Katalog

Aziz Nesin'in, özellikle 12 Eylül öncesindcn başlayarak yurtdışındaki bir dostuyla 12 Eylül dönemindeki mektuplaşmaları, bu döncm içinde onurlu aydın tavrının simgesi haline gtrlen bır usta yazarın yaşama bir başka açıdan tanıklığı adcta. ONER YAGCI MektuD edebivatımıza katkı 20 Ocak gunıı Istanbul'a ınccegım, sonra on bcs gun yıne bu odaya kapanıp c,alı^a cağım O ııenlı çok o/lcdığım bu/agıyı (Sultan'ı), kuzuyu (Pienses'ı), keçıyı (Ma ıılyn Monroc) ve tavukları bılc gormcyc zaman bulanıadım daha 1 lcr gccc saba ha karşı saat dorttc yataga gırıyorum Iş, ış, ış Korkunç bır şcy Bu yakmmanın Azı/ Nesın'de nerelere vardıgını d.ı 10 Şııbat 1981 tarıhlı mek tuptan oğıenıyoı ıı/ "Hımın hcmcn heıkes, daha doğıusu hcrduygukı ınsan bır ycrc kaçıp sıgınmak /orundadır Kımısıgcleeeğesığınır Orne ğın Alman toplumu hep geleccğe sığın mıştır Buyuk duşler tasaılamiş gelecek ıçın, Bırıncı ve Ikıncı Dunya Savasları bu yuk geleccğc sığınma duşlcrıdır Kımı ınsanlar da, bızTurklcrgıbı, geçmışe sığını ıız, o/cllıklc bu\uk tarıhı olup da czılmıs uluslaıın ınsanları, gcçmışlerıne sığınarak avunurlar Bu, tanhc baglı fa^umdn Bcn deyapayalnızolduğumdankendımckaçıp sığınıyorum Çalı^mak bcnı mutsuzluktan kurtanyoı Kendıme sı^ınınca ıkı ınsan ol mus, gıbı oluyoı vc hic yalnızlık acısı çck mıyorum, tersınc yalnulığınıdan mutlu oluyorum Oıneöın cc/acvınck*, hastanc de, gurbettc ya ua yalnu ya^ayan ınsanlar ıçın akşamın gcceye donu^cn saatlerı <,ok acı verıcı, çok u/unçludur Bu acıyı, bu u/uncu anlatan pck çok sjır \aıdıı Bcn o saatlerde, çalışiyoısam dalıp gıtmıssem, çalıştığım konunun lıavasına gumıssem yazaı ak kurduğum başka bır tlunyanın ıcı nc gırıp orda yaşıyoısanı ıste o u/unçlu acıyı çekmem Bu ınsanın kcndınckaçıp sıgnması demcktıı 15 Ocak 1981 tarıhlı mektuptakı, "Fe lu senı vaşama baglayan nedır1 Nc yapmak ıstıyorsun, nc yaparsan mutlu olursuti'1' sorularının ve ardınd.ın gelcn şıı yanıtların da bır ya/arın yaşamı yorumlayışının akta ıılması oldugunu goruru/ "Oncc bunu saptamalısın Senın ıçındc dahacahıç ışlenmemışbıı tutkuccvhenol duğunu se/ınlıyorum Cîı/lı bır muccvher, ama hıcbır kuyumcunun dınden geçmc mış, daha bıçımknıp, |iarlamamış Cîun ışı&na çıksa belkı dc bırdcn yanıp kııl ola cak bır cevhcr taşıdır o Kuyumcunun ustası kcndı ham taşını ışlcyıp, muccvhc ıc çcvırcndır, kendını bıçımıendırıp ısıtıp parlatıp, kcndı ham maddcsını, kencfı ka yasını dantcl dantcl işkyıp go/lcı kamaş rıranclır ' cıımlckıı, ya/ar adaylaıına bıı yolgosteımeolurkm, Insanları yanlışlara, mutsu/ltıklaıa ıtcn hep umaısizlıklaıdıı ' lck Yol' adlı romanımda ıştc bunu anlat maya çalıştım Zaman /aman oylc umarsi/ kalııı/ kı kurtuluş dıyc, umut dıyc, mutlu olacağız sanısıylabusbutun dar çıkmazla ra gırcrı/, sonunda dalıa çok acı çekeıız Hcpımı/ın yasamında vardır boylc acılı doncmlcı Bu c umkkrlc mcktubun bır yaşam dc ncyımının aktarılmasına donuştuğtı goru lur Aynı mektubun Bcn yaşlıyım, yaşlılar bcncılolur Ama bcn bencıl bıryaşlı dcğı lım Bcn duygu ınsanıyım ama aynı /a manda akılciyım bu da benı gcrçekçı ya pıyor " cumklcrı dc bır kez daha A/ı/ Ncsin'ı tanıma fırsatları vcrır okurlarına Mckluplarda ya/ınsal yasamla ılgılı dc geılendıınıclertk okuru/ Orneğın lOSu bat 1981 taııhlı ımkiuptakı şu sarırlar nır ya/arın yapıtlarının lılmc almmasiyla ılgı Iı bclkı dc ya/ııı scıuvcnı ıçınde yanıtları veıılmcmışolan dusunctk nn, duyguların aktaıımı olmaktadıı 1 lclc son c ıımlc ya şamını Ncsın Vakd'na, oıadakı çocuklarııı gclcccğınc adamış bıı ınsanın sevınç duyması ıçın nc bcckllcı odcdıgını acı bıçim dı dc olsa duyumsafır "Buyıl ıkııoınanımdanlilmyaptıiaı bı rı /ubıık bııı dc dol Kral'ı Ikısı ck çok lemcmesinın hıı/ nunu de aktarıyoı "'Boylc (îelmış Boyle Gltmez' dızl sının ılk kıtabı 'Yol'dıır tkıncı kıta bı 'Yokuşıın Ba şı'dıı Uçuneukıtap 'Yokuş Yukaıı'dır Dondunc u kıtap 'Doruk' Bcşıncı kı tap, yanı şımdı yaşa dıgım gunlerde 'Yokuş Âşağı' olacak Bcn yokuş, asağıyı yaşamaktayım kı bu bır amansı/ rıı/la bıtışe gıdıştır " Buradakı hu/un, Azı/ Nesin'in o/yaşa moykusel kıtaplarından ancak ıkısının olıı munden oncc yayımlanabıldığı, ııcııncıısıı olan "Yokuş Yukan"nın olumunucn son ra oğlu Alı Ncsın taıafından hazırlanıp 1996'dayayımlandıöı, dorduncu vebeşın cı kıtaplannsa okurla buluşamadıgı gerçc gının vcıdığı bıı hu/ıındııt A717 Nesın'c hu/un veren bır başka ola yı da, 12 Lylul donemındc yaşanılan ve 29 Nısan 1983 tarıhlı mektupta ycr alan şu sa tırlarda goruyoru/ "Amerıka'ya gıdemıyorum Cunku hıı kumct bana yurtdışına çıkma yasagı koy dıı vc pasapoıtumu elımden aldı Yurtcıı şına çıkma yasağı koymak ıçın bır gcrekçc araduarvebuJdulaı 24 yıl once 'Oncu' ad Iı bır gazetede ya/dıgım bır yazı Bu ya/ı 'A/ (îıttık 07 Gıttık' adlı kırabıma da gır mış vc bu kıtap yırmı yıldan bcn beş ke/ basılmıştı Şımdı benı 24 yıl oncc ya7dıgım bu ya/ıdan mahkcmcyc vcrdıkr kı bana yurtdışına çıkma yasağı koyabılsınlcı Go ruyorsunkıheı şeyyasal, yasalara gorc ya pılıyor Amerıka'ya gıdebılseydım, kalp amelıyatı olacaktım Bunu da bılıyorlar Dcmck, obncnıı ıstıyorlar Bundan başka Amc rıka'ya gıdıncc, uç yıldan bc 11 gormc dığım ortanca oğlıım Alı'yı gorccektım () bcnım dunyadakı en ıyı arkadaşımdır Ya le Unıversıtesı'nde matematık asıstanı, bır genç dahı Salıha Scheınhardt'ın ya/dıklarından da oğrcneceğımız çok şcy vaı Orncğın, 14 Ekım 1983 tarıhlı mektup taşunlaı ya/ılı "Caışamba gunıı T'ıanktuıt Kıtap Fuarı açıldı Oraya bıle gıtmck mumkunolnıayacak Zaman yok tlgılıha bcrlcrı tclcvızyondan ulıyoı ıını Son haf talarda Alman polısı bırçok kıtaba por nogıafı gcrekçesıyle el koydıı, bunların arasında E Fromm'un "Scvmck Sanatı"da var Bu ne korkunç bıı şcy1 Daha Na/ı lcrın yaktıgı yuzbmlcrcc kıtap unutulına dan lutucu Kohl hukumetının ılk mey vclcrını topluyoruz Mektuplarda, ulkcmi7cle yaşanılanlarla ılışkın goruşler dc vaı elbette Orncğın, 15 Ha/ıran 1984 tarıhlı mek tupta ve sonrasındakı mektuplarda "Ay dınlar Dılekçcsı"ylc ılgılı dusuncclerı var Azız Nesin'in Sonra da I kın AŞ,Bılar AS, Onbınler AŞ, 12 Cylul, kıtapları ve o/cl lıkle Ncsın Vakfı'yla ılgılı dusuncclerı, or ncğın 2 Ocak 1988 tarıhlı mektup "Vakıf ışlerını dc oğrenmck ıster mısm" 25 çocıığum var Bu pahalılık en çok bı/ı yıktı Ayda dort buçuk mılyon lııa gıdcıı mi7 var Bunca parayı ka7anmak /orunda yım Zanıansizlığımın bır nedcnı dc bu IJstclık aycla dort buçuk mılyon lırayla da rahat, geniş yaşayamıyoru/ Dayan Azı? Ncsın, dayan' Mektupları ıçın de teşekkur etmelıyı/ A/ı/ Ncsın'c Onıın yarattığı ve yaşamını adadıgı Nc sın Vakfı nı yaşatmaksa boynumu/un bor cu olmalı • (*) Aziz NesinSaliha Scheinhardt:Mektuplar/ ( uınhunytt Kıtapları/ Mart 1999/ 272 ^ SAYFA 15 Aziz NesinSaliha Scheinhardt mektuplaşmaları A 7iz Nesın, olumunden sonra yayırn lanan "Mum 1 Lıl.ı" (gunce, Dusun Yayınuhk İ995), Bııtakım A/i/lık lcr (oyıın, uyarlayan Genco Lrkai, Adanı Yayıneılık 1995), "Boylc Gelmış Boyk Gıtme/ 3 Yokuş Yukan" (anı, Auanı Ya yıncilık 1996), "Go/unu/Aydın nfcnclım" (gulmece oykulcıı, Adam Yayıncılık 1997), "TurkıyeŞarkısı Nâ>ım" (anı ınee leme, Adanı Yayıncilık 1998),"Bır Vıcdan Davası" (anı, Adam Yayınedık 1998) adlı kıtaplanyla aydmlığını surduıuyor "Go/yaşından Gulmeceye Azı/ Ncsın ' (Alpay Kabacalı, Çaödaş, Yayınları 1995), Yaşasın Azız Ncsın (Demutaş Ceyhıın, Sıs çanı Yayıncılık 1995), " V Arkadaşım A/ı/ Ncsın' (Mııjdat Gezen, Mıllıyet Yayınları 1995), "Tersıne Iebbet" (Dcıleycn Yalın lstenç Kokuturk, Toplumsal Donuşum Yayınları 1995), "Olıımıı 1 lak Eden Olumsuz Azız Nesın" (Hazırlayan Mctın Aksoy, Çağdaş Ga/crccıler Derncğı Yayın ları, 1995), "Ya/ Babam Ya/" (Ahmet Nc sin, Duşun Yayıncılık 1995), "A/ı/ Ne ' otoğıaflaı (Ataol Behıamoğlu, sın Duşıın Yayıncılık 1995), "A/ız Nesın Gunleıı" (Ldebıvatçilar Dcıncğı, 1996), ' Gulc Gulc Azız Nesın" (Deıleyen 1 lay ıı Bıldık, loplumsal Donuşum Yayınları 1997), "AzızNesın Aydmlıgı" (Oner Yağ cı, Lngın Yayıncılık 1997), "(lomuyu Ara yan Adam" (1 la/ırlayan Alı Ncsın, Sel Ya yıncılık 1998) adlı kıtaplarsa Azız Nesın hakkında ya/ılan vc onıın aydınlığını ço ğaltan kıtaplardı kotu olmuş Zubuk yıne neyse ama Gol Kralıbıı ıc/alettı ricştırmenlerbcğcndı Benı yalnızca parasi ılgılendırıyor Bır gulmccc ya/an sakal bırakır vc son ıa da sakalla ılgılı duşuncekrını aktarırsa neler soylcr dıyc duşuncnlcr ıçın 24 Mart 1981 taııhlı mektubunda, "Sakalbırakma mın pck çok nedcnlcrı var" deyıp hcr sa bah tıraş olmak sıkıntısından kurtuJdu^u nu, tıra^ olmaya ayııdığı /.amanı ka/andı ğını, yu/unu cskıtmedığını, sakalın kışın soğuğundan korudugunu, tıraş bıcagı pa ıasından ka/ançlı oldugunu, sakal bııak masının şakalaşacak bır konu yarattı^ını, sakalının çcvıcsındc daha saygınlık ka/an dırdıgını, sakalıyla oynadıgı ıçın tcspıh gı bı kutu bıı alışkanlıklaıdan kurtulduğunu, genckşmış gorunduğunu, ıstedığı an ke sebılcccğını ama ıstedığı an sakal çıkara mayatağım soylcycn A/ı/ Ncsın'ın dcdık lerı, onıın yaşamdakı kuçuk ayrıntılarkar şısında bunca yaratıcı olabılmcsındekı gı /ı bıra/ aralar sanırım Mcktuplatda A/ı/ Nısın ın kcnılısıylc ılgılı soylcncnenlcıc veıdıgı yanıtlardan, orncğın 24 Ağustos 1981'dc ya/dığı, "Dunyada uç şeyc clayancam (sabrım) hıç yok Aptallık, bayağılık, çııkınlık Ama bunların hcr tııtlusıı L ıı kın yıı/ dcğıl salt, çırkın davranış BenbuValurta dunya nın ve tarıhın cn kuçuk dıktatorlugunu kurdum, cğeı bunca ozveıı bunca scvgı dolıı yuıck bunca lyı yurcklılık, bu dcıılı başkalaıı ıçın çalışmak, olesıyc kendını vcrnıck dıktatorluksc,cvet oyle " cumle leıınden onıın yaşama yaklaşımıyla ılgılı bılgılcı dc cdındcbılınır Buıadan şıınıı ogrcnıyoru/ kı, Ncsın Vakfı Azız Ncsın ın her şcyıdır Aynı mek tııpta, "Başkalarının ne dcdığı, benını hıç umuı umda dcğıl Bana bu umursama/hğı veren, oncc yaşım, sonra da nc yaptığımı vc nc yapmak ıstc dığımı bılınçlı olarak bılmcmdır " cumlcleıı de oııun kışılıgıne tıı tıılmııs bır ayna gıbıdır sankı 1 Lylul 1981 tarıhlı mektuptakı şusatır lar, bırçok konııdakı, ornıgın "Turk hal kının yu/dc altnuşı aptaldır" so/unde ol dııöu gıbı dusuncclerı aylurı bulunan, tar ı ışilan, ckştırılc n A/i7 Ncsın'ın yaşamı bo yunea karşılaştığı bır gerçeklığe ılışkın dıı şuncclcrıdır "()kurlaı bc nı haklı bulsunlar dıye ya/ mıyorum Yaşamım boyuncaokııılarımın ço^uya/ılarımı haksı/bulmuşlar, ama ara dan gccen /aman kımılcyın yıllar geçın cc nc dcnlı haklı oldugumu hıç dcğılsc pck çok konuda anlamışlardır " Bu so/lcrın arkasmdan gelen şu cumlc lctsc, olanca alçakgonulluluğunu bır yana bırakırsak A/ı/ Ncsin'ı Azız Nesın yapan cıımlekıdcn bıııdıı sanırım "Ya/ar olaıak bıı oıanda başaıılıysam, zamanın bcnden yana çıkması yuzunden dır" Aynı mckruptakı şu cumleler de Azız Ncsın'ın ya/aı fığındakı planlamanın ıpuç latını vcrııkcn, bıı tasaıınm gcıçcklcştııı Hüzün veren olay Mcktuplarıyla da aydınlığımı/ı çoğaltan vc edcbıyatın bu tımındc dc kıtaplar sıı nan A/ı/ Nesin'in daha oncc Duşıın Ya yınulıkcayayımlanan "Azı/Ncsın Alı Ne sın Mektuplaşmaları" doıt cılt, 1994 1995), "A/ı/ Ncsın Tahsın Sarae Mektup laşmalan" 1995) A/ı/ Ncsın Meral Çelcn Mcktuplaşmalaıı" (1998) adlı kıtapla ıı sunulmuştu Azız Ncsın'ın ulkcmı/dc pck yaygın ol mayan mektup cdcbıyatma ycnı bıı katkı sı cklcndı "A/i/ NesinSaliha Scheınhardt: Mektuplar"(*). llkı27Mayıs 198(),sonuncusuda 19!ju bat 1995 tanhındc ya/ılmış olan bu mek tuplarda A/ı/ Ncsın ın omrunun son on beş yılından kesıtler okuyorıı/ Azı/ Nesin'in, o/ellıklc 12 Lylul oncc sıtıden başlayaıak yurtdişindakı bır dostııyla 12 I ylul doncmındekı bu mektup laşmalan, bu donem ıçındc onurlu aydın tavrının sımgesı halıne gclcıı bıı usta ya/a ı ın yaşama bır başka açıdan tanıklığıdıı Bu tanıklık ba/en sotumlıı bıı aydının gunıınu nasıl geçırmış oldugunu oıneğın "Çatalca, 15 Ocak 1981" tarıhlı mektup takı bır bclırleme vc yakınmayla kendını gosterır "Pazarresı gunıı ışlcrımı yaptım vc ak şam geç saattc Vakf'a gcldım Yığınla mek tııp,dcrgıvcga7Ctclcr Tcpelcrolmuş tş tc doı t gunden bcn gunde on sckı/ saat ça lışarak bunları okuyorum Mcpsınc yanıt veıılecek Bu akşam mektupları nkudıım, dergılerı vc kıtaplan kaııştırdım ve gaze tcleıı gozdcn gcçiı dım hıç odadan çıkma dan Duşunuyorum,bcnını gıbı bır erke ğı kadın nc yapsin1 Boyıına çalışan, boyu na ya/an, boyıına okuyatı vc bunlauıan başka bır dunyası olmayan bırı Kaıımın bcnden nclcı ccktıgını şımdı çok daha lyı anlıyorum Oclamuan salt tuvalctc çikıyo tumokadaı 20 ()cak tatıhınc kaclarhcp bu od ıda çalışacağım bıı nıahkum gıbı CUMHURİYET KİTAP SAYI 480 Mektup edebiyatma bir katkı Aptalık, bayağri*, çlrklnlik Yaşam deneyiıra