Katalog

degtldı " (37) dıye yakındığını yazıyor Osmanlı ların^ısı Bernard Lewis'ın, 190()'lerden sonra atılanüsmanlı Daıul fununları ıcın " muslumanlaıın ılk unı versıtesı ' dedığını yazan Hatiboğlu, "Darülfünun Sureti Teşkili ve Idaresine Dair Nizamnamenin Esbabı Mucibesi"nın gırıs. bolumundcn ^u alıntıvı buc "Hasan Alı Yuccl ın ıkı sozunu anımsat Tarihi" adını vcıdığı (,alı^ması oıtaya çı anrmsatıyor M. Tahir Hatiboğlu, uzun mak gcrckır Bir nokla koyunuz, yanına kıncaya dek O da " laııztmat"\A ba^lıyoı, "Darulfununlar, hılım vı btlgımn yayıl süren bir çalı^ma vc yoğun Tarıh yazıntz ", " larıh, safcken bıldıklerı masına vı geliimesıne çalışan, ulkcnın cn gcrısı genc karanlık nı yazmayanlan, olduklenndc suçlu sa huyuk bılım kurumlandu Darulfunun, ., Bu kisa ve o/et gırı^ten sonra, Gazi emek harcayarak ortaya yar" Yurkıye'de ekuk olan budur l)i oku Üniversitesi oğrctım uyeleıındcn Prof. hem bılım vc fcknığın urctımınc, hem de getırdığı yapıtı için şunları mak duşunmek, yazmak ve konusmak Dr. Tahir Hatipboğlu'nun yazıp "Cum yaytlıp gelışmesınc hızmet cdcn, onıuluk söylüyor: "Osmanlı olan nnıvcrsttclı hılımcı me\hkta\lanm, hurıyct'ın 75 , Unıvcısıtcnjn 65 Yılına cdcn hılım kurullandır Bu ıkı etkınlık olduktcn sorıra su^lu sayılmamaları ıçın, hırbırınden ayrtdtr Bılım ve tckııtöt yay Imparatorluğu'nda 18. yy'ın Aı magan" crttıgı "Türkiye Üniversite Tayayıdıklan unıvcrsıtcyı yazmalıdtrlar" rihi (18451997)"nc clonmck ıstıyorum son çeyreğinde, 1775'ten mak, bılındıg't gıbı, tnsanlararasınaa bun (2) Çekıntesu dıycbılırız kı, artık bi7im Billm ve tarih korkusu ları daSıtmak anlamına gelır Bıına gorc sonra, bılim anlayısj de bir unıvcrsıtc tarıhımı/ var Buyuk boy Darulfununlar, yuksıkojlntımı safclayan Aı,ıkt,a bo\ kmebc de, taı ıhı toplumsal başlamıştır. Bazı 4 3(1 sayra bovuiKa, bunu, yanı bir unıvcr ukulgurev vc sorumluluğunu ustlcnulcr bellek kavramı ıçınde alımlıyor Prof. Hasıte tarıhımı/ın olduöunu kanıtlamaya cayüksckokullar açılmı^tır. Ne Bu göruşle, eğttımoğretımın cn yuksek tiboğlu. lı^mı^, bılımsel tarıh yontemınden sap nn rkı zt olmakla berahı r alt ı ğılıın oğre Yapıtının satır aralarında, ınsanın gevar ki, işi bilım ürctmck vc madan, bunıın kaynaklarını gosteımı^, ttmyasamlarının nıtclıklendınlmı smı vc lıp ge«,i(.ı olamavatagını, evıensel zama araştırma yapmak olan, bclgclcıını vcrıni!) Hatiboğlu, ıı/un su yukiiltılmesını de onıuluk ederlcr Da nın heıhangı bir yerıntlc ım taşınvn bu üniversite türünden bir ıen bıı (,alı^ma vc yoğun emek haıcava rulfununları mukemmcl olan ulkılenn lunması gerektığı guvcncı ve bılıncıylc rak ortaya getırdığı yapıtı ıçın şunları sov kurumun açılması, 2. alt kuşak cgıtımoğre/ım kurumları da o vaklaşıvcır msansal tarıh kavramına Da luyor 'Osmanlı Imparatorlug'ıt'nda \X ha 17 \vba^larından ıtıbaıen bılımeaçı olçude g(lışnnştır( ) Darulfununların Mahmut döneminden (1808\y'ın son çcyrcgındı, ]775'taı sonra, bı ıktncıgorıvıısc, hıltmmgelışmı smı çalışlanörf//dunvasına,()smanlrnın u/ıın vıl1839) itibaren konuşulmaya lım anlayışı ba{lann\lır Bazı yuksekokul maktır Bırdevletın bılımpolttıkasının delarkapalı kaitlığını vurgulayan\azar, dın başlanmış, 1845'te de açılması lar açtlmıştrt Nc var kı, t$ı bılım urctmtk cı cevrelerın, o/ellıkle de Medrese mol reıesıyle, hılım vc teknıktekı gılışmıdık vc araştırma yapmak ulan, unıvcrsıte tu dcrıcesının bağlantısı goz onundc hııiun lalarının bılımsel du^unceve ve bılım ta kararına varılmı^tır. Bundan rundııı bırhtırumun açılma\ı, 2 Mahmut rıhıne suıeklı olarak kapılarını kapalı tut duruldugunda bılım adamı yetış/ırmtyı dolayı, 1845 yılı, ülkemizdc dommındın (1S0S IHV)) ıtıbarcn koııu yardımıı olan Darul/ununiarın bu konu tuklaıını, 18 yy sonlarına doğıu atılma c şultnaya başlıinmış, lX4 >'tt dc açılması üniversite tarıhınc başlangıç da yerıne getıreceğı gorevın dığerı kolay sı karaılastırılan ve vuksek oğrenım ve kararına vanlmı^tır Bundan dolayı, 1H41) yılı olarak alınabilir." la kı stmlchıln " lecckolan Darulfunun u Sultatn'nm bı vılı, ıdkcmızdc üniversite tarıhınc ba^lan le, dıncı cevrclerden ve Medrese molla "Türkiye Üniversite Tarihi", Özerk Universtte kavramı gı^ yılı olarak alınabilir " Kıtapla ılgılı ola laımdan saklanarak açıldıgını vıırgulaUmversıtt Tarıhçısı l'rot Dr lahıı Ha "Üniversite" sözcüğünün lak da o/eilç ^u bılgılcrı vcrıvor dıktan sonra, Osmanlı'nın bılım ve tarıh tıboğlu, kıtabında /W5'lerın darulfunun Osmanlıca'daki karşılığı olan "Türkiye Üniversite Tarihi, "Unıvc r\ı korkusuna değgın olarak Halit Ziya kavramından başlayarak Darulfunun ıı tt' bo/cuğununOsmanlıca'dakı kaışılığı Uşaklıgil'dcn su alıntıvı verıyor "Darülfünun" sözcüğünün Osmanî'den(1870), Daıulfunun uSulta olan Darulfunun" sozcuğunun ıcsmı ' \JI <,ok korhıılan tarıhtı Memlekctın resmi bclgclerde geçmeye belgelerdege(,meyebailadığı ]H4^y\\\ ılc tarıhmde ısyan, ıhtılal, hal, suıkast namı nî'ye (1874) Darulfunun u Şahane'den (1900), lstanbul Darulfununu'na (1912 başladıöı 1845 yılı ilc 1997 yılı V)')7 yılı arasını kapsamaktadıı " na nı varsa kaldırılır ortada manasız, can veoradan îstanbul Unıversıtesı'ne (1933) '1S69 19S1 yıllaıı arasında 10 belgc arasını kapsıyor sız bir ıskclct scklındc olan lurk tarihi, gelerek Özcrk Unıvcrsıtc kavıamını be(yasa ve tıı^uk) yururlukte olmuij ve bun yalnız padışahların ustunluk vc huyuklu lııleyen geçerlı belgelerın sergısını açılar, yapılan değı^ıklık ve eklerıyle, kıtaba ğııne savaşlann vt fetthlcrın daıma (J\ yor GerLekten emeklı, ozy.erılı bir urun alınmı^tır" manlı hanı danına yonclık mcnkıhclcrdt n 1 Iatiboğm'nun "Türkiye Üniversite TaALİ DÜNDAR ' l'JSl de ) OK'un olu^tuıulmasıyla ılıbaret kalırdt \\elegenel tarıh loplum rihi" yapıtı gılı yasal belgelerle bunların değı^ıklıkleları sarsmış, mıllctlcrı uyandırmış, dunya Turundederlıtopluılkornek Oylesa ransız duşunur Poincare, bılunın rı ve eklentılerı, yuksekokul ve unıversı yı yokiulluk ve tutsaklık hayatından çıkanıyorum kı, Hatiboğlu, yapıtının bu basgelujme sureunın ızlenmesı gerek teleıle ılgılı bııtun yasal belge ve bunlara rarak hurrıyct ve kurtuluş eksenı uzerın tığını vurgularken, "Bılım, aynızaılıskın atıklama ve yazıijma kaynakçası kı dc vuaıda gclmış nc devrımler varsa, on kısıyla yetınmcyetek, Turk unıversıtelemanda hım ıcşttlılık ve karmaşıklığa tabın sonuna eklenmıştır " largorulmez koşclerc tıkılmıştı Ornegtn, rının kurulıış nedcn ve gerekçelerıyle, hcm butunluk ve kautlığe doğru, kesındunyayı baştan ha\a değıştırecek yenı esas bağlı bırımlerının zaman ıcınde olusjuDarüttünun Tarihi tısız bir surcıı ızlır \pın utıınıı ka^ırma lar haşka goru^lcr gctırcn bransa Buyuk munu, ıçerık, nıtelık ve nieelık vonun Gene Hatiboğlu nun, kaynaklara da mak ıçın bılım tarthmdcn yararlanırtz " Devrımı, dcgtlokulkılaplannda, lurk un den aldığı durum ve bıcımı, bunların kur yanarak verdığı bılgıye goıe "Darulfu sulerı,bılım dalları vebu dallaıın cgıtım (1) dıvor E. HallettCarrda, M G Gıır hıçbıryazısında hcnuz vutuda gel nun tarıhıylc ılgılı olarak Muderrıs M Alı oğrctım ızlentelerını, bunların yapılarını, tuık'un dılımı/e çevırdığı "Tarih Nemış bir olgu Aynı nın "Daruljunun larıhı' adlı XI) sa\ dallarda ıi}lcnen egıtım oğretım ı/letıte dir?" adındakı yapıtının bir yerınde, ' \a lalık kıfapçığrndan haşka ' bu alanda yalerının bılıme ve çağcıl rıh, bızı yalnız başka zamanlann uygun pılmışbılımscl bır^alı^ma voktur lsegır u n ı v e r s 11 e suz etkısınden dığjl, kındı zamanımızııı a n 1a vış ı n a uygun suz <• tkılenndcn gelecek zamanla dık<,e, belgtkı atasında dolaştıkça ışı sevuygunluğunu rın vc çcvrcnın tıranlıfcından, soltıduğu dıgını vebıro/( ngcn (amaloı) hevesı vc o/verısıvle çalıştıgını bundan boyle vb konuları, mıız havanın hasımıııdan da kurtaran dc ışin pcşını bırakmayacağını soy gene sağlıklı seylcrı ıçcrmc lıdır ' uyansında bulunu levm Hatiboğlu, artık 'kcndımı bir üniversite yoı Tarıhın, gcçmı^ten geleceg'e ıı/anan t/nımrsttc tanhçnı vc yokolotarihi kavramı ılksız vc sonrası/ çızgıde, yasamsal vc bı /ntı \ayabılırım "dıyor Son ıcınde tartı^mava lımscl bıı alımlamayla kavranması ge ıada, Mıllı I gıtım Rakan açacak ve tartısarektığını soylııyor lığı tlonernındc unıveı caktıı Bı/okuıla Ya/ıyla, kıtapla gec, tanı^mı^ bir top sıtelue ılk oztrk/ık rı da o /aman lum olduöumıız ıçın, tarıh kav ramırıa da bclgcsını / Ulkemı/ unı hep ^a^ı baknıı^ı/dıı Vakanuvıs gozııy vaıı Hasan Ali versıtelerının le bakmı^, uakaaytnamc olarak gormııYucel'ın ıkı gercekten cağcıl şu/dur Nıdcn dersenız, Osmanlı'nın, bir yapı ve bılımsel bılımscl aıılanıda olmasa bıle, cn azından ıterıkte olup olmaıağına uygun bir tarıh anlayışı, ya^anan dıklarını bılım bılım laı ı saptama yorunılanıa yontcmı yoktu polıtıkası vc çaöcıl uy Dcvrım tarihi oğretmenım lahmctlı gulayımbılım (teknolojı) Prof. Dr. Enver Ziya Karal, 6 ultlık uretıp uretmedtklerını, bu Osmanlı Tarıhı'nı ya/maya vonden çağına vc topluma basjadığı sıralarda, " larth acık olup olmadıklaımı, kenyazımında, gcçmışı belge dı kaynakları duıumundakı kmektı buytth sıkıntı eöıtımoğretımın alt bırımlerıne mız var Osmanoğulla yol gostererek, secenekler ureten'nın ozgcçmtşlerını hırek, bıl^ı yardımı ve uygulama or le {oğu yabancı kaynaklar neklerı biınarak Ünculuk edıp et dan, ozyaşamlannı, \aray yaşamlartnı, medıklerını O zaman goreccğız • gclmıı geçmış yahanı ı elçtlenmn ya zanaklanndan, t Içı karılanmn, htz mtt^ılerının mektuplarından araytp (1) Bıhm ve Varsayım, Mıllı l.ğıtım bulmaya çalıştyoruz " demiijtı Hcle de Bakanlıöı Yayınları, s 202 ve dcvamı du^unscl gcemıs^mı/le ılgılı hemen hc (2) M Tahir Hatiboğlu, Türkiye men hıçbır b.elgemi7 yok, ta kı /9Jİ'te Üniversite Tarihi (18451997), Sel Hilmi Ziya Ulken'ın, "Türk Tefekkürü vı Yayınları, Ankara Prof. Dr. M. Tahir Hatiboğlu ndan "Türkiye Üniversite Tarihi" Antık bizim de tarihimiz var!. F SAYFA 8 C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 4 6 8