Katalog

CUS I f r RINOBi IV, Strindberg'in nünlukleri eıddıye alan, ya^amayı eıddıye alan, du i}U!iee vc duygu kavnaklarından h^kıra ı ak ılışkılcn /engınleştıren eanlılara, gu /ellıklerc değınen, ınsan olmanın sorum luluğıınu hcr an ılıklcrındc hısseden us tun, yucc bırının kımlığıne bıırunur vc o kı^ıye ben/emeyc çalı^ır Rkhiklıkleıını gı dermcnın hatalarını azaltmanın yollannı aıar Ya?arlaı, yaratma sureeındekı gelışme lerı, kar^ıla^tıkları zorluklan, ka/anıp yı tırdtklerı durumlan, atdımlarını, keş fcttıklerı dokunulmamış gerçek kıt lelennı koyarlar gunluklcrıne Boy lcec ortaya, yapıtlatını olııştu ruıken atlattıkları tchlıke lcr, geçırdıklcrı cvreler, tohumdan govdeyc siçramalar ve bıı 'ı^ takvtmı bır 'yaî'ilı^ tanhı' çıkaı Mutluluk mııt sıı/luk kavıamla rının, toplumsal çarkların ısjevıs,ın" de, katmanlaıında ve uzantılaıında bıılunan kısjleıın tutumlaıına, dav ranışlarına gorc boyuna sorun urete»n aılc kuıunıu'nun evlılıklc ılgılı bolumunu kımı oyunların dazehıı zembeıckbırdıllcanlatırkciıdu rumların cchcnncıııle^nıesını canlandı ran kadın denen v arlıgı kıvasıya clcijtırcıı yetden yere vuran vc ovcrkcn de olçuvu kaçaran Augusto Stıındberg ı ben, Itırk çeye çevırılen (()lol 1 loca) kıtabıyla tanı dım Bıı vandan msanın ıç ve dı% ya^amı nı heı an besleyıp /engınlc^tırukcn bıı yandan da laslantıların ya da yanlışjıkla un doğurduğu olumsuz olaylarla yoksul laştırıp çole donduren ve ruhsal deprem lerın butun tıtreşımlennı ayrıntılı bır bı çımde scrgıleyen DU buyuk sanatçının şa ır, oykucu romancı, oyuncu, oyun yaza n, yenı bır tıyatronun kurucusu, yenı bır tıyatro du^uncesının yaratıcısı yapıtları nı her vakıt okuyacağım olumsu/ yazar ların arasına kattım Ve cşsız şaır, sevgdı dostum Behçct Necatıgıl'ın o nefıs çevı rısıyle dılımızc ka/andırdığı (Açık Denı/ Kenarında) romanını okuyunca yeteneğı nın, dehasının gueune bır ke/ daha hay tan kaldım Bu hayranlığımı oyun ve kı tap olarak okurlaııını/a suruılan urunle rını aduıı adım ı/leyerek surdurdum U/un /amandan bcrı adından ; O edıl >7 meycn bu eins ya/arın varlığım, olumsuz luğıınıı Scl Yayinevi (Gı/lı GunlııkJ'unıı yayımlayaıak anımsattı Ya^amoykusu $a şırtiei ınıs çıküjlarla, deldığın sinıı çı/gısı nc suıuklcven dengcsızliKİerlc, bırbnın den korkunç kaıabasanların dokuduğu bunalıınlatla dolu olan sevdiklerıne tut kuyla bağlanan, onları hastalık derece sındc bu duygusal allııst nkı^la kıskanan u/en kır.ın her anını /ehır celen kadın ları hıı palanıaktan cgcmenkğı altında tut ınaktanve dıktatorec yönetmekten sadıst çc bu zcvk alan Stıındberg ın bu gunluk leıınele 1'X)0 1908 doncnıı elc alınmak laclıt Uç kc/cvlcnen vehereijindcnskan dallaıla a\rılan Stıındbcıg, (Gızlı Gun luk)'tc son c^ı I laıııet Bossc ye duyduk laıını hııçınlıklarını tcdııgınlıldeiını.he veeanlarını oCkekıım sanatındakı ılcr lemelciı ba^aııluı kııçuk dcğınmeler saptamalar go/lcmleı ozetlcrlıalındeılet mektcclıı okuıa okurlara Bu çalı^nıayı ıctenlıklı ama sert bır biçemle scrmektc clır go/lcı onune Bu bıçem, sonuna ka elaı lıiç degişınemcktc, aynıozukorumak fadır (Gı/lı Gunluk) tcn Stıındberg ın ıc dunyasını, o dunvadakı karma'javı har Auguste Strindberg'ten "Gizli Günlük" zamandan berı adından soz edılmeyen Auguste Strindberg'in varlığım, ölümsüzlüğünü Sel Yayinevi, "Gızlı Günluk"unu yayımlayarak yenıden anımsattı. Yaşamoyküsü şaşırtıcı iniş çıkışlarla, delilığin sınır çizgisinc surükleyen dengesizliklerle, bırbırinden korkunç karabasanların dokuduğu bunalımlarla dolu olan, sevdiklerıne tutkuyla bağlanan, onları, hastalık derecesinde bıı duygusal altüst oluşla kiskanan, üzen, kıran, her anını /ehir eden, kadınlan hırnalamaktan, egemenlığı altında tutmaktan ve dıktatörce yönetmekten sadıstçe bır /evk alan Strindberg'ın bu gunluklerindc, 19001908 dönemi ele alınıyor. MU2AFFER BUYRUKÇU ncmlı, soylu vazarların hepsı de kendıleııne o/gu bır anlatımla ın sanlarıtı ya^amlanndakı değı^ık lıkleıı, altust oluşlan ılıskılerındekı du şuş ya da yuksclı^feı ı, benuklerındekı kar maijalaıı, ısyanları, ısyanların doruklara tırmanışlarını kıırcalarlaroykulerınde, ro manlarında, oyunlarında Daha geni!} alanlara yayılırlar Toplumsal duzendekı çatlakların nedenlerıne, dalgalanmalara, bıreylerın tııtumlarına, davranı^laıına sıç rayan hastalıklaıa ışık tutarlar Dramları, tı ajedılerı eşelerler Herkesın hcr sanıye ıç ıçe bulunduğu horunlaı ın, hıç eskımeycn, butun ?amanlarda yenılıklcrını komyan durumların derınhklcı ınc ınerleı, o denn lıklcrdekı ılgınç dıınyalann devınımlennı ıncelerler vb Bu koeaınan eabayla yetın mcvler, bıı dc yoğunlaşan duşuncelcrını, duygularını go/Iemkrını, saptamalaıını tanımlarını, yoıumlaıını 'Cıunluk' adı al tında toplarfar Evet, otekı yapıtlarının yarunda /ıhın sel bırıkımleıını bır ıırıınc donıısturup bo ^altarak bılgehk o/lcınİLrını gıuermek ıs teğıvle 'Gıınluk' tıııunc sıcak yakla^ıılaı Nc var kı 'Ciunluk çuluk bıçbır vakıt bır romanın bıı oykunun bıı oyıınun yara îtığı etkılert ula^ama/ onlaılac^ıt hakla ra sahıp olama/ (%ıınkıı 'Gunluk' tııru otekı tuılcrgıbı ıc,erığını yoğuran mal/e mcnın o/ncllığı vu/unden yaygınlasma olanagından yoksundıır Kı^ıye o/eldu Yapısı gercğı, bıteysel sınııları aşılama/ kolay kolav Ancak bır ya/arın yapıtlaıı cıltlcr halındc vayımlanııkuı 'Gunluk'le n de dcgeılenelııılır bıı tek satırı ııntıtul masın dıvc Genede 'Gunluk'lerı romancılıklarını s^ııılıkleıını golgeleun ıkınt ı sıraya ıten hatta sılt 'Cıınluk lcıındekı guçle unle nen vc hep oylc anılan Andrc Gıde gıbı Cesare* Pavese gıbı bııyuk va/arlar vaıdıı Btıya/arlaıın'Cıunkık len hemkenclıııl kelerının hem dcdıllı rınc çt vuldıkleıı va bancı ulk< lerın.saıutçılaıını avdınlarını kı^kııtmısjaı Gıınlıık vı/mava yonelt mışleıdıı A\rıta (junluk va/an kışı, yaptığını KİTAP SAYI 4 8 4 O manlayan ba/ı ornekler 13 Ocak Pa^ar Ayın 12'sindc Creancıcrs ve Sımonn u okuyan B , avnı gun bana hayalct olaıak gorundu 13 undc goruntusıı daha da yo ğunlaijtı vc gcc<. boyunta benı takıp cttı B ılc ılk telapatık goru^mc CJCCC gcldıgı /aman ona sahıp oldum', talepatık ola ıak Kendıım gccelcrı kadınlaıın kovnu na gıren trktk şcytan gıbı hısscdıyorum Butun bunlaı banaurkututugclıyoı lan rı ya bcnı bu tutkudan kurtaıması ıçın dua cttını 14 Ocak Pazartesi Sokakta ıkı kadının yanından gcçtını, hava sıfırın altında 6 dcrcceydı ve soöuk bır ru/gâr cMyoıdu Gene o kokuyu duy dum Şehvet Akşamleyın.başkaiKikaclı na rastladını, genc oyle kokuyordu, hıçlık gıbı 25 Ocak eğeı yaşamış olduğum tum kotu olay ları yaşamak ycrınc, sadece tıyatro seyret mış, olsaın, bu şekılde tum bu ruh hallcrı nı vc hayatın tum ^ekıllcrını betımleyebı lır vc oyun ya/arı olabılır mıydım' Oyun ya?arı Ben yırmı yaşmdayken oyun ya/a rıydım, ama eğer nayatım sakın ve hu/ur lu geçmı^ olsaydı, yazacak hıçbır şeyım de olmazdı 28 Ocak gcçcn senc sokakta «,ok garıp bır scy olmu^tu, kendı kendımc acaba yenıden cvlc nmı lı mıyıın dıyc soıarken anıdcn du !jup yuzuk parmağımı ıntitmii;tım 4 Şubat Maetcılııuk ın Prenses Malcıne'ını okudıım Sureklı olarak lutsu kokusunu vc tadını hıssettım 10 Şubat Pazartesi Solelıının yu/uk tiarmağını kcstım, tanı alyansımı takmıs oldugum yerı, kocaman bıı damla kan aktı Akijam lambamdan goösumun ustunc yc^ıl unklı bıı damla ı^ık dustu, butun gece nereyc gıdcrscm gıdcyım Denı takıp ettı Ya cn buyuk ısık o da sonunda gelc cck mı acaba'' / B nın /ıyaretındcn bcrı sankı hayatımda ycnı bıı donem basladı Sallığı gu/cllıgı vc u)umıı ıçımc cckıyo ı unı / Bırbırımı/ın varlıgını kar^ılıklı hıs sctmcnın mutkılugunuya^ıyoru/ Obenı bu sır gıbı saklasa bılc / Butun dusunte lcıımı B kaplamı^duıumıla, sankı ner an gcİLcckmiigıbı fatlı, ıyı, sevgı dolu Be nı kadınlatın ve tum ınsanlann lyılıgınc ınandıracakmı^ gı bı 14 Şubat Saat dorttc, bıı ağ^ama kıızınc gu dım hıı, sebcpsı/ ••••• ağladım, kendımın ve ınsanlığın serale tı ıçın, hıç nedensız karanlık bır mudu lıık hıssıylc vt o mutluluğa !>ahıp olama marun verdığı acıyla gelecektc benı bek leyen mutsuzlukları onceden algılamanın azabıyla, ağladım 16 Şubat () acayıp tutsu kokusıı bugun gen gel dı, oncefcınden çok daha yoğundu Bunun B olduğu fıkn yuzume bır tokat gıbı çarp tı Hemen gıdıp bana yollamış oldugu mektubu kciklacıını, mektup da tutsu ko kuyordu1 Ama anıden koku mıdemı bu landırdı, oncc çok guzeldı, hcyecan verı cıydı, sonra anıden kokusıı dclılığın, ca düı£ın parfumune donu^tu bonucta, mı dc bulandırıeı ve urkutucu bır hal aldı 26 Şubat Salı Bu sabah B den kesınlıkle kurtulmaya karaı vermış olarak uyandım Dunkıı mcktubunu du^undum, katı ve kıhırlı Boylcsıne katı ve saldırgan bır ulustan (Norveç'tcn) olan bu kadına o/gurlıığu mu, onurumu varlığımı tcslım etmck nc buyuk kayıplara yola çabılır1 3 Ağustos Harrıct ılc kavga ettıkten soıııa (^har lottenburg'a yolculuk Bır dehşet gunu C), fahışelerın gıttı^ı bırkafeyegıtmck ıs tcdı, bcn reddettım 23 Ağustos Yalnı? U/gun (yok aöladım 1 layatın buım ılk once en ıçten dııygularımıza ya pılan /alım bır ijaka olduğunu ıluşundum ı layat Bır ^arlatanlık' Harriet Bosse'den Strindberg'e, 27 Ağustos Neden gıttığımı anlamıyor musuiT1 Ln azından arta kalan cdep ve kadınlık onıı ruınun lurıntılarını kurtarmak ıçın, ı^tc soyleyeyım ncdcn gıtü^ımı Berlın de o unutulmayacak gun, kulağtmda çınlayan suçlamaların ve o konu^nıa taızın benı o kadar kırlettı kı, senın en şefkatlı so/lcrın bıle artık bu lekeyı çıkaramaz ya da bak layama/1 Oylc bır utanç kapladı kı ıçımı, butun bıı ofanlardan sonra nâlâ senın ya nında kalabılmek, sana tahammul edebıl mek ıçın, dunyadakı tum kadınlardan da ha da sefıl olmam gerektıg'tnı duşundum / Ve eğer şımdı sana gen donersem, ;>en benı daha fa/la aşağılayacak, şu veya bu scbep yuzunden bana bır erkeğın en adı sokak kadınına bıle soyleycmeyeceöı soz lcrın daha da beterlerını yoneltcccksın 16 Eylül r layatıma !.on verme fikrı yenı değıl, se kız ya^ındayken ba^lamıştı Ama ^u anda, yenıden kaçınılmaz bır goıev gıbı ıçımde uyanıyor Bu kadın gıuerken, ruhumun sahıp olduğu cn gu/cl vc en asd ne varsa aldı goturuu) Haırıet'le olan bırlıktelığındckı çatlak lar her sanıyt buyuycn ve yu/lerce kcv onunla kapışan, tartışan, acılar ıçındc kıv ranan, bu arada bırbırinden oncmlı oyun laı vazan hastalanan Stnndbcrg (Gı/lı Gunluk) kıtabıyla u/un yıllaı sonıa lekraı gundeme gelmıijtır ve bıı olıımlu bır du lumdur (j.unku dunyanın cn gamlı cn ne^esı/sanatçısı, ufaukbırkıvılcımla pat lamayaha/ırbırbarııt tıçısı'olarak tanım lanan 'Rulu^laııyla lonıan vc clranı tııı lcrındc Avrupa vc Amcrıka da buyuk et kılerı gorulcn' vc bızım ku^ağın vetısme sıncle, geliijmesındc katkıda bıılunan boy lc buyuk bır ya/aıın genç ku^aklaı taıa lından da okunmasını, bılınmcsını sagla malı yayınevlcrı (Açık Dcnı/ Kciıannda Baba, Olot Hota Olıım Dansı Matnıa /cl |ulıc) gıbı vapıtlarını vc daha ba^kala ıını basmalı • Gizli Gunluk /Anguste Stıtndbırg/ lurk(,cst Işıl Furkyn /Scl Yır\ııuıltk / 144 s C U M H U R İ Y E T SAYFA 7