Katalog

Polisiyc roman, ülkemizde köklü geleneği olmayan bir tür. Son yıllarda bu alanda verdiği yapıtlarla Ahmet Ümit adından sıkça söz ettiriyor. "SisveGece'V'KarKokusu" romanlarından sonra "Agatha'nın Anahtan" adlı öykü kitabıyla yeniden gündcmde olan yazarımızla, yapıtları vc yazın anlayışı üzerine konuştuk. BURÇAK ÖZLÜDİL /""l ızı daha çok polisiye roman larıntz\ latanıdık Şimdiyse bir polisiyc öy\J hü kıtabınızla karşıla^tık. Asknda öyküye yabancı bir ya/.ar değilim. Yazma serüvenime öyküylc başlamıştım. tlk olarak şiir kitabı yayımlamış olsam bilc ilk kaleme aldığım metin bir öyküydü. Bilindiği üzcrc "Çıplak Ayakhydı Gece", "Bir Ses Böler Geceyi" adında iki öykü kitabım var. Hişt dcrgisindc de öyküler yazmayı sürdürdüm. Yani öykü yaşamımda hcp vardı. Öyküdcn roman a geçis uirea nasıl ol du? Yazdığım öyküler gitgide uzamaya başladı. tlgınç bir sıırertir bu. "Çıplak Ayaklıydı Gece"de oldukça uzun bir öy kü var. Ondan sonra yazdığım "Bir Scs Böler Geceyi" adlı kitap neredeyse bir roman oylumunda. Biçimsel bir durummuş gibi gelccck, ama öyküdcn uzun öyküye, uzun öyküden romana geçmiş oldum. Bir anlamda roman sıze kendıliğinden geldi. Aynen öylc oldıı. Roman yazarkcn öykülere de devam ediyordum ama polisi ye öyküler pek yazmıyordıım. Cumhuriyet gazetcsinin Pazar Dcrgi'si için bir öykü yazmıştım. O öykü, kitapta "Savcıyı Öldürmek" adı altında yer alıyor. Yeni Yüzyıl gazetesinden ve bazı dergilerden polisiye öykü yazmam için talep gelince, bu alanda ürünler vermeye başladım. Ön celikle nasıl yazılması gerektiği üzerine düşündüm, yabancı polisiyecilerin yazdıldarına baktım. Yazmaya naşladığımda kafamdaki formata yakın öyküler çıktı. Amerika ve Avrupa'da polisiye (iykü yaygın mu Oldukça yaygın. Üstelik bu eski bir gelenek. Bu gelencğin basını çeken de Ed;ar AJlen Poe'dan Artnıır Conan Doye'a, Agatha Christie'don Dashiel Hammet'e kadar pck çok ünlü yazar, bu türde öyküler yazmışlardır. Polisiye öyküye olan ilgi günümüzde de sürmektedir. Âvrupa ve Amerika'da büyük gazetelerin pazar cklcrinde polisiye öyküler yayımlanmak tadır. sa bakmak zorundayım. Sanırım Kafka da, Dostoyevski de böyle yaptılar. "Agatha'nın Anahtan"ndakı öyküler kaynağını güncel olaylardan alıyor. üysa edcbiyatta güncel olant küçümseme eğilimi vardır. • Sanatta çok güncel olan yazılmamalı gibi bir tartışma var. Bu düşüncc, olay ycterincc stndirilmemiştir, anlasılmamıştır mayacağına inanıyorum. Çiinkü suc kaiısında da, suçu işleycn insanların sosyolotezinden hareketle oluşturulyor. Biraz cıdır. Benim anlatmaya çalıştığım da bu. jik durutnlarından yola çıkarak suç psikohaklılık payı var, ama ben katılnııyorum. Saf iyilik ve saf akıl çoktan öldü. Belki de lojisi sergiliyoruz. Ama kiijilcrin psikolo Sonuçta bir yaratıcı ve elinde malzemesi hiç olnıadı. Saf iyilik ham bir hayaldir, saf jisine derinlemesine girmiyoruz. var. Sorun yaratıcının nc kadar yetenekli akıl da klasik polisiye romanın kcndisidir Ama romanlanmzda suçu islcyen in olduğunda. Bu konuda geçmişren biröraslında. Akiı temsif eden dedektif en karsanların psikolojisı de anlatthyor nek verebiliriz. Alexandre Duınas. Bilinmaşık sorunları analitik bir yöntemle çöKaranhk atmostor diği gibi "Üç Silahşörler" tefrika olarak zer. Böylece olaylardan oluşturulmuş bir Bu yüzden romanlarımı polisiyeden yayımlanmıştır. Ama sonuçta "Üç Silahdenklem kitap çıkar. çok "kara" tür içinde değerlendirmek da Bir anlamda klastk polisiyede insanfak şörler" bir klasiktir. Yine Dostoyevski ve na doğru olur. Zatcn romanda, olaylar ne Shakespeare için dc bcnzer scyler söyletörüpek yok kadar zengin ve çeşitli olursa olsun önemnebilir. Deha kendisini bir şelulde ortaya hvet insan yok, psikoloji yok, sosyoli olan kahramanların psikolojik derinliÇikarıyor. Yaratım sürccinuc özlenen ve loji yok, saf akıl, mantık ve analitik yönğinin yakalanmasıdır. Tabi bunun için istenen bu değil tabii ki. Üzerinde uzun tem var. Polisiye romanda klasik dönem çok farklı anlatımlar kullanılabilir. Orncuzun düşünülen, ön çahşması yapılan bir tarihtc kalmıştır. Artık polisiye romanın ğin Kafka'nın yapıtlarında bız bunu doğsüreç her zaman tcrcilı edilir. Ama acele insanı, onun parçalanmış benliğini, surudan yazann kendi yalnızlaşması, bu yalyazılmış başyapıtlar oldıığu gibi damıtılaçun yaşamımızdaki yerini, gerceıc olanla nızlaşmanın benliğinde ııyandırdığı derak yazılmış başyapıtlann olduğunu da ideallerimiz arasındaki paradoksu anlatformasyonların çeşitli allegoriler, imgealuldan çıkarmamaK gerekir. ması lazım. Kafka bunu anlattığı için Kaflcrlc anlatılması ^eklinde görüyoruz. Ya ka olmuştur. Kafka'nın polisiye yazdığım Bu nykülertn kı sa \ ürede yazılmış olmazarımız, kendine özgü atmosrerinde, ilsöylcmiyorum, ama Kafka vc Dostoyevs sı \izi rahatsız ediyor mu ? ginç kahraman vc olaylar aracılığıyla, kenki bu çözümsüzlüğü, insanlığın bu açma1 layır, rahatsız etmiyor. Çünkü öyküdi duygu ve dü^ünce dünyasını, kendi üszını anlatmışlardır. Bu açmaz, bugün daleri severek yazdım ve ortaya çıkan ürünlubuyla açıklıyor bizc. ha yakıcı bir hale gelmiştir. Işlenen her leri de bcğendim. Beğenmeseydim belki Benim yazdjğım romanlarda da özelliksuç, bu açmazı gostercn bircr kanıttır. kitap halinde yayımlamazdım. Aynca bir le "Sis ve Gcce"dcki karanlık atmosfer, yaratıcının yapıtlarından hangilerinin katehlikcye açılan belirsiz olaylar, benim Insara bakmak lıcı olacağını öncedcn kestirmek mümGbomlsuç dünyaya, insanlara bakış açımla ilgili Yeniden Kafka ya dönecek olursak, kün değil; bazen en önemli dediğimiz, yılPolisiye öyküylepolisiye roman arasın ipuçları sunmaktadır. Kitapta bir devlet onun kttaplarında da temelde birproblcm görevlisi olan Sedat'ı anlatmakla birlikte, da ne gibtfarklar var? var galiba, ancak bu çözülen bir problem larca çalışarak yazdığımız roman en çok farklı kcsimlerden insanları da anla Polisiye öykülcrde de diğcr öykülerdeğil, varlığtnı bıldtg'ımtz, ama bir sey ya önemsiz yapıt olabilir de, kısa sürede yazdığınız bir öykü sizi ölümsüzleştirir. Bütıyorum. ünları yaşamlanndan yola çıkade olduğu gibi çok yoğun bir anlatım ge pılmayan bir durum. Siz bu konuda ne aertün yapıtlar mükemmel olacak diye bir rak, karanlığın cgcmcn olduğu, çıkışı olrekiyor. Polisiye romandaki yoğunhık isc stniz? şey yok. Keşke geriye bir tane yapıt kalamayan bir ortamı resmetmeye çalışıyodaha çok entrikanın yoğunluğunda ken • Bu cok tartışılacak bir nokta: Insan bilse, bunu başarabilmek bilc çok önemrum. Final dc buna göre biçimlcniyor. dini gösteriyor. Bir de Kafka da ya da Borsalt iyi olabilir m\? Ya da kötü? Kendi kili diye düşünüyorum. ges'te rastladığımız "kara" öyküler var. "Agatha'nın Anahtan"ndakarşılaştığışisel tarihimize ya da insanlık tarihine Bunlar çok kisa ve lezzetli öyküler. Ancak "Agatha'nın Anahtan'nda klıselere mız kişılerde de umutsuzlug'un hâkim ol baktığımızda, bunun olanaksız olduğuben yazdığım öyküleri polisiye öyküler rastladık, bu sanırım bilerek yapılmış bir dug"unu görüyoruz. Yanı bu öykülcrde de nu görürüz. Yani insan iyiliği özlemesine olarak adlandırmayı daha uygun buluyo şey, değil mu suçlu yakalantyor, ama sonunda umtsuz ve bunu söylemesine rağmen, doğasında rum. Polisiyeyi esas bclirlcycn, gizemli su Yüz elli bin kişinin okuduğu bir gazelukla karsılasıyoruz. öyle bir yıkıcılık taşır ki, bu onu çözümçun kurgulandığı denklem ve olayların tede mümkün olduğunca geniş bir kesiİlk polisiyelerde, mesela Morgue Sosüz küar. lyilikten vazgeçemez, kötülükbu denklem içerisinde anlatılmasıdır. Beme seslenilmcyc çalışıldığının göz önünkağı (jnayeti'nde, gizcm sona erdi2inde ten vazgeçemez. Çünkü insan bunların nim yazdıklarım bu yöntemle kalenıe alınde bulundurulması gerekiyor. Pazar günhcrkes ranatlıyor ve her şey normalc dötoplamıdır. İlk yazının bulunusundan, mış öykülerdir. Romandan farklı olarak leri okunan, dolayısıyla eğlendirici, noşnüyor. Yani karamsar bir son değil. AgatSümerlerden bu yana, yaklaşık beş bin bu tür polisiye öykülcrde kişilerin psikoça vakit geçirten, oyalayıcı yönleri olan ha Christie'de veya Arthur Conan Doyyıldır yarattığımız uygarlığın nasıl sonuçlojik derinliği pek yok. Yapmaya çalıştıöyküler bunlar. Ama aynı zamanda, insan le'da romanın ya da öykünün sonunda lar doğurdufiunu görüyoruz. Yaparken ğım şey, suçtan olıışan olaylar cvrcninde gerçeğini de anlatmaya ç ş hcr şey düzclir, denge yenidcn kurulur. yıkmayı sürdürüyoruz, yaratırken yok etgçğ y çalışan öyküler. y bir gezintidır. "Agatha Anahtarı"nda geY i yalnızca sabun k ö ü d i l Cinab köpüğü değil. Ci Benim yaklaşımım onlardan eneycc farkmcyi sürdürüyoruz. 1 lem de hiç gerekmeYani l nelde değişmeyen iki kahramanımız var; lı. Ben, kahramanımız ne kadar zeki, ce diği halde. Bunun nedenlerini sosyoloiik ct, Agatha Christie öykülerindeki gibi Başkomiser Ncvzat ve yardımcısı Ali. Onsur olsa da, ne kadar titiz ve planlı çalışolarak açıklamak mümkün. Ama ben bir ir dekor değil, tipler ise etten kemikten ğ p ların gözüyle Türkiyc'nin suç ve cinayct sa da onun sorunu tek başına çözcmeyeyazar olarak insana bakmak zorundayım. bii i l ükl oluşmuş bizim insanlarımız. üykülcri yelpazesine bakıyoruz. Bu yolculuk sıraceğine, bozulan dengeyi yeniden kuraOnun benliğindeki karmaşaya, paradok okuyanfardan biz bu olayı biliyorduk, bu Ahmet Ümıt'le "Agatha nın Anahtan' üzerine Suc olmadan asla' ( E SAYFA 14 CUMHURİYET KİTAP SAYI 478