Katalog

Al tut ellerimi bebek Tutbiraz!' Bizse düşlerimizin kapılarını zorlardık. O sözler ezgi olup dilimizde dola•jirdı. O sözler bizi çılgına ç jvirirdi." Fcridun Andaç'uı Işık OI Günümc Aö adlı denemeleri bir yanıyla edebiyatla ilgili. Obür yanı, örtük yanı, birkişisel tarih. Çocukluk, okul yılları, yolculuklar, dostluklar dencmclerin çıkış noktaları olarak kullanılmış. Bu noktalar bir araya getirildiğinde Anadolu kcntlerinden birindcgeçen çocukluktan yola çıkıp bir aydınımızın duygu vc düşünce gelişimini izliyorsunuz. Bu bakımdan ilginç bir otobiyografi denemcsiyle karşı karşıya olduğunuzu da düşünebilirsiniz. Ama asıl önemlisi bu kişisel tarihin, ülkenin tarihiyle örtüştüğü yerlcr; anayurttan Avrupa'ya bir çagın iki satıra sığan tarihi: "'12 Eylül' sekizinci ayını doldurmuştu. Uçan kuştan korkulan, esen yelden nem kaptlangünlerdi. tnsanlarsorgusuz sualsiz alıp götürülür, öldü nıü kaldı mı diyc sorulamazdı. Ihbarlar, ihanetler... En narin yürekleri bilc acımasızca ezip geçen o günlcrin doğal edimlcriydi. (...) O ürküntü, korkunun, üzüncün yalnızlığında; kırk gözcdcn kırk damla su getirirccsine Aksal'ı anlatmış, şiirlcrinden okumuştuk çocuklarla. Yaşama sevecen bakısjinı; insanın akıp gidcn yaşam seyrindeki konumunu uilc getirişini örnefclcrlc anlatıyor; insanın yaşadığı an'lar, o an'larla ilgili ayrıntıların duygu yoğunluğu vc düşünce yanı ağır basan bir söz ustalığıyla onun şiirinde nasıl yer ettiğindcn söz cdiyordum. (...) Sessizliğimizi şıp diye kesen dışarıdan gelcn gürültü ler, çocukların da yabancısı oldukları mekanik ^akırtılarla postal sesleri kapı önünde iyice yoğunlaşınca; çocukların Klşhıln tsrihhıdsn ıMks tsrihiM Denemelerdeki kisisel tarih SENNUR SEZER cridun Andac'ı yıllar önce bir güldeste yüzünden ranıdım. Gençti. Öldürülen oğullarla ilgili şiirleri derliyordu bir ozan arkadaşla. Oğretmendi. Ozan olacalc herhalde, diye düşünmüştüm. Sonra soluklıı incelemelerc girişti. F.leştirmen olarak tanındı. Eleştirmcn yanının ozan yanını susturdugunu sanmıştım. Yanılmışım. Eleştirmeincelemc uikkaüni şiirlcre, özellikle 60 kuşağına yöneltti. Sonra şiirsel yanı ağır basan metinlerin yer aldığı Işık Ol Günümc Ağ çıkageldi. Tşık OI Cünüme Ağ, Andaç'ın edebiyata dcğişik bir bakış açısını yansıtan yazılardan oluşuyor. Datıa çok yüreğiyle konuşuyor bu mctinlerde. Yazıdan yaşama, yaşamdan yazıya sıçramalar, zikzaklar çiziyor. Andardan şiirlere, şiirlerdcn şehirlere geçiyor. Bu geçişlcrdc şiirlerin bir başka yönünü göstermeyi seçiyor. Yaşamla bütünlcnen etkilcrini; yüzyıllar öncesinden bir ozanla duygudaş olıınan, çağdaş sayılan yeri: "Biitiin sözlcr tükenmiş, bütün kapılar kapanırcasına çekip gitmişti o da. Işdtılı yüzünü özlemlc anıyordum... Hayatın sonsuzluğunu düşünmüştün o an... Bir ycrlcrc tutunmak, yaşadığın acıyı sağaltmak istemiştin. Bir scsc bir ışığa doğru yürüyordun: Gül mcvsimi, sevinç günleri geldi. Neşe ve murat çağları erdi. Yani kış günlerinde bir daha göremeyece&in mesut anlara kavuştun. Kış geçip gitti, sevgi demleri erişti' (Sâdi) Güç olana dönmüştün yüzünü. Durup durup yinelediğin: 'O acının yaşanmasını, o derin, hüzünlü yolculuğun bir tutkuya dönüşmes'ini istemczdim. Ama olan olmuştu bir kez. Yaşanması gercken yaşanmış, sonuçta iflah olınaz bir tutkunun ardına kapılıp girmiştim.' Sözlcrin, geldiğin gcçmisjne döndürüyordu seni. Romanlardan, öykülerden ağıp gelen ışığın ardına düşüyordun simdi." (Yer yüzünün Bir Ucuna II tzlekler) Yaşamın dayanılmaz bir anından yola çıkarak, ozanların, yazarların sağaltıcılığına sığınma çok olağanüstii değil. Kur maca olsa bile. Bu tavır, denemeyi yazanı, ozanlarla boy ölçüştürmeye sürüklcr. Ne ki, Fcridun Andaç, bu tür metinleri "kararıııda" bırakmayı biliyor. Kitabını: SözlerYüzlerlzlerîzleklerSöylemlerKentlerAn'lar basjıklaııyla bölmüş. Bu F bölümleme, yola çıkış nedenlerini de, yerini de gösteriyor. Bir ozanın şiirinden yola çıkarken, tanıdığı bir ozanı anlatırken, bir kcnti ve kentin söylencelerini sıralarken şiirlerden güç ahyor ama şairanelikten kurtuluyor kolayca. Okuru peşine takıp şiirin dünyasına sokmayı başarıyor bu arada. Okur, ona şiirler aktaranın alçakgönüllü, okumuş ama sıradan bir insan olduğunu, kendisi gibi küçük şcylere üzülüp, ayrıntılarla coşabileçeğini seziyor. Onun yol göstericiliğini kabulleniyor. Feridun Andaç'ın, okura şiirin etkileyen yanından seslenmesi, şiiri, şairin dünyasını tanıtması için seçtiği yol, bir yüksek scslc düşünme, duyumsadıklarını paylaşma biçimindc kimi zaman. Bu biçim, onun yargılarını da, okur gözünde yumuşatıyor. Tartışmaktan çok açıklayan bir cdası var çünkü: "(...) Sürgün diliyle yasar. Uzaklaştığı coğrafyayı, kimliğinin dokusunu olusturan renkleri onunla solur. Sürgünlük, sürgün olma siyasal içerikli bir kavram. Bir bakıma cezalandırmak, azap etmek, ncfyetmck, hudut dışı atmak, kovmak, atmak, terki vatan gibi yan anlamları taşır.(...) Sürgünlük bir yazma biçimine dönüştüğündc, yeni duyarlık alanlarının ortaya çıkması da kaçınılmazdır. Bu da elbette ki, bir ülkc yazını, kültür yaşamt için zcnginliktir." (Sürgünlüğün ÎzindeIzler) Işık Ol Günüme Ağ, biredebiyatı sevdirme kitabı bence. Feridun Andaç, okura "edebiyat ısık olup, gününü aydınlatır" diyor sanki. Sözlerin, dizelcrin kendi üstiindeki ctkilerini anlatıyor seveccnliklc, acıkyüreklilikle. Profesyonel bir yazar olduğunu bilmeseniz, bunun bir kurmaca olduğu aklınıza bilc gelmez. Yazarlar, ozanlar da okura, kcndi üstündeki etkıleriyle anlatılmış: C^ahit Külcbi, Sabahattiıı Kudret Aksal, Cemal Sürcya, Bchçet Aysan, Mctin Altıok, Ncrmi Uygur, Mîna Urgan, Mcmet Fuat, bir karakalem portre gibi, cn önemli noktaları vurgulanarak kısavurucu biçimdc veriliyor: "Çocukluk. Annemiz onun sözleriylc ninnilcrdi bizi. F.bcgiimeci, incirop, evclik toplar; baldıran suyuna katar ycrdik. l lollaçclikteıı heri heri hestaniye, issi hamam kubbesindcn koltaşına geçer yorgun düşcrdik. Cem Karaca "Hikâye"yi söylcrdi: 'Senin dudakların pembe Ellerin beyaz, bakışlarındaki heyecan, ürküntü korkulu birbekleyişe erişmişti." (Şiirin Yalnızlık Burcunda Bir §air) "Bakırcılar Çarşısı'nı geziyorsun... Alüminyumcular çarşısına dönüşmüş. (...) Yolun nereye ulaşsa, ne yana dönsen bu altüst oluşun tanığı oluyorsun." (Bir Kentin Solgun Yüzü) "Trenin, ara istasyonlardan birindc durduğunun ayrımına varınca merak cdip sözünü kesmiştiniz. Dışarıda hat boyunca koşuşan askerleri görünce te^ dirgin olmuştunuz. Kompartımanların askerlerce didik didik arandığının; kimliksizlerin, şüpheli görülenlerin katardan yük atarcasına bir bir aşağı indiriliijinin anlamsız bir yanı yoktu, senin için. Her gün, benzer şeylerin buralarda yaşandığını duyup, tanıklardan dinlcyip, okııyordun. O tedirgindi! Yıllar sonra dönmüştü ülkesine." (Sözün Ucu Ayrılık) Feridun Andaç, kişisel tarihini de, komşu coğrafyaları da, bir mozayiğin parçaları gibi scrpiijtirmis dcnemelerine. Açıklamaıar koymadan kiyımlar, yıkımlar, yozlaşan kültür, ölenlcr, scvdalar, acı lar bclirip yitiyor. Onları yan yana gctirip öyküler yaratmak için kazılar gcrckiyor kimi zaman. Kimi zaman birbirine uyduğunu sandığınız parçaların birbiriylc uyuşmadığını görüp üzülmck, kimi zamansa yalnızca bir şiirin sesine kulak vermek. Ama unutmayın ki, kulak verdiğiniz şiirin de Andaç'ın kişisel tarihinde ayn bir yeri var. Bu ycr edebiyat tarihinde o şiirin aldığı yerden daha çok ya da az.. Ne fark edcr ki.. Önemli olan bu şiirin sizin kişisel tarihinizde ne kadar yer tutacağı. Belki de Fcridun Andaç bunu dencmiş. Okuıun kendi edebiyat tarihini hazırlamasını amaçlamış bu dencmeyle. Başarmış da. Ben de, şiirlerin kimilerini, kendi yaşamöyküme göre ayırmaya başladım çünkü. • Antik Çağın Mirası Dizisi: ... eskt dtinya tnsanlarının yajaıfrf[ı hryaam gUnUmiiz ınıanına da duyutıuatmayt anM{ lıyor. Coglto ahardt^t bıl^ıierı antik kaynaklarla moderrı bilimtn vt kazılartn tonuç/arına dayandırıyor. Cumhurlyct . . aydınlan, arktoloji vt tarih mtraklm her dn'zeydeki okuru ılgılendirıyor. Cumhuriyct Kitap Antik Dünyanın Yedi Harikası ller Atlas okurunun kitaplıfyndd muılaka olnıau gertktn bir kılap... dıztmn ıkınct kitabını sabırııztlila btkhyuruz. Atlas Unntulmuı, nrmwl onay (t/nıar/ııj harıktlları da Tanınmij tııgılız uzmanlar Cîayton tt Price'ın tditbrlüğunde, her böliim, o konunun uzmanı taraftndan kaleme altnmıy Esklçağ Blllmlert KııstltıiMİ Dergisl ... bu kttaba arkeolojı, tarih vt gezı tıttkunlart kayıtuz kalamayacak. G e z l .. akademık olduftu kadar, popüler yanıyla da okurlara seılrnıyer. Mllltyct PCIayıon 6 M.Prıct Çev. Betu'l Avuıtç Tarsuslu Paulus'un Üç Dünyası 30«)0 km'den fazla yolculuk yapan bu önemli antik çağ gezginiyle, antik dönem Anadulu'sunun panoraması gözler önüne serilirken, bırincı yıizyıl Yahudiliğinden ortaya çıkan ve önce D(>ğu Akdeniz'ın I lcllcnlojririlmış toplıımları içindc ayn ve yeni bir din olarak gelişen Hıristiyanlığın ba;langıç dönemindcki karma^ıklık da rcnklt bir biçimde açıklanmaktadır. R.Wallact& WWıllıams Çev. Z.ZUhre tlkgelen tanılıyur. Afkco, BUlm Tcknlk . bu c\erlerı goren btrktsın hayran ka/Jtğı bir diinyaya yapılttn yokıılıığıııt larıht AD Arketthjı, gezı ve tarih tutkunlarına rnujde 6 ayda 4700 adet satıldı Aktüel l.Basım 4000 adet homerkitabevi YctJi Çarşı C Nn 2H/A HOO50 Üalatasamyhtanbul Tcl O 212 24V 59 02 O 212 292 42 79 baks O 212 251 ,^9 62, email h(>nwrkttıttM.'t't@Mtpvnmtıne com CUMHURİYET KİTAP SAYI 496 SAYFA 7