı horaSara yova /SılYayınaltk / 109 s CUMHURİYET KİTAP SAYI 499