Katalog

mııştıı; çünkü Farav'la dans ederken anlatıcı, aynı zamanda cinsel bir burgaca çekilip yutuluyordu da onun tarafından, Erdoğan, Kırmızı Pelerinli Kent're, dahn en başta kapatıyor bıı yolu. Ritim ayrı bir yere çıkanyor bizi, cinscllik ayrı biryere... Aslı Erdoğan, danstaki ritim duygusunun insanı belki kanata götürerı bir yol olduğıınu, oysa yine bir biçimde ritim olarak yansıyabilen cinselliğin ise insanı, sanatsal kurmacaya değil, doğal akışa götürdüğünü düşünmüştür, kim bilir. Yinede, yazarın, ritmiyüceltipbunu sığınılabilecek bir liman olarak görduğü, cinselliği ise "bedcnin isyanı" acılı bir tutku biçiminde değerlendirdiği göz ardı edilmemcli! Bu yüzden Eli, Faray'a değil, Tony'ye yakın durur daha çok. Eli, Faray'ın dans eden yanıysa eğer, cinsel tutkularını kim yansılar peki onun? Bu soru, okuru Roberto'nun önüne çıkarır. Nitckim Roberto, "hcr defasında baijtan çıkar(ır) sert bakışlı gringayı. O geceden... Göğüslerini sılcıp kofla nnı yalvartana dck kıvırdığı geccdcn sonrabile..."(s,98) Anlatıcıdan Ozgür'e, yaşanan bu dcğişimi, Özgür'ün romanındaki anlatıcıdan dinleriz: "...Arzuladığım hererkekle sevişebiliyorum. En pespaye tutkularımı tıka basa doyunnama izin var burada." (s. 19) Eli ilc Eduardo'nun Tonv ile "aynı'lıklar gösteren yanlarına da göz atalım... Eduardo, Tony'nin sallık anlamda ki saflığıdırbirölçüde. Nitekim, "iki yalnız doğuın günü geçirdiği Brezilya'da "yufka yürekh", kaçık Eduardo dışında hiç kimsc hiçbir s,cy vermemi^tid)" Ozgür'e. (ss. 54,55) Küçük evıni, " 'btiyiikanne' diyc çağırdığı, himayesinc almış olduğu yaşjı, felçli bir kadınla paylaş(an)" (s. 62) Tony gibi, F.dtıardo da, babasından kalan villayı evsız barksızlarla paylaşabilmiş, daha da ilcri giderek bu cvi, onlara bırakabilıniştir. Ama Tonv'nin scvgısı, şeflc.ıtı bize Eduardo'dan değil, Eli'den yansır yinc de. Üstelik Eli, Tony'nin yalnı/ scvgisini, şefkatini değil, onun yas.amda ayakta tutan di rençli yanını da göserır Işte bu yüzdendir Kİ, Faray'daki dansçılıgm yanında, bir Tony'lik de sergiler Eli. Ancak Eli'nin, Tonv'de gorüldüğü üzerc, roman kahranıanının hütıin katmanlarmt harmanlayaıı bir yaklasımla ele alınıp isjendiği savlanamaz. Aslı Erdoğan, Tony gibi yaşayan derinlikli bir roman kahramanı çıkaramıvor Eli'de. Eli'nin ncredcyso doğumundan on sckizinci yaşına dcK yaklasjik on dokuz yıllık yaşamının on dokuz sarıra sığdırılmı^ olarak (s. 128'dc4. satırile22. satır ara sı) bir çırpıda anl.ıtılıvcrmcsi dc bunu göstcriyor zatcn. Oysa Tony'nin cinaye ti, dircniş savaşçısı oluşıı, duygusal gelgitleri, kcndi içindc ya^adığı sorgulama lar, roman gcrçckliğı i^irıdc ne güzcl aktarılmıştı Kabuk Adam'da. Eli i(,in bunları höyleyebilmek olanaksız nc yazık ki! Bu yüzdcn dc Eli, Tony'ık olduğu gibi, canİı olarak oturmuyor bellcklcrc. Bunun nedenlerinigcrckçclcrini, yazarın bu iki romana bakışında aramak gerekiyor bana kalırsa. Evet, romanlar birbirinin dcvamı, ancak romanlarındaki anlatı düzlcmleri iki laıklı açıya yas landırılmış... Kabuk Adam'da Aslı Erdoğan, bireyin bireylc ilişkisi boyutunda Iconumlandırmıştı romanını, bu ncdenlc dc anlatıcınm a^kı alınmıştı temcle. Oysa Kırmazı Pelerinli Kent'te yazar, bireyin bireyle ilişkisi boyutunda degil, bireyin "cangd"\&{*) ilişkisi boyutunda konumlandınyor romanını. Böylcolunca, Kabuk Adam'daki roman kahraman lan, Kırmızı Pelerinli Kent'te bu kahramanlardan izlcr taşıyan pprtrelere döııüşüyor daha çok. J latta, ()zgür'ün çevresini kıışatan bir portteler galerisi olarak ortaya çıkıyut böylccc roman Bu, romanın yazınsal değerini zedelcyen çok CUMHURİYET KİTAP SAYI 468 belırgin bir eksiklik önce bu dil çıkıyor Aslı Brdoğan'ın romanlabence... okurun önüne. Bu rında biz, yalnız başanlı bir dil, hem anlatının Bu nedenle Kırimge düzlemindeki mızı Pelerinli yazarla tanıpnıyoruz, aym dizilişini, cklemlcKent'te roman kahzamanda başanlı olmak isniijini sağlıyor, hcm ramanı olarak ()ztcycn gcnç romancılar için de anlatımda boşgür'ü göriiyoru/ bir luk bırakmayan bir tek... Ama yine dc de bir örnck buluyoruz. akışkanlıkyaratıyor. diyecegim kı, Kabuk Adam, anlatıcıArka arkaya vernın ronıanı idi, Kırdiği ürünlerle, yazımızı Pelerinli Kent nımızda, kendine isc Özgür'ün roma özgü bir yer açtığı nı. Kabuk Adam'da gözleniyor Aslı Eröteki roman kahradoğan'ın. Onu öte manlarının katkısıykilerden ayıran üç la Karayiplcr'deki önemli noktanın, St. Croix adası bir başlıklaralindealtıroman uzamı (yazınnı çizeyim istiyosal uzam) olarak belrum: leklere yerleşebil* Aslı Erdoğan, misti. Oysa Kırmızı dil bilinci olan bir Pelerinli Kent'te Özgür'ün dışındaki kiyazar, siler portre olarak kaldığı, birer roman * Aslı Erdoğan, uçlan açık bir romankahramanına dönüşemediği için Rio de eılık anlayışma yaslanan ve bircysel gerJanciro, bir roman uzamı (yazınsal çekliği toplumsal gerçeklikle yoğurarak uzam) olarak değil, bir coğrafi uzam (finesapla^maktan kaçınmayan bir yazar, zik uzam) olarak ycr açıyor kendine. * Aslı Erdoğan, iyimserliği, romancı (Ama yine de Rio'nun romanı değil Kırbaküjinın ötcsine taşıyarak, bunu anlatı mızı Pelerinli Kent.) Roman kahraman düzleminin içine dc yerlcijtirmiş bir yalarıtıın, birbiriyle örtüşen dünyalar içinzar. de sergilediklcri "aynı'hklara kimileyin Gerek Kabuk Adam'da, gercksc Kırnesncler de katılıyor. Aslı Erdoğan'ın romızı Pelerinli Kent'te, bireyin dramını manlarında kar^ımıza çıkan bu nesncler yansıtırken, bireye nasıl yaklaşılması geevreniııden de bir iki ornek vermek isterektiğini de göstermis, oluyor Erdoğan. rim. Örnekse, "çıngırak", "deniz kabuBu yüzden tleğil mi zaten, yarattığı kahğu"... Kabuk Adam'daki (ss. ramanlar, psikolojik birer gerçeklik de 7,15,24,31,70,74,133,157 vb.)vcKırmıtaşıyoıiar kendi içlcrinde. zı Pelerinli Kent'teki (ss. 17,34,37,70 Aslı Erdoğan'ın romanlarındabiz.yal vb.) deniz kabukları ilc çıngırakların nız ba^arılı biı yazarla tanışmıyoruz, ay"aynı nesnc değcri"ne sahip olduğu gö nı zamanda başarılı olmak isteyen genç rülüyor. ()te vandan deniz kabıığu, nir romancılar için de bir ornek buluyoruz. yan ()ğe olarak da yerleşiyor Erdoğan'ın Yazınımız, boylesi sevinçleri çoktan romanlarına Bu haliylc tam bir sımge o. hak etmedi mi? • Anlatıcıya da, ()zgür'e de uğur getiriyor. Kabuk Âdam'ın anlatıcısi, daha romana girerken onemini vurgııluyor bunun: "(ierçekliğin soıısuz bir ^arkıyı sözciık lere dökmeye çalışacaftım." (s>. 7) "Istanbul Noktası" da, Aslı F,rdoğan'ın nesneler cvrenmde, yine bir "avrıılık " olarak çikıyor kar^ımıza. Mucizevi Mandarin'de, "Cenevre'nin Islanbul'u andırau tek ycri..." (s. 94) diyen ya zar, Kırmızı Pelerinli Kent'te bu yaklaşımını surdürüyor: "...Özgür'ün 'İstan bul Noktası'..." (s. 46); "tstanbul Ko^esi..." (s. 61) Bu atada gece kulüpleri de, bu avnılıklarda bir araya geliyor. Heriki roman da da, sanki ayrı ayrı degil, hep aynı, bir, tek gece kulübüne götürüyor yazar bizleri. Zaten Kabuk Adam'da "Kalabaş" gece kukibünun seçilmi^ olınası da (ss. 26,101,120) buıaı gösterıvor... Anlatıcı ve Ozgur, olümü estetize eden, ölümle yiiz yüze gelıncyi yücelten yanlarıyla birer kötıimser kuşkusuz. Ama gerçek anlalıcının, gerekse Oz güı'ün, bireyi buna götüren koşullara kanji dircnmcsi, kavgayı elden bırakma ması, yazmaktan vazgeçmemesi, onların aynı zamantla iyimser ofduklannı da gösterir bize. Nitekim Özgür'ün yazı eylcmine yaklaşımı, bunu bir güzel somutlar da: "Yazabildigim sürece umudumu bütünüyleyitirmişsayılmam." (s. 36) Sonuçta, " 'Kırmızı Peleıinli Kent'i yazmış, ölüme kar^ı kışisel zaferini kazanmıştı(r)" Özgür. (s. 132) Aslı Erdoğan, buna benzer bir direnci ve iyimserliği dc, Mucizevi Mandarin'dcki "CJeçmis Ulkesine Bir Konuk" adlı öyküsünde, bir "kara deri kaplı not delteri" aracılığıyla yaratmıştı, okuru da peşindcn sürülcleyip götüren bir çağıltı nalinde... Yaşanılan sıkıntı ve karamsarlıkları, kötümserlik temelindc ele alıp işjeyen yazarlar, Aslı Erdoğan'daki bu özgün yan üzerinde dursalar, ne iyi ederler... Aslı Erdoğan romanlarının ana taşıyı cısı dil. Uzamdan, olaydan ve kurgudan (1) Aslı Erdoğan; Kırmızı Pelerinli Kent, Adam Yayınları, 1998, 137 s. * Kabuk Adam, Mitos Yayınları, 1994, 157 s. * Mucizevi Mandarin, Mitos Yayıncıhk, 1996, 124 s. (2) Bak.: Cumhnriycl Kitap, 17 Eylül 1998, Sayı 448 (3) Bak.: Adam Öykü, Eylül Ekim 1998, Sayı 18 (Konuşan: Turgay F:$ekçi) (4) Fethı Naci; aynı sayı (6) 1 ethi Naci; Reşat Nuri'nin Romancılığı, Oğlak Yayıncılık, 1995, s. 175 (7) Fethi Naci; Bir Hikâyeci: Sait Faik / Bir Romancı: Yaşar Kemal, Cîerçek Yayınevi, 1990, s. 135 (*) "C.angtl", bana, bir çalım Türkçe'deki "langos"u anımsattı. Marmara Bölgesi'nin nemli akarsuyu yataklarını, ncrcdcyse adım atılmayacak ölçüde kaplamış sık dokulu orman örtüsüne Trakya'da "langos" adının verilmcsi ilginç. (Yurt Ansiklopedisi, Cilt 11, s. 7919); "langoz" ("langaz" /' longaz"): 1. Tcpcler arasındaki çukur yerlcr, uçurum, 2. Suların en derin ycri. (Derleme Sözlüğü, TDK Yayınları, Cilt 9, 1977, ss. 3063, 3086); "Cangıl" için AnaBritannicaşöylc diyor: Karışık, zcngin, sık bir bitki ör tüsüyle belirlenen ve genelliklc çok sayıda yabanıl hayvanı barındıran tropik orman. Cangıl denince akla hemen tropik bölge gelirse de, cangü'ı yaratan koijullar, ancak yağmur ormanlarındaki ağaçlık kubbc örtüsünün ortadan kalkmasıyla oluşur. Not: Bu yazıyı, "A \lı Erdoğan'ın Romanlarınaa Aşklan, Acıları, Yalnız lıklarıyla Bırcy" baslıklı geniş oylumlu çalışmamdan Cumnuriyet Kitap ıçın özel olarak toparladım. Konuyla ilgilenecck okurlar, yazının bütününü, Edebiyat ve Eleştiri dergisinin öniimıi/deki sayılarında okuyabilir. ALMANYA'NIN SESİ RADYOSU'NDAN İKİ KİTAP DW x>* TURKÇE EDEBIYAT YAHIŞMASINDA ODUL ALAN ESERLER Türkiye saatiyle 08.00 08.50 /19.00 19.50 arasında Kısa Dalga 22, 25,31,41,49 metreler 13690,12015,11785,9750,7225,6130 KHz. üzerinde ve internet "www.dwelle.de" adresinde her zaman sizınleyiz. Bize ayrıca AÇIK RADY0 94.9, RADY0 YEDİTEPE 93.5 ve MÜJDE RADY0 89.6 FM üzerinden dınleyebilirsiniz. Geniş haber ağı, yorumlar, söyleşiler, bilim, teknik, ekonomi, çevre haberleri, müzik ve her Pazar sabataı edebiyat köşesi... KİTAP İSTEKLEHİNİZ İÇİN: ÖNEL YAYTNCILIK Tel:(0212) 25Î2 74 16 Fax:(0212) 252 74 17 DEUTSCHE WELLE Türkische Redaktion DS0S88 Köln Almanya Tel: 0049221389 46 61 Fax: 0049221389 46 70 email: [email protected]