Katalog

0 KURl A R A "Fernando Pcssoa'nın, ılk ve guzel şıırt Mensagem'dc soyledığı gtbt, Fortekız sadece Avrupa'nın Batı'ya bakan yuzu deg'udır Aynı zamanda Batı'mn Doğu'ya baktığı yuzdür O, dıger yuzlerle ve dtğerının yüzüyle karşılaşlığında, Avrupa'nın yuzudur, bır zamanlar Avrupa'nın dunyadakı türlü dunyalan ızledığı yüzdür Onunla beraber gelen bu yuz, hâlâ, yenı denızlen, yenı karaları, yenı göklerı ve yenı yıldızlart goren o gözlere sahtpttr. îşte bu yuzdendır kı, zamammızın Portekızlı yazarı Vergılıo Ferreıra şoyle der Benım dılımden denızı gorebılınınız' Avrupa Bırhg'ı'nın ve Portekızce konuşulan ulkeler bırlığının bır uyesı olarak, bu evrensel okyanus ulkesı, bugun, Ntsan Devrtmi ıle yınelenmış ozgurluğün yurdudur Bunun ardından sekızyuz yıllık bır tarıhı, zengtn ve çok çeşttlı bır kulturu ve son yıllarda büyuk onenı kazanan Edebıyatı vardır " dıyor Portekız Devlet Başkant JorgeSatnpaıo sayfalarımtzda yer alan yaznında Bırkaç şaırı dtşmda pek tammadtğımız bır edebtyatın yazarı olan ]ose Saramago, kazandığı 1998 Nobel Edebıyat ödülü ıle bu edebıyatı hem dunyada hem de ülkemızde gündeme getırdı Sayfalarımtzda yer alan yazılarda Çağdaş Portekız Edebıyatı'nt ve Jose Saramago'yu tamtmaya çaltştık sızlere Bol kıtaplı gunler' Dfledva Demokrasisi' soraulanıvor Çağdaş Gazetecıler Derneğı, adını tnsan Hakları Ev rensel Bılclırgc sı'nın 19 madde sınden alan ve dunya çapında sansure karşı mucadele eden Internatıonal Centre Against Censorshıp (ARTICLE 19) tarafından hazırlanan "Gegş Sure cındekı Demokrasılerde Segm Do nemı RadyoTV Yayıncılığı, ornek ler onerıler" adlı kıtabı duımıze cevırterek yayımladı Meslek orgutlerının yayımladığı bu kıtap, gazetecılere "kamusal bekçilık" gorcv lerını, etık kurallan vc ulus>lararası standartlan, "anımsatan" onemlı bir ba^vuru kıtabı TUREY KOSE tılan hukumetlere, yayıncılara ve sıyası par tılere yardımtı nlacağına ınandığını" soyluyor Çalişmanın ılk 6 bolumunde ' geçış sure cındc kı demokrasılerde seçım yayınıyla tlgı lı konuların çerçevesı", "medyanın seçım su recınde eleijtırebılme, sorgulayabılme ve oz gurce taalıyette bulunabılmesını etkıleyen olumsu? faktorler", 'seçım kampanyasının elektR)nık medyaya ulaşması", "seçım kam panyalarının haberlerde ısjenışı ıle ılgılı so runfar", "seçmen eğıtımı ve o/el sorunlar", "seçım kampanyaları ık ılgıb yayın polıtıka sı gelıştırme mekanızmalan" başlıkları ıle çeşıtlı ulkelerdekı orneklcr aktarıüyor 7 bolumde, uluslararası ve karşilaştırmalı hukuk ve standartlara yer vcrılıyor bon bolumde ıse, geçış sureundekı demokrasılerde seçım kanıpanyalarının elektronık medyada ele alı nışına ılışkın yol gosterıcı ılkeler sıralanıyor Çalışmada, seçım ortamında ozgur ıfade hakkına sahıp olması gereken kesımler "seçmenlcr, medya ve seçımc katılan veya seçım sonuçlarını ctkılemeyc çabşan sıyasal guçlcr" olarak sıralanıyor Kıtapta, çeşıtb ulke lerden aktanlan ba/ı onemlı ornekler de şoyle Guney Kore'de 1987'de başkanlık seçımıne gıdılırken, basın mensupları 683 mes lektaşlarının 1980'de ısten atılmasının ya rattığı korkuyu hâlâ ıçlerınde taşıyorlardı Seumlerden 6 ay oncesıne kadar nukumet, haberlerın nasıl ızlenıp yazılacağını dıkte eden gunluk basın "talımatlan" yayımladı Arjantın'dc 1983'teseçımegıdıldığındc basın 9 yıllık bır kuşatma altındaydı Bazı ulkelerde okuma yazma duzeyı elektronık medyanın onemını arttırabılır 1989 Namıbya seçımındc nufusun yaklaşık yuzde 60'ının okuma yazma bılmedığı tah mın edılıyordu Bu da, halkın yuzde 90'ından fazlası ıçın temel haber ve bılgı kayna ğı olduğu kabul cdılen radyonun onemını arttırdı Elektronık medyanın onemı halkın radvo ve televi7von alıusına sahıp olma ora nıyla da yakından ılışkılı 1992 Kenya seçımınde 25 mılyonluk nufusun sadece 82 bı nının televızyon, 2 mılyonunun da radyo yayınına ulaşabıldığı tahmın cdılmıştı Kenya'da 1992 seçımı yaklaşırken, ıktıdar muhalıf yayın organlarını kapattı, gazetecı lerı hapse attı Basındakı munalıf kalemlerı susturmak ıçın ısyana teşvık ıle ılgılı hukum lerı duzenleyen yasa kullanıldı 1987 Haıtı seçım kampanyası sırasında, yerlı ve yaban cı basın mensupları guvenlık guçlennın sal dın ve yıldırma taktıklenne hedef oldu Askerler bır radyo ıstasyonuna saldırdı 1985 Guetemala seçımınde, oncekı yıllarda başlayan gazetecılere yonclık çok sayıda cına yet (1978 ıle 1985 yılları arasında 47 gaze tecı olduruldu) ve olum tehdıtı sonucu yıl gınlık, sansurun en guçlu bıçımını meydana getırdı 1991 Arnavutluk seçımı sırasında, televız yon kameralarının açııaıı, ıktıdar partısının kampanya mıtınglerınde alanları, gcrçLkte olduğundan daha bııyıık vc kalabalık goste recek bıçımde ayarlandı Muhalcfct toplan tılanna yayınlarda az yer verılırken, ıktıdar partısının mıtınglerı çok genış bıçımde ızlcndı Namıbya'da 1989 seçım kampanyasında hukunıet tarafından uretılen programların yanı sira, Bırlcşmış Mıllctleı Geçıi} Destek leme Grubu (UNÎAG) tarafından da scç mcn eğıtımı programları hazırlandı UN TAG Mcrkezı, çeşıtlı dılleıde 'korkmadan oy kullan", 'senın oyıın scnın sırrındıı' te malarını ışleyen programların yer aldığı bır seçmen eğıtım kampanyası yuruttu Taraflılığa ve yonlendıı meye karşı alınan onlemlerın olumlu bır orneğı 1991 Bengla deş seçımlcnnde goruldu lelevızyonlarda kı ana lıabcr bultenınde, ıkı buyuk sıyası ıt tıfaktan bırıne, bırıncı haber olarak ycı ve rıldığınde, bır sonrakı yayında da otekınc ılk sırada yer verılmesı tormulu gelıştıııldı Çalışmada uluslararası hukuk ve standart lar ırdelenırken, medyanın "haberdar etıne ve hukumetlere karşı kamusal bekçılık yap ma" ışlevlerının altı çızılıyor Son bolumde de, "ozel mulkıyettekı medyayı bağlamayan, ancak onların da uymaya çağrıldıgY' yol gos terıcı ılkeler sıralanıyor Medyanın gorevıne ılışkın olaidk "seum haberlerınde dengelı ve tarafsız olmak', "sıddcte ya da nefrete yonclık açık ve doğrudan bır kişkırtma olus turmadıkça seçım yayınını nakletmeyı red dctmcmeK", "doğrudan eıışım konusunda partılere ve adaylara adıl bıçımde yayın IA manı tanımak" gıbı ılkeler sıralanııken, hu kumetlcrın yukumluluklerı de anımsatılı yor Ilkeler çeşıtlı orneklcrlc ayrıntılandın lırken, "medya soıumluluğunun sınırlan' gıbı tartışmalı bır konuda dd ana çerçeve çi 7ihyor Medyanın, "şıddetı açıkça ve doğru dan tahrık dışında, seçım kampanyası done mı yayınları ıle adaylar veya partı temsılcıle rının yasadışı açıklamalarından hukuken muaf tutulması şıddetle tavsıyeedılıyor" Bu genış "sorumsuzluk" çerçcvesıne ek olarak da, yanıt, duzeltme ve tckzıp haklarının one mı vurgulanıyor Çağdaş Gazeteuleı Derneğı nın bu yayı nı, ozellıkle elektronık medya çalışanları ve yonetıcılerının edınmesı gereken bır kıtap 18 Nısan seçımlerı oncesınde, TRT 1 ve Radyo 1, Antalya, Dıyarbakır, Erzurum, "Irabzon, Çukurova radyo ıstasyonlarında yayımlanacak propaganda konuşmaları se çımlere katılacak 20 partının sozculerını seç mene ulaştıracak Seçım donemınde kamu yayınları ıçın son derece ayrıntüı duzenleme ler getmlıyor Ancak, bu seçımlerde ozel te levızyonlar ve ozellıkle yerel televızyonlar da etkın bır role sahıp ofacak Bazı yerel te levızyonlann, bol sıfırlı rakamlarla partuer le anlaşarak ekranlarını adaylara açtığı haberle rı kulaktan kulağa yayı lıyor Çağdaş Gazetecı ler Derneğı, sıyasal par tılerın vc dığer guç odaklarının "medyası kadar konuştuğu" gun lcrde, "daha ozgur, adıl ve sansursıı?" bır yayın cılık ıçın meslcktaşiarı na yol gosterıyor • Geçiş Sıırecindeki Demokrasılerde Seçim Dönemi RadyoTV Yayıncılığı/ Sandra ( ol: vı r hıtruk Mı rloı /( ag h ( nizc tc (ılc r D( rnı gı l 10H s{f\jti SAYFA 3 ÇGD'den, 'Geçiş Süreci Demokrasilennde Seçim Dönemi RadyoTV Yayıncılığı S eçım donemlerınde, yarışa katılan sıyasal partıler kadar, medya da "zor" bır sınavdan geçıyor 4 guç medyanın, guçlcr dengesı sıralamasındakı ycnnı zorla yan ağırlığı "medya demokıasısı kavramı nı tartışma alanına taşıyor Artık, "medyanın gucu" değıl, "guçlcrın medyası' sıyasetc damgasını vuruyor 18 Nısan scçımlerı on ccsınde, seçmenın "haber alma, doğıu bıl gıye ulaşma", sıyasal partılerın "scçmcne erışme" ve medyanın da "tarafsız, adü, san sıırsuz" bılgılcndırme ışlevıyle ılgılı tartışmalar onem kazanıyor Çağdaş Gazeteuler Derneğı, adını tnsan Hakları Lvrensel Bıldırgesı'nın 19 madde sınden alan vc dunya çapında sansure karşı mucadelc cden Internatıonal Centre Against Censorshıp (ARTICLE 19) tarafından ha zırlanan "Geçış Surecındekı Demokrasder de Seçım Donemı Radyo TV Yayıncılığı, or nekler onenler" adlı kıtabı dılımi7e çevırte rek yayımladı Meslek orgutlerının yayımla dığı bu kıtap, gazetecılere "kamusal bekçılık" gorevlennı, etık kuralları ve uluslarara sı standartları, "anımsatan" onemlı bır başvuru kıtabı Okumayazma düzeyl Yerei tetavbyoıriarın önaml TURHAN GÜNAY Imtlyaz sahibi BerinNadi 0 Basan ve Yayarv Yenl cun Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A $ o Cenel Yayın Yönetmeni Ortıan Erinç c Genel Yayın Koordlnatörü Hlkmet Cetinkaya OYazıişleriMuduru Ibrahim Yıldız o sorumlu MUdur Fikret llklz < Yayın Yönetmeni Turtian Gunay Crafik Yönetmen: Dilek llkorur > Reklam MedyaC KITA1P lnsan 1 laklan Evrensel Bıldırgesı'nın 19 maddesındc, "Herkes, duşunce ve ıfade ozgurluğune sahıptır, bu hak, scrbestçe du şunme vc hangı yoldan ve nereden olursa ol sun btlgı ve goruş araştırma, alma vcyayma ozgurluğunu ıçerır" denıyor ARTICLE 19 un Hukuk Programları Dırektoru Sand ra Colıver ve o/cl nukuk danışmanı Patrıck Merloe tarafından hazırlanan çalışmada, çe $ıth ulkelerdekı medyaseçım ılışkılerınden ornckler sunuluyor ARIICLE 19'un dı rektoru Frances D'So uza kıtaba ya?dığı on so/dc, araştırmanın 1992 sonları ıle 1993 ba^ında 31 orgutten uluslararası gozlem gruplarının41 ulkede kı 56 seçımı ıçercn 92 raporuna dayanılarak ha^ırlandığını anlatı yor 1 ranccs D'Sou/a yayınlarının "seçım kampanyalarının du rııst vc ctkılı bıçınuİL ı/luımcsını saglayacak nukanı/m.darın »lu^ tuıulması ıçın dLiııok ka S A Y I 4 7 8 NtadyasaçimilMdleri C U M H U R İ Y E T K İ T A P