Katalog

SÜHA SERTABİBOĞLU eçenletdc Pıagyolcukıgundan do nen bır arkadaşıma Prag ızlcnım lerını sormuştum heyecanla Oda bana Prag'ı hıç beğenmedığını, oralarda Turk rakısı bulaınadığını, oranın yemek lerını hıç sevmedığını, bıı yu/den aç kal dığını soylemıştı O zaman yolculuğa ba kışlarımmn farklı olduğunu, "yoleuluk" sozcuğunden farklı şeyler anladığımızı far kettım Yanı "yolculuk" so7cuğu bır de nu kabuğuydu da onun kabuğuyla benım kabuğumun ıçınde yaşayan canlılar fark lıydı safıkı Laurcnce Steme'ın "Duygu Yoleulu ğu"ysa bambaşka bır canlı Ona gore, yol cııluk bır duygu seruvenı Yanı gezdığı gorduğu, ya da yedığı, ıçtığı şeylerı değd, yaşadığı duygulan yazmış yokuluk gunce sıne Bu duygular kokular, renkler falan gıbı basıt dcğıl, yaşama has, yaşamanın verdığı duygular Yolculuk aslında yaşa mın analogudur Yaşam da başı ve sonu olan bır yoicııluk değıl mı? Laurcnce Sterne 1713'te lrlanda'da doğmuş, 1768'de tngdtere'de olmuş Ço cukluğu yoksullukla geçmış ve rahıp oku luna gonderılmış York Katedralf nde ra hıpken Kılısc'yle ters duşmuş papazhktan ayrıhp once yazar sonra cvlı bır kadına aşık ve sonra da verem olmuş İlk kıtabı "Trıstram Shandy'yı yazınca Kılısc otorı telerıncc dın duşmanı edebıyat otontele nnce de ahlak duşmanı saydmış ü n u yer cnlerı bugıın kımsc tanımıyor Ama La urence Sterne bugun tum cdcbıyatbıkm cılere gore, modeın romanın ozellıkle de psıkolojık romanın oncusu sayüır Ldebı yat dunyasmda çığır açmış bu yenılıkçı ya /ar klasık oykuleme' tarzının kdlıplarını bır yana bırakmış, olay orgusune hıç yer vcrmcyen, ığneleyıcı ama seveccn bır ala yın egemen olduğu yapıtlarıyla kendı ken dıne konuşur gıbı yazma, yanı bılınç akı şı teknığının onculğunu yapmıştır Joyce Woolf vc Beckett gıbı buyuk ustalar onun açtıgı yoldan gtlır Laurence Sterne'nin "Duygu Yolculugu" y a da... G Yalnızlık sanatı "Duygu Yolculugu" Sterne'ın ıkıncı ve son kıtabı. Fransa ve ltalya'ya tek başına yaptığı yolculuk sırasında duygularını, daha doğrubu kendı kendıyle konuşmalarını yazdığı DU kitapta "fıkirlerın düzeni, ansizin ortaya çıkışları ve yersızlikleri edebıyattan çok yaşamın gerçekliğını ta^ıyor" dıyor Virginia Woolf. zevkı alır Kendısıne tepeden bakmayan herkesı scvcr Ama bunların hepsını bır hancı gıbı bır sure konıık edıp a&rlar, on lar gıdınce yıne kendı kendısıy lekalırveonlardan aldıgı buyuk zcnguılığı sınduır Aslında bu kıtap bır yalnızın anıları yalnı/lık sanatı yalnız lıktan zcvk alma sanatı uzerınc bır yapıt bence lek başına yol cııluk etmektcn buyuk keyıı alan ya?ar yal nızlıöı sevdırıyor bi7e, yalnızbğa ozendırı yor bı/ı Hcp bır ağızdan "Bunun neresı ıyı?" dıye soranları goruyorum sankı Ha yır, bu konuda iarklı duşuncelerımı ıfade etmeme ı?ın verın Yalnızlık bır kusur de £ıl, bırerdemdır, değer uretır tnsanlar an cak yalnızken duşunur Yalnızkk bır utanc, nedenı değıl, bır onıırdur Uygarlık yal ni7İarın saycsınde yukscldığı haıde yalnız lığı anonnal sayar Plele bı/ım gıbı gerı kal mış toplumların ınsanları yalnız kalmak tan olesıye korkar Çoğu kışı, kısa sure de olsa yalnız kalmaktama, konuşacağı pek razla % y olmayan bırıyk havadan sudarı e yuzeysel konuijmalar yapaıak oyalanmayı yeğleı \ lanı mezarlıktan geçcrkcn kor kanlar turku soylcr vc korku fılmı seyre den çocuklaı yalnı/ yatmaktan korkar da ana babalarının yanında yatmak ısterler ya ıste onun gıbı bır seydır, yanı hayattan korkmanın sonucuduı bu Buleıeverılen kısılığın yetersızlığındcndır Yalnız kala bılmck hayattan korkmamayı guçlu ol mayı gerektırır Bunun alt yapısmı olu^tu ran kışılıksc umnıcttcn topluma, suruden bıreye doğru gıdcn toplumsal bırcysel burecın nc kadar ılerlemışlığını gosterır Toplumun aslında kcndıne acıması gerc ken ınsanları, yalnız kalanlara acır Insan lar da, acınacak duruma du^mek u>teme dıklerı ıçırf yalnız kalmak ıstemezler lere dcmek ıstedığı şu Yalnızlı ğıni7i sevın, onu katlandacak bır kulfet değıl kabul edılecek bır armağan olarak gorun Aşağı yukan buna yakın toplumumuz da çoğu kışının yadırgayacağı bır mesajı taşıyan bu kıtabın on se ki7incı yuzyılda yazılmış olması da haylı duşundurucu Ee, mat baanın ancak uç yuz yıl sonra geldığı bır ulkeye yalnız kalabıl me gucunun yırmı bınncı yu7yılda gelece ğını soylcmek de kehanet olrnasa gerek Yumı bınncı yuzyılın kahraman yalnızla rına "Duygu Yolculuğu"nu tanıtmanın ya nısıra ufak bır tlcstck daha^ıkmak ıstedım ve Intcrnct te "Yalnızlık Felsefesı" ya/ıp karşıma çıkanlardan bazılarını onlar ıçın secüm Gaıl'c bır kadın sığınma evmde rastla dım Kocası kanserden henuz olmuştu vc kadının so/lcrını asla unutmayacağım ' Lvet, tek başımayım, ama yalnız değı lım " Ben yalnız yaşayan bır kadın pedıatns tım Yalnızlığımın bana zevk veren bırçok yonun de var Işyerınde çocukların cfur madan gurultu yaptığı bır gunun akşamın da çekılecek sâkın bır ev ve ızın gunlerım de sahıldc bısıkletc bınerken yuzumu ok şayan ruzgâı Valnı/lar duşunecek bol bol zamana sa hıp olan kışdeıdır Cunah dıye bır kavram olmasaydı kım se yalnı/lıktan oturu acı çckmczdı Gu nah kavıamı bızı başkalaıından ve kendı kendımi7den ayırdı Eve donunce sızı bekleyen tBoots adlı) kedı yavrusunu gormck, bomboş eve don mekten daha ıyıdır "Duygu Yokulugu ya/arın ıkıncı ve son kıtabı Ya/arın Fransa ve ltalya ya tek başına yaptığı volculıık sırjsında dııypı lannı, daha doğrusu kendı kendıyle ko nuşmalarını yazdığı bu kıtapta "fıkırlerın du/enı, ansızın ortaya çıkışları ve yersız lıklerı edebıyattan çok, yaşamın gerçekb ğını taşıyoı" dıyor Vırgınıa Woolf Duşunceye dalmıs bınnın aklından ge çenlergıbı ualdan dala atlayan bu sıcak ro man kendı kendınc konuşma, kendı ken dıyle alay edebdme, dunyayı hafîfe alabıl me, yaşamı sevmc, yaşama dort elle sarıl ma sanatını oğretıyor bıze ) Yureğı ner şeye açdt olan kışı şu kı sacak omur narçası ıçınde ne çok macera cak ışayabılır' ( ) ya: Bır ulkenın bır ucundan dığer ucuna kadar gıdıp de "Buraları baştan başa ço rak'" dıye sızlananlara acırım bcn Çorak tır, sahıden, dunyanın sunduğu meyvele rı yctıştırıp dermesını bdmeyene her yer çoraktır ( ) ( ) S,unayurcktcn ınanmışımdıı kıeğer hayatta bır kotuluk yapmışsam bu mutla ka bır aşkla oburunun arasındakı boşlu ğa denk gelniıştır Bu boşluklarda her za man yureğımın kdıtkndığını hıssederım ıçımde kıkaraya uç kuruş vcrctek kadar bılc ıyılık bulaınanı ve bunıın ıun de bu dıırumdan bır an oncc çıkmaya bakarım Yenı bır aşkla tutuştugum anda da gene tepedcn tırnağa comcrtlık vc lyı nıyet kc sıfıum ( ) ( ) hayatımın cn benzersız nıudulukla ı ından her bırı hemen her saat başı bırı lerıııe çılgınıa aşık olmamdır ( ) Yaşamı sevnumın tcnıclınde de ya?a rın ııçsu/ bucaksı/ msan scvgısı yatıyor Stcınc tck başına yolc ulıık c den bır yalnız dır ama yaltıı/ dedıvsck ıcıne kapalı de gıl son ılctecc tlıs.ı donuk bıı vılnı/dır Uşaklarla valı/luk tcı/ıkılc dukkancı larla sohbct ıtmevı bayılır Bu kontcsle dc hı/metçı kı/ia da konuşmakt.ın aynı CUMHURİYET KİTAP S AYI Yaşamm gerçaklgi kendı parçalarımı kabul edersem sever senı ve bağışlarsam gerçekleşır Başkala rıyla dostluk, kendı kendıyle dostluğun ağır ateşte kaynayan tenceresmdc pışer ancak Bu dunyada bırbınmi7e tam anlamıyla açılamadığımız surece yalnızhktan tam anlamıyla Kurtulamayacağımı/ı unutma yın Yaşadığınız farklı turde yalnızlıkları bebrleyın ve bunlan yakın arkadaşlanm/ la konuşun arkadaşlarınız da yabıızbk hıs sedıyor olabıbr Insanlardan kaçmayın, tutkuyla bağlı olduğunuz uğraşlara yonebn Yalnızlığınnoşlandığınız turlennın, or neğın bısıklede gezmenm tadını çıkarın Gelclım bue Tattbnızdc tek başına yolculuk yapmayı duşunur musunuz? Bı /ım halkıımzda değd bunu yapacak bın nı, bunu otostopçu vc dalgın bakışb tunst lere has, garıp bır şey olarak gormeyen ve yakınlarından bırı boyle bır şcy yaptığın da yadırgayıp eleştırmeyecek bırını bıle bulmak /ordur Ama csluden, özellıkle dc on altıncı yuzyıla kadar Anadolu'da der vış, abdal, sufı denen bınlerce ınsan var dı ve bu, dunya nımedennden el çekmış ınsanlar ayağında çank, sırtında hırka hcp tek başına gezerlerdı ve hiçlamse bunlan yadırgamaz, hatta buyuk saygı duyardı ama on altın yuzyılda Yavuz Sultan Se lım'le başlayan kanlı donem gunumuzc gelcne dek surdu ve doıt yuz yıl boyunca eğnyı doğrudan ayırt ettığını azıcık belb edenenın ocağına ıncır dıkıldığı, sağ kal manın, farkblığını gızlemekten başka yo lunun kabnadığı bu topraklar bır çım sa hası gıbı dumduz oldu ve bır kışıhksızler ulkesı habne geldı Antık felsefenın beşı ğı, sayısız antık çağ fılozofunun vatanı Anadolu'da Mevlana'dan sonra hıçbır bu yuk fılozofun yetışmemesı rastlantı mı? Kcndısıne durmaksızın şakşakçıbk ede nın dışında hıçbır duşunceye hayat hakkı tanımayan, asıp kesmekten kazığa oturt maktan başka hıçbır yontcm bılmeyen, reformları da ancak yabancılar borç ver meye devam etsınıler dıye yapan bır ulkc de felsefe yapmak farklı olanılmek cesa retını gosterenler ya Osmanh zındanlaıı nın boş kalan yerlerını ya da cellatların mesaı saaderını doldurdular Memlcketı kurt ırma sıvdasına duşup bır suru boş laf ettık yuıe, bagışlayın Ko nuşmaktan çok dınlcmeyı seçen, ayrım gozetmcksızın tum ınsanları sev en, tek ba sına yolculuk cden Laurence Sterne de bır dervış aslında Bızı kendımı/e, asbmı za donmeye çağıran, çağının bu ccsur kı tabının tek kusuru bıraz eskımış olması Klasık romanlann çoğunda gorulcn, bıze yabaııcı bır atmosfer, gunumuzden çok rarklı duygulanımlar ve ınsan ıbşkılerı gu numuz okuruna garıp gelebdır Gelışen teknolojı yaşam tarzlarını, yaşam tarzları da ınsan duygulanımlarını değıştırır Ba balanmızla bılc hıçbır zcvkımızın ve duy gulanım tarzımızın uyuşmadığını duşune cek olursak, mektuptan başka hıçbır de tışım aracının, at arabasından başka hıç bır ulaşım aracının henuz keşfedumedığı bır dunyanın ınsanıyla aramızda bır par ça fark obnası doğaldır elbct Ayrica on se kızıncı yuzyd lngdızcesıyle ya/dmış çev rdmesı çok zor bır mctın olan bu Kıtabı her zamankı tıtızbğıyle çevıren, ustelık ılı b eskıtmek ıçın buyuk çaba harcadığı bcl b olan değerlı çevırmen Nıhal Yeğınoba lı'yı yurekten kutlarım, ama "usulcn" bıı eleştırı yaparsam bana kı/ma7 sanırım 'Tuozofça bır cıdddık ve asıkbk taşıyan u/un boylu bıradamdı bu " yerıne "(JVun boylu, fılozofça cıddı ve asık suratlı bıı adamdıbu' dahayıdcğılm\* Neysc.bu ılgınç kıtapla dgdı sohbetımı/ı onun so/ leuylebıtırebm Selam sızc hayatın ulak tctck, tatlı ınct lıklerı, çunku yaşam yolunu dıı/gun vc ra hat kdan sızlersınız1 • Duygu Yolculugu/ Lıun nc < Sh rm/(,t vırtıı NthalYcğfiıubalı/Ayrın/ı )uvınlıirı/ V)1)1) SAYFA 9 Ashmza donmok Arkadaslar sı/ın kendı scçuğuıız aüe nızdır Oyle ya, kımı arayacağız o gun ya şadığımız şeylen konuşmak ıçın? Asabı Ote yandan msanlar, yanlarında başka muu ve moralımızı bozan şeylerı tartışmak bınlerı olsa da, gerçekte yalnızdır Konu ıçın? Sevınçlenmızı ve zarcrlcrunızı pay şacak hıçbır şeylen kalmayan kan kocanuı laşmak ıçın? Kımım var bana durustçe, tclcvızyona can sımıdı gıbı sarıJması Turk ama şcfkadıce bır yanıt verecek? Benım halkının aşırı televızyon duşkunlugu bun umutlarımı ve duşlenmı paylaşacak? Çok dan olsa gerek Cep telefonu hastalığı da uzulduğumdc bcnı tesellı edecek'' belkı bundandır, kımbılır? Şehır Hadarı Ne mutlu bana kı, evlı arkadaşlanm eş vapurunda tck başına yaptığı yırmı dakı lennın de otesınde bana açılma gereğı du kalık yolculuk sırasında bılc sıkılıp da cep yuyorlar hâlâ Yenı evlenen bır arkadaşım telcfonuna sarı Hawaı'de geçır lan ve dakıkası dığı balayı sıra nın kae, para ol sında, sırf ko duğunu bıle bı nuşmak ıstcdığı le "bızım ıt bal ıçın bana telefon tayıgetırtlı mı' cttı Kocası onun muhabbctı y«ı en yakın sırdaşı panlar ıcın başk ı olduğuhaldebe bır acıklama vaı nım arkadaşlığı mı>) mın onun ıçın Kısacası, yal hâlâ değerlı ol nızlığı "geçıcı" duğunu duşu bır yasam "aralı nup gulumse ğı" ofarak gor dım mcycyatkın.yal Bence yalnız nı/lığı bır yaşam lıklarımızın bır bi(,ımıolaıukse bolumu de ıçı çenlereyse pck mızde yaşadığı ıyı gozle bakma mız ayrılıklardan yan bıı toplum kaynaklanıyor bı/ımkı Ama Bunun çcvumu Duygu Yolcu butunlemcdırve luğu' yalnızlıgı bu da aııcak nc i scvdırıvor ınsa Laurence Sterne bugun tum edeblyatblllmcliere göre ret cttığım ve na Ya/arın bız modem romanın özellıkle de psikololik romanın öncu yok saydığım su sayılır 487 Başlurianytadostk*