Katalog

sı'nı tasarlayan tasyonalıst, ıluncısı, Se hmıye'nın rantastık profilını gerçeklcştı rcn cvrensel yaratıeı, " (s 209 210) Kuban, yorumsamau yaklaşımı yadsı maktan çok, onun yapıdan vc somut vc ulerden uzaklaşacagına dıs,kın bır kıışku duymaktadır "Kubbcsımgebellığıen çok vurgulanmış, temalardan bırıdır Fakat tezkırelerden hıçbmnde Sınan'ın boylc bıı sımgesellığı vuıguladığıgorulmc/" (s 167) "Faydacı veışıevsel yorumlar", "ya zdı bır referans bulunana kadaı", başvu rulması gereken bır 7orunlıılııktur (s 46) "Sınan'ın mımarı uslubunun analızını, da ha açıklayıcı bır yontem tanımlanana ka dar ampınk", bır yaklas,ımla yapmak gc rekır (s 204) Kuban'ın yaklas,ımında tasavvurlar yennc pratıktcn yola çdtmak, "faydau ve ış lovsel yorumlarla" yctınmek, bdgıkuram sal bır tcıcıhtır Bu tcrtıhın arastırma ala nının O7gul koş,ulları ıçınde haklı neden lerı bukınabılıı Ya/ının ba^ında da değı nıldıği gıbı, kamıısjl alanı tcmsıl ayrıcalı ğına sahıp olan Osmanlı munarlığı (s 10), ozellıklc dığer sanatlarla karşılaştınldığın da, ncsnel akılu bır bclırlenıme sahıp ol duğu ızlenıımnı vermekte ve bıı nedenle faydacı ve ısjevselu bır çozumlemenın yeğlenmesını kolaylastırmaktadır llk ba kı^ta kamıısal vc ozel alanların gorıınur de farklı ıkı habıtus tarafından payla^ılma sı, P Bourdıeu'nıın "kolektıf onay" dcdı ğı 7imnı bır anlas,mayı akla getırıyor Ay nca ıkı alan arasındakı sınır çok da geçı rımsız dcğddır Orneğın kamusal alanı temsdeden mımarljğın ıçınde, tasarımını onun kadar yendcycmcmış, olduğu halde kabul edden çınıye, sınırlı da olsa bır yeı ayrılır Sınan da, O7cl alanın temsdcderınc hos,goruyle bakar " 16 yu/yıl Os manlı sanatçılannın aıtıstık olarak olgunlaşmıs, sanat du/eylerını scrgdeıken, ote yandan Sınan'ın mımarı tasarıma getırdı ğı yenılıklerden çok ctkılcndıklerıru ve ge leneksel zanaatkârkklarını surdıırduklerı nı gostcrır Kanımra Sınan'ın kcndısı de dığeı ustalaıın ışleıındcn mcmnıındur Baska bır deyısjc, yapının buyuk mekân salkurgıısıı dıs,ında çağının dığer sanatla rında kcndısımn mımarıyegetırdığıycnı lıklerı aramadığı anlaşılmaktadıı" (s 143) Ancak mımarlığın tasarım evrenını yapı landıran ve ımparatorluğun kamusal oı gutlenüjbıymındedekoşııtluktaşıyanha bıtus'un, bu ıkısımn dısında kalan alanlar da karşımı/a çikan habıtus'tan farlclı ol ması mumkun mudur'' Nıtekım Kuban yakınlarda yayımlanan bır soylesısınde, "daha derın bır kesıtte bakddığmda, "bel kide", "onlarıbırleşıtırenbaşkabırşıey"ın var olabdeceğını değınmı^tır (4) Daha once Doğan Kuban'ın Osmanlı mımarlıgtnda anla^dması greken şey ko nusunda ıkı farklı oncrı getırdığındcn soz edıldı Soz konıısu mımarlığın sosyo kul turel ortamın ıcınc yerle^tırılmesı ve ana lıtık go/leme uayalı verıleım yorumlan ması bıııncı anlama, daha doğrusu açık lanıa duzlemıne aıt Bu tuılıı yakla^ımlar kıtaptaağırlıklıbırycriutuyor Ancak da ha once degınddıgı gıbı, kıtapta bır aı tnıe tın olarak yer alan dığer bır onerının var kğından da scv edılebılıı Bu, tum nesncl ço?umlemelerın ve olası anlatıların bıttı ğı ycrden basjayan, fenomenolojık dene bılecek bır anlama du/lemıdır Nıtekım Kuban ıkı larklı sanat tarıhı anlayıs,! oldıı ğunu soyluyor "Bırı geıçekten yas,anmıs, ve yaratılmıştır Dığerı ısc sanat tanhcde rı taıalından ıcat cdılmıs, bır metalordur' (s 202) Kıtapta sanat yapıtının ya^anma sı, oykulemeye, onu kendısının dıs,ındakı alanlarla diijkıye sokup bır anlatı olus,tur ma ^abasına gorc daha yııksek bır tleğer ta^ımaktadu Cieru anlatı vadsinmamak ta, antak 17 yuzyılda E vlıya Çekbı'nın veya 18 yu/yılda Daye/ade Mustafa Llen dı'nın Osmanlı mımaılığı ımıınc olıı% turdııklaıı o/nel soylem scıgılenerek onun spekulatıf bıı nıtelık tasıma olasılı ğı u/erıne dıkkat <,ekdmektenır (s 204) SAYFA 10 Kuban'a gore "mımarı uzerıne soylem mımarıden bağımsız bır soylemdır" (s 205) Gerçı"kuşkusu7 her sanat yapıtı her zaman ıçcnğı saptanamayacak değıs,ık an lamlara sahıp olabdır Fakat yapının "me sajı, bu anlamlann yapıyı daha ıyı anlamak i(,ın getıreceğı acduamalardan daha aydın Iatıcı"gorunmektedır(s 171) KısacaKu ban, OsnıanL camısının her şeyden once bır bıçım olduğunu, nc anlam tarafından belırlendıgını, ne de aıdam yakı^tırmaları na gereksınımı olduğunu savunmaktadır M Heıdeggcr'ın Yunan tapınağı bağla nunda soyledıklerıne yakın bır tavırdır bu "Sanat yapıtı temsıl ctme/, kendı varlığıy laorada durur" (5) Daha onceo7etlendığı gıbı, Kuban'a go re klasık donem Osmanlı eamısı cok yaluı bıı tasarımın urunudur Buyalınlık "ancak pıramıtlerde, buyuk mezar yapdarında, antıktapınaklardabulunabdır" rurdendır (s 137) " Avrupa mımarı taııhınde klasık mımarı nı/amların yerı neysc, kubb vt kubbelı çardağın Osmanlı mımarısındekı yerıodur"(s 209) Osmanb klasık mımar lığında "Gıde?ck bdlurla^an bır mukem mclkk aravı^ı ı*,ınde (s 188), bu "krıstalı 7asyona" varılmıştır (s 167) Antak "Sınan'ın uslubu bırbırını takıp eden bır ge lışme zıncırı ıçınde değd, buyuk bır mekân kavramının e^zamank deneyımlerı olarak değerlendırdmelıdır" (s 211) Yazılı ol mayan ve kavramlaştınlmami!} "buyuk mekân kuramı" aslında ımgelemdekı bır ıdeal bıçımdcn bas,ka bır sey olmasa gere kır Tum <,aba bu ıdeal bıume ulaşmak ıçındır "Sınan'ın mımarlığı hep aynı soru na (,ozum bulmak ıçın gecmışe" benze mektedır (s 211) Ancak burada ortaya çıkan bılımsel butunluk, "kurgusu ge ometrıkolsada, , sezgısel veduygusalnır butunluktur Doğa ıçınde duyulan bır bu tunluk hıssıdır" (s 208) Klasık donem ()smanlı mımarlığının bı ^ımıne ılı^kın bu alıntdar, kıtap bovunca suıdurulen kımı ı/leklerın anlam ka7an masına ncdtn oluyor Anlatısal yakJa^ım laıa ve sımgesel fona dııenme, ıkonogra fıyle fa/laca ı^ i(,eolan Batı sanat taııhının kuıam ve kavramlarından kurulma ısteğı, yer ycr 7anaatkârlık dıi7eyınde betımle nen tasarını dunyasının dolayımsızlığı, ıçe rık ve bıçımde ındırgenmı^lığın sergdenmesı, hep Osmanlı numarlığının neıedey se kendılığınden ortaya çıkmı^, doğal ve salt bıt.ımc dı^kın kımlığını vurgulamak ıçuıdır, gıttık(,e daha telaşlı olan soylem sağanağında anlatının otesınc ge<,meye (,ağndır, so/u yadsımak, ozne nesne ayrı mının dışına çıkmaktır tnsanı merke?ıne odaklayan meı kezı kubbenın altında dur mak, bıumı temaşa etmek, yerın /aman akiijinın lune gırmek, evrenın /amanına dokunumak, değddığı anda uzakla^mak, J urnermek "Ne soyler aslında bır sıır Ne habeı veıır' (,ok a/ !;ey, onu anlayana" (6) • Sınan'ın Sanatı ve Selimiye/ Dnğan Kuban/ larıh Vak/ı Ytırt Yayınları/ 2 Baskt/ l.kım 199H/251 ı Kılapa yapıldn gundı rnn lcr i{ın 1 ')'J7 ta rıhlı bırına haskt kullambmş v( mctnın ıçınde sayfa numaralarıyla verdmıştır 1) Walter Benjamın, Das Kunstwerk ım 7eıralter seıncr technıschen Reproduzıer baıkeıt, \ lankrurta M Suhrkamp, 1981, s 15 2) Pıerre Bourdıeu, Lntwurf eıııer 1 he orıe der Praxıs, Frankfurt a M Suhr kamp, 1979, s 164 165 3ae 4) "Doğan Kuban ıle'Sınan'ın Sanatı ve Selimiye' Aıllı Kıtabı UzerıneSoyleiji" Mı marlık, sayı 284, 12/1998 s 29 5) Maıtın I leıdegger, Dr Ursprung des Kıınstwcrks, Stuttgart Reclam, 1995, s 37 39 54 6) Walter Bcn)amın, "Dıe Autgabe des Ubeıset/eıs ' CîesammelteSclıııften FV/I \ rankhırta M Suhıkamp, 1980 s 9 Savılarla edebivat "Papağan Teorcmı" matematikçiler, matematik heveslileri, matcmatiktcn korkanlar dışında özellikle de iyi edebiyat meraklılarını, güzcl hikâyeler dinlemek ısteyenleri, heyecanlı ve coşkulu bir anlatımdan hoşlanan okuyucuları da ılgilcndırecek bir kitap İSMAİL YERGUZ "lınanların, btlımın gerçeklerıy le ılgdenmeltnm saglamak ıçın guzcl btkâycU r de anlatmak ge rekır nnlara " maya başlaı ve felse fe tarıhındekı eskı dostlarına kavuijuı Her akşam toplantı lar duzenler Ravıg nan Sokağı'ndakı evınde, I'hales, Pythagoras, Descar tes, Euler, Fermat Jhales'ın, Keops pı ramıdının boyunu, nasd olçtuğunden baslayıp, gunumuze kadar butun matematik tarını dıdık dıdık edılır Bu arada papağanın da taıtı^mala ra katılması kımscyı ^asırtma/ Arap rakamlarının aslında I lınt rakam ları olduğunu, ıkı/, dost, karmaşık, as,kın vb saydar olduğunu, Taıtaglıa'nın Cîalo ıs'nın Omer I Iayyam'ın hayatlarını oğre nırı/ Hındıstan'dan Mısır'a, Kafkas ya'dan Sırakuza'ya kadar dunyanın bır çok bolgesınde dolasjirız adeta Yazar bdım adandarının ya^amlaı ını ve yırmı beş yuzyda yayılmış bulıiijlarını son derece dgınç bıı bıçımde sunuyor Sıfuı Arapların değd, Hıntlılerın nasd bulduk ları, fngılı/ Recordc, c^ıtlığı gostermek ıçın nıçm ıkı paralel çızgıyı tercıh ettığı nı Papağan Teoremf nın bı/ı bellı başlı kurumların ortaya çıktığı Mdet'ten Sua kuza'ya, tskenderıye'den Bağdat'a, do la^tuuığı yerler kesınlıklc tesadufen seçd mış değd, Tanıtlamanın Yunanıstan'da doğmuij olmasının nedenı demokrasıde ç urutuleme7 bır bıçımde ınandırıcıolma nıngereklılığıdıı DenısGued),Thales'ıın aynı zamanda bır fdozof olduğunu, Ark hımcdcs'ın sava^ makınelerı gelı^tırdığı nı, bırçok matematıkçının de sıır yazmı^ olduğunu, Iskenderıye Kurupnanesrnm oykusunu anımsatıyoı Fermat, Luleı, Eukleıdes bırer roman kahramanı olmu% lar kıtapta adeta' Kıtabın ya/arı Denıs Gutdj, Parıs VI II Unıversıtesı'nde bdımler tarıhı, mate matık, matematik tarıhı derslerı veriyor aynı zamanda sinemacı senarıst Buyuk olçude matematik, matematik taııhı ve felscfenın ağır bastığı Papağan Teoremi bır anlamda okuyucuya matematığı sev dırebdmek, onlara matematik tarıhınde de roman kahramanları bulunduğunu gostermek amacıyla kaleme alınmı^ De nıs Gued)'e gore "Matematik dılı çok onemlıdır Matenıatıkte sozcukleı vc cumlelervardırvebunlartesadııfenseçıl mı<} değıldn kesınlıkle Bır matematik cumlesı bır s,ey anlatır Matematik dılını oğrenmek gereku Bır matematıkçı bıı formul yazdiğında bır dıışuce açıklamak bırolguyu gostermek ıstıyoıduı Lğcı bır roman tutkular, sorgulamalar, sıkıntdaı heyecanlar, takıntılar, a%k veolumden olu suyorsa bu demektır kı matematik kesin lıkle çok tutku vcrıcı bır romandır Papağan Ieoremı matematikçdeı, ma tematık heveslileri, matematıkten kor kanlar dısında ozellıkle de ıyı edebiyat merakldarını, gu/el hikâyeler dinlemek ısteyenleri, heyecanlı ve coskulu bır anla tımdan hoşlanan okuyucuları da ılgılen dırccektır Metnı susleyen denklcmler vı geometrı ^ekdlerı aıasında ınsanı urpeı ten dramlar ve hayranlık uyandırıu port releı Mızahı, gerıLmı ve salt akla saygı yı ustaca bağdaijtırmayı bılen Gued) okıı yucu suruklemeyı oldukça ıyı baş,aııyoı Rakamlarla e«.(ebıyatı bııle^tııen Papa ğan reoremı'nın /engınlığı yalnı/ca yapı tın sonundaGuedı'ın te^ekkurettıgı ısını lere bakıldığmda bıle anlaijdıyor» Papağan Teoremi/D< nıs Gued;/1 urh <,ısı Utnaıl Yırgıız/dniKcl Yayıını hk/U4 s K İ T A P Papagan Teoremi P apağan Teoremi oğrenme zevkıyle okuma zevkını bırles,tıren bır yapıt Roman olarak nıtelenen bu kıtap buyuk matematıkçılcrın destanı ve matematik derslerınden olu^uyoraynı zaman da Farklı amaçların uyum ıçınde bırle^ tıgı yenı bır tur de dıyebdırız buna lekerlekJı sandalyeye mahkum ya^lı fı lo/of kıtapçı Mos^) Ruche'e gunun bı rınde Amazon ormanlarından ttıhaf bır hedıye gelır Sorbonne'dan ve Dııenıs, gunlerınden eskı arkadaşı, altın arayıcısı Hlgar Grosouvre'un kutuphantsıdır bu hedıye Çok savıda değerlı kıtaptan olu şan bıı hazıne Grosrrouvre bu vesıley lc gonderdığı mektubun bu yeıınde şoy le der ' F,n ıyı romancdarımızın yanıtlanyla boy olçu^ebdecek değerde hıkâye leı bıdacaksın bu kıtaplarda " Oyleyse nıçın kurtulmak ıstenıeKtedır bu kutup haneden* Matematik tarıhının en onem lı onermclennden ıkısınıtanıtladığınıyaz mı^tıı aıkada^ınaLlgar vebunları "sadık bır dosta" emanet etmı^tır Arkasından gelen nıektup Llgar Gıosrouvıe'un ya nan evınde olu bulunduğunu bddıren bır polis tutanagı Revıgnan Sokağı'ndakı evın butun bı reylerı sefcrber ofur Yaıı felçlı durumda Pıeııe Ruche ten sonra kıtabevı yonetı mını ele alan Perrette, ıkızlerı ve bıt pa /aıından yaralı bır papağan getıren ku çuk evlatlığı, kulakları duymayan Max Kıtaplar taranır, kutupnanlere, bıhm merke/lerıne gıılılır Grosrouvre'un olumunun sırrının kı tapları ıunde bır yerlerde yattığına ına nan Pıerre Ruche uuyuk bır çaba harca Matematik « I Matematik tarihi Anlatnnötesi Denls Cuedl Parts vm Ünlversltesi nde bllimier tarihl matematik matematik tarlhl derslerl veriyor aynı zamanda sinemacı senarıst C U M H U R İ Y E T SAYI 4 8 4