Katalog

Alev Coşkun "Eğitimde Cığır Açan Devrimci: Hasan Âli Yüccl" adlı kitabında yakın tarihimizin bu büyük eğitimcisinin geniş kitlelerin büinç düzeyine kavusturulmasında nasıl öncülük ettiğini sergiliyor. KADRİ GÜLHAN öy Enstitiilerinin kuruluşu olan her 17 Nisan'da, Hasan Âli Yücel andır. Gerek Köy Enstitüleri gerckse Hasan Âli Yücel üzerinde dc övgülü makaleler yazılır. Bu güne kadar da Köy Enstitüleri üzerinde yüzlerce kitap binlerce makale yazılmıştır. Nasıl yüce Atatürk'ü tam anlayıp, kimi kesimlere tam anlatamadıysak, aydınlık yolunun, çağa açılma yolunun simgcsi olan Köy enstitüferini ve onun yaratıcısı Yücel'i de kimi kesimlere benimsetemedik. Köy Enstitülerini anlayabilmek için biraz gerilere gitmemiz gerekiyor. Atatürk, Kurtuluş Savaşı'ndan sonra yıkık, yorgun ve yoksul düşmüş iilke ve insanın kalkınması için eğitim ve ekonomiye öncelik tanımıstı. Nüfusun %80'i köy ve köylü olan ülkenin kalkınmasının başlaması akıkılığı gercktiriyordu. Köylünün aydınlanmasının ön koşulu olan büyük kıtlenin eğitiminin en kısa sürede gerçekleşmesi için "Eğitim Seferberliği"nin başlatılması gerekiyordu. Alev Coşkun dan "Hasan Âli Yücel" Eğitimde çığır acan devrimci K Alev Coşkun son yıllarda üstüste yayımladığı kltaplara bir yenlslnl ekledl. Köy öğratmon okulan Kısa sürede köylünün okuyup yazabilmesi için bursla eğitimciler yetiştirilrniş, sonralan kökeni köyden olan, askerliğini çavuş, onbaşı olarak bitirmiş bilinçli köy çocukları altı aylık "EĞÎTMEN" kurslarından geçirilerek köy ve köylerine gönderilmişti. Buna ek olarak da üç yıl, beş yıl eğitim süreli ilkokul ve köy öğretmen okııllan açılmıştı. Üç yıl, beş yıl süresi olan bu okullarda da köye öğretmen göndermenin zorluğunu gidermek için köye köyden alarak, köye köy öğretmenini yctiştirmek amacıyla 17 Nisan 1940 yıiında 3803 sayılı yasayla Köy Enstitüleri işjevc geçirilerek yıırdun dört bir yanında çok kısa bir süre içinde Devlet e yük olmadan 21 adet Köy Enstitüsü kurulmuştu. üldür de yiğidin hakkını ver derler ya; Köy Enstitüleri büyük devlet adamı sayın Ismet Inönü'nün Cumhurbaşkanı seçilişinden sonra O'nun gücüyle kurulmuş, koruyuculuğunda yaşam bulmııştıır. Tüm bu sözlerimi, eski Izmir milletvekili ve Turizm Bakanı Dr. Alev Coşkun'un yazdığı "Eğitimde Çığır Açan Devrimci Hasan Âli Yücel" kitabına getirerek bağlamak istiyorum. Alev Coşkun son yıllarda üstüste yayımladığı kitaplarla yayın dünyasında dıkkat çekmeye başladı. Kııvayı Milliyenin Kuruluşu; Sepettcki Laleler (Toplumsal ve Siyasal Yazılar) kitapları Cumhurhiyet Kitap Kulübü tarafından yayımlandı. Şimdi de I lasan Âli Yücelİe ilgili yapıtı günceldir. Bu yapıt hakkında, Oktay Akbal sütununda şöyle seslendi: "Köy Enstitüleri, 1 lalkevleri, Dil ve Tarih Kurumları! Bütün bunları yıktılar, ycrine inandıkları çağ dışı anlayışları yürürlüğe koydular. Atatürk Türkiye'sini yozlaştırmak için ellerindcn gcleni yaptılar, yapıyorlar... "... Dostum Alev Coşkun "Eğitimde Çıgır Açan Devrimci: Hasan Âli Yücel" adlı kitabında yakın tarihimi/ın bu büyük eğitimcisinin geniş kitlelerin bilinç düzeyine kavusturulmasında nasıl öncülük ettiğini sergilemiş. Coşkun,Yücel'in kişiliğini şöyle tanımlamış: "Her milletvekili,her bakan, her başbakan 'devlet adamı' değildir. Devlet adamı, çıgır açan insandır. Tepki veren insandır, tavır koyan kiC U M H U R İ Y E T K İ T A P şidir. Dengelidir, dürüsttür, yurtseyerdir. Kendi çıkarlarını değil sürekli ülkesinin Çikarlarını ön planda tutan kişidir." (Cumhuriyet, 17 Nisan 1999) Bu yapıt aslında, Alev Coşkun'un 1617 Aralık, 1997 tarihinde Izmir Üniversiteleri Oğretim Elemanları Derneği tarafından düzenlenen "Dpğumunun 100. Yıldönümünde Hasan Âli Yücel" Scmpozyumunda sunulan "Devlet Adamı Hasan Âli Yücel" tebliğinin genişlemesiyle ortaya çıkmıştır. Bu kitapta, Hasan Âli Yücel'in kişiliği, ailc yapısı ve çevresi, birikimi ve yaptıklan verilmcktedir. Yücel'in üniversite eğitimi, Milli Eğitim Bakanlığı Mülettişjiği, Gazi Eğitim Enstitüsü Müdürlüğü, Orta Öğretim Genel Müdürlüğü anlatılmakta, poiitik yaşama girişi üzerinde durulmaktadır. Yücel'in Mıllı Eğitim Bakanı olarak yaptıkları irdelenmektedir. Yücel'in sadece Köv Enstitülerini kuran bir yönetici olmadığı Türk Neşriyat Kongrcsi, Birinci Eğitim Şurası, Devlet Resim ve 1 leykel Sergisi, Tercüme Bürosu, Tercüme Dergisi Ansiklopcdiler, Dünya Klasikleri, Ûevlet Konservatuvarı, Eski Eserler ve Müzeler, Ders kitaplarının standartlaştınlması, mesleki ve tcknik eğitim gibi ilklere imza atan bir devrimci ofduğu vurgulanmaktadır. Köy Enstitülerinin önemi ve güncelliğine ait aşağıdaki bölüm, kitabın güncelliğini ortaya koymaya yeterlidir: Enstttütertn önemi ve güncaüği "Türk aydınlanma sürecinde Köy Enstitüleri köyün eğitim yoluyla çağa açılması yolunda çok öncmli bir simgeydi. Cumhurniyet, Osmanlılardan yoksul, dingin ve dünyaya kapalı bir köy teslim almıştır. Anadolu insanı, okumasız, yazmasız, çağdan uzak, kapalı bir dünyada yaşıyordu. Köylü üretici gücünü savaşlarda tüketmişti. Atatürk'ün yarattığı yeni ulusun, yeni devletin varlığı, yeni insanın yaratılmasına bağlıydı. Atatürk devrimlerinin temelinde, aslında bu yeni insanın yaradılışı vardır. Kimileri Atatürk'ün alt yapı devrimleriyle değil, üst yapı devrimleriyle uğraştığını bu üst yapı devrimlerinin yapay olduğunu öne sürerler. Oysa Atatürk Devrimi, Türk Devrimi, bir yandan işgalci güçlere karşı halkın ayaklanması, öte yandan, Ulusal Kurtuluş Savaşı zaferinden sonra yapılan köklü temel değisimleri kapsar. Atatürk Devrimi toplumsal ve ekonomik yapıda, tonlumun yaşam biçiminde, hukuk alanıncıa, eğitimin laik temellere oturtulmasında, kijJtür ve dilde, alfabede, devletin yapısının laik temellere oturtulmasında, köklü değişimlcr yaptı. Bu, Türk insanını değiştiren, alt yapıda yeni bir insanın yaratılmasını amaçlayan köklü bir devrimdir. Orta çağlardan beri sürc gelen ve kafaların içinde çöreklenmiş teokratik bağların koparılmasının savaşımıydı bu cîevrim. Aslında, toplumun ümmetjen ulus bilincine taşınmasıydı. Bu nedenle Atatürk toplum yaşamını kökünden değiştiren bir aydınlanma devrimcisidir. Atatürk devrimini en iyiözümseyip, onu anlamlaştıran onu güncelleştiren eğitimci Yücel'dir. Cumhuriyetin ilk yıllarında Ankara'da hukuk danışmanlığı yapan Leon Ostrozog Ankara Reformu adlı eserinde "Lozan'dan sonra girişilen eylemler gösterir ki, gerçekte tslam dünyasının o güne kadar hiç görmediği bir devrim yapılıyordu." Bu devrimin atılımcı, çağdaş, aydınlanmacı özünü içinde taşıyan en önemli kurumların başında: Köy Enstitüleri, Halk I',vleri, Türk Dil veTarih Kurumları gelir. Bu kuruluşlann özgörevleri, yıkık yurdu onarmak, bitkin Köy Enstnöterlnln Önemi veGünceüği insanı dirilterek yepy( .ii, dipdiri bir toplum, bir ulus yaratmaktır. Bu kurumların içindeki çok amaçlı eğitim kurumu, Köy Enstitüleri, binlerce öğretmcn, usta öğrelici, sağlıkçı, tarımcı u'tiştirdi. Kısa sürede sayısı 21'e ulaşan Köy Enstitüsünde parasal değeri katrilyonlara varan yapılar kuruldu, alanlar açıldı. Milyonlarca metrekare toprak işlendi, ekilecek duruma getirildi. Milyonlarca ağaç yetiştirildi. Büyük ve küçük baş milyonlarca hayvan üretildi. Köy Enstitüleri deneyi Anadolu köylüsünün, Anadolu köylerindcn gelen pırıl ırıl eençlerin önü açıldığınua, bağnaz askılardan arındığında, nasıl bir yaratıcı eüce dönüştüğünün en somut, en güzel örnekleridir. Bu kurumlar kapatılınca aynı kaynaktan gelen gençler özellikle 19501997 sürecinde ImamHatip okullarına kanalize edildi. Bugünkü sorunlarla dolu, Tiirkiye'nin manzarası doğdu. Köy Enstitülerinde okumaya gelen köylü çocuklarının akıllarının önündcki tüm engeller kaldırılırken, lmam Hatipte okuyan köy çocuklarının akıllarının önüne "şeriat engcli konuldu. Dünyada uygarlık için, yaşam için, başarı için en gerçek yol gösterici bilimdir, rendir. Bilim ve tekniğin dışında yol gösterici aramak aymazlıktır, bilgisizliktir, sapkınlıktır" diyen Atatürk'ün bu temel feısefesi Köy Enstitülerinin yolunu açan ve aydınlatan bir göstergeydi. E Hasan Âli Yücel'in Türk devrimine katkıda bulunan devrimciler içinde önemli, ayn bir yeri vardır. Herşeyden önce Atatürk Devrimlerinin uygulayıcıları arasında yaratıcı niteliğiyle diğerlerinden ayndır. 1938 yıiında Milli Eğitim Bakanı olduğunda genç Cumhuriyetin olanakları kısıtlıydı, hem (Je çok kısıtlıydı. Bunlara karşın 1 lasan Âli Yücel'in bir bakan olarak, en üst duzeydeki bir devlet yetkilisi olarak Köy Enstitüleri icin verdiği savaş, yarattığı kültürel kurumlar ve eserler bütün övgülcrin üstündedir. Onun yaratıcılığı Köy Enstitülerine uyguladığı eğitimde Delirir. Yücel, bu okulTarda uygulanan eğitimin içeriğini evrenselleştirmiştir. Kırsal alanda yaşayan insanın koşullarına uydurulmuş dünyada bir benzeri olmayan gerçek atılımcı bir devrimc nitelik kazandırmıştır. Yücel ve arkadaşları Köy Enstitülerin de yeni bir öğretmen yetiştirmek istiyorlardı. O öğretmen yaşadığı çevresinin ya da yıllann teokratik birikimlerinin tutsa ğı değil, karşılaştığı her konuyıı, her sorunu lcoşulların ckonomik çerçevebini de göz önünde tutarak insancıl yaklaşımlarla çözümleyen yeni bir insan olacaktı. Devlet adamı, günlük siyasalları değil, geleceği diisünen vc geleceği kuran luşidir. Hasan Âli Yücel gibi... (S. 7175) 95 sayfalık bu kitapta 48 adet dipnot kullanılmış. Yücel'le ilgili her konuda makale ve kitaplardan kanıt gösterilmiş. Ayrıca, kitapta Köy Enstitüleri ve Yücel'le ilgili 11 adet çok ilginçresim vcrilmiş. Resimler tsmail Hakkı Tonguç EğitDer Eğitim Müzcsi'nden sağlanmış. Şu yıllarda yaşam savaşı veren, ak saç lı, onur yüklü Köy Enstitüsü Eğitimcilerinin, Sağlıkçılannın tümüne, anılarını tazelemeleri için Köy Enstitüleri mezunla rına, Köy Enstitüleri âşıklarına, Avtlınlanma felsefesinin isimsiz neferlerine bu yapıtı salık veriyorum. Alev Coşkun'a ellerine ve kafana sağlık diyorum. • * Eğitimde Çığır Açan Devrimci 1 lasan Âli Yücel/Dr Alev C.oşkun D Cnmhurtyet Kitap Kulübü/ 'J5 v SAYFA 11 YünTtayamtıafeiı Hasan All Yucet'ln bir bakan olarak. en üst duzeydeki bir devlet vetkllisi olarak Köy Enstitüleri için verdiği savaş. yarattığı kuiturel kurumlar ve eserler butun ovgulerln üstundedlr 484 SA YI