Katalog

Seçme şiirleri "Dünyanm Işaretleri" adıyla yayımlanmıştı Krolouv'a tatsız veda yorsa, çevirmenin "bırakdan"ı atlayıp, sadece "açık mahzen kapakları" demeye ne kadar hakkı vardır acaba? "Sohbet" şiirinin "lyi beceriyorlar/ su bardaklarını/ bir siire sonra havada/ asılı bırakmayı" dizelerinde "havada yüz NECMİ ZEKA lmanca şiirin bu yüzyıldaki cn önemli şairlerinden biri sayılan Karl Krolow'un ölümü ile TürkSe bir kirabının çıkışı aşağı yukan aynı löneme denk geldi. Kitabı anlamlı bir veda armağanına dönüştürecek bu rastIantı, ne yazık ki, Krolow severlerin üzüntüsünü daha da arttıran birözensizliğin kurbanı oldu. Her sayfasında, "acaba bu çevirileri basmadan önce kimse okumadı mı? " sorusunu akla getiren böyle bir kitabın, yayın kurulu, editörlük gibi kurumlara verdiği önenıle tanınan bir yayınevi tarafından basılmış olması, hernakle sadece talihsizlikle açıklanabilir diye düşünüyorum. Fransızca ve Ispanyolcadan çok başarılı çeviriler yapmış olan Krolow, "Çağdaş Şürin Çevirmeni ülarak Şair" adlı denemesinde, çevirmenin gcrçek esin kaynağının "Resignation" (baştan yenilgiyi kabullenme) olduğunu söyler: Çcvirmen pes etme olasılığını bir kışkırtma olarak gören, buna karşı direnen, savaşan kişidir. "Dünya Işaretleri" kitabının çevirmeni ise, maalesef, zorluklarla savaşma çabalarını dcğil, yetersizliklerini, tembelliğini, yani doğrudan yenilgisini aktarıyor. "Resignation"u fazla düşünmemeK, fazla uğraşmamak biçiminde algıladığından olsa gcrek, sadece Krolovv'un yazdıklarına değil, genelde şiire çok uzak, düzyazı olarak bile sorunlu cümlclcr sunuyor bize. Bu iddiayı destekleyecek çok sayıdaki örneklerin en çarpıcı olanlanndan bazılarını aşağıda veriyorum A dürmek" (schtveben zu lassen) yerine "asılı bırakmak" deyişinin kullanılmasını ya da "J. S. Için Şiir"deki "...biliyorum/ sende bana ait hiçbir seyin olmadıjını" dizele rinde "bana ayrılan" (für ınich hestimmt) yerine "bana ait olan" denmesini, belki çevirmenin "o ince fark'ları önemsemeyişine yorabiliriz. Ama aynı şiirde J. S.'nin "gri rüzgârın akıntısında" ne yaptığını okurun öğrenememesi, "trcibend" lcelimesinin atlanması, neye yorulabilir bilemiyorum. "Bir çiçek demedi oluşuyor/ gözden kaçan çiçeklerden." Gözden kaçanlardan geçilmeyen bu kitapta maalesef, çevirmenin şiire en çok yakınlaştığı bu dizeler de yanlış afctarılmış. Krolow'un siirinde, gözden kaçan çiçekler değil, demetin oluşması. "Aynı Şarkı" şiirinin son dizelerini okuyalım: "Bana yararı olmaz/ nasıl hayatta kaldığımı/ kimsenin fark etmemesi." Bu cümlcdeki tuhaflığı, hem çevirmenin hem de editörün farketmemesi gerçekten ils "Dünya Işaretleri mancayı yeni öğrenenlerin yaptığı türden hatalar bakımından da zengin bir kitap. "Yanında Getirmek" şiirindeki "Gözdsnkaçan" "bir baslangıç yapdmayacalc ani özgürlük" deyişi, şiirsel dursa da, gülünç bir düz çeviri. Krolow kapalı bir ifade kullanmıyor burada. Aniden beliren özgürlükle kimsenin ne yapacafiını bileınediğini söylüyor sadece. " Ah" siirinde "hislerin kısa yükselisi" deyişi de aynı yetersizlikten kaynaklanan, yanlış bir imge. Az çok Almanca bilenler, burada küçük coşmalar ya da duygulanmalardan söz edildiğini nemen anlayacaklardır. Çevirmeninin, çevireceği şiirdeki yabancı sesi fısıltısına, susmasına varıncaya kadar bilmesi gerektiğine işaret cden Krolow'un daha iyi bir çevirmene düşmemiş olmasına üzülmemek elde değil. Üzücü bir nokta da, Krolow'un Celan ile ilişkisini tartışan, 1975 sonrası şiirlerine değinen yazılar yazmak yerine, hâlâ böyle yanlışdoğru listeleri hazırlamak zorunda kalmamız. Hilmi Tezgör'ün bize çeviri diye sunduğu bu cümlelerin, dil yanlışlarından anndırıldıktan sonra, bu tarz şiire daha yatkın ve daha yetkin bir şairin, örneğin Güven Turan'ın yardımıyla, gerçek anlamda şiirleştirilmelerini öneriyorum. Yapı Kredı Yayınları'nın da bu kitabın iyice gözden geçirilmiş yeni baskısını şiir severlerden esirgemcyeceğini unıuyorum. • Dünyanın tşaretleri/ Karl Kroloıv/ Çeviren: Hilmi Tezgör/ Yapı Kredi Yayınları/ 98 s. AZ sözle cok sey söylemeyi llke eölnen "lakonlkSHrin en büyük ustalarından blrl Karl Krolovv. Kitabın ilk şiiri "Terkedilmiş Kıyı"da, oldukça basit uyak diizenini bile nedense aktarma zahmetinc girmeyen çevirmenimiz, "...bıçaklar/ çentikler açıyor sonsuzluğun/ uyanık kalan sert rüzgârında." diyor. Krolow ise, bıçaklann çentikler açtığından değil, rüzgârda köreldiğinden söz cdiyor. "Sıcak Bir Gün" şiirinde, çevirmene göre, "Cîecenin, omu/ları nemli süsen apraklarından." Krolow'agöre, "Nenv i süsen yapraklarından omıızları var öğlenin." (Evet, ne çevirmen, ne de editör, sıcak bir günü konu ediııen bir şiirin or tasinda gece de neredcn çıktı diye dü şünmüyor.) "Coşku" siirinde çevirmen, çoeukları '"kertenkeleler gibi" aniden gögc çıkanrken, Krolow, çocukların "tarla kuşlan gibi" göge yükseldiklcri göıüşünde. 'Sanatın Özgürlüğü" şiirinin çevirisinde, "Mayıs bir kuştur,/ bir sokak faresinin/ ağzında taşıdığı." dizelerini okuyoruz. Gene, ne çevirmen, ne de editörü "sokak faresi" sözünü hic yadırgamı yorlar. Krolowtabii ki "sokak kedisi" diyor. KedlmUaremi? Sivah cüDDeli Eros FATMA ORAN Georges Bataille'dan "Rahip C" F l "Oysa insanlar ar.ısındaki/ o ince fark/ işlerinin ya da/ silahlannın başına gitmelerindedir." "Fark" şiirinin bu son dizeleri, Almanca bilmeyen okurların kıılağına bile, şiirleştirilmeyi bckleyen, düz, tatsız bir çeviri olarak gcliyor. Almanca bilen, Krolow'un şiiılerini A? çok tanıyanlar ise, aynı şiirde "zamanın soysuzlaştığı"nı okuyunca, duraksıyorlar. Krolowelbette, zaman" vahşileşir" diyor. Az sözle çok sey söylemeyi, kısa, özlü aktarımı, bir bakıma söz kuyumculuğunu ilkccdinen "lakonikşiir"inen büyük ustalarından biri sayılan Krolow, "Vivaldi'nin Bir Miiziğine" siirinde, "açık bırakılan mahzen kapaklan"ndan söz ediCUMHURİYET KİTAP SAYI 503 "0 İnce fark" ransız Dışışlcri Bakanlığı'nın.Türkiye'deki l'ransa Büyiikelçiliği'nin ve tstanbul Fransız Kültür Merkezi'nin desteğiyle gerçekleştirilerek, çeviriye ve yayına katkı programı çerçevesindeyayımlanan bu vapıtta Georges Bataille ın kapsamlı bir biyografisinin de yer almasını isterdi gönül, ki, heyhat!.. Bu nedenle ben de degerli dostum Enis Batur'ıın Y.ı/ının Ucu adlı deneme kita bmdaki "pusıılada. vccd vc olum'üne başvurdıım yazımın bir b\)lümünde... Enis, bu denemeyi Bataille'ın Gözün Oyküsü başlıklı kitabı için yazmış aslında, ama, olsun... • Kimdtr Rataille's Maurice Blanchnt'nun deyıştyk; aynı anda en skandal uyandtrıcı ve en güzelanlatılan yazmış bir edebıyat adamı mı? Yoksa, 1950'liyıllarda Hcidegger'in "Yrama'nın en sag'lam dü\ünen aydınt" saydıg'ı bir filuzof mu'> Bretan'un da Sartrc'ın da varlığınaan huzunuz nldtıklan bir uçyazar mı ? Bir sapkm, bir erotoman, melek ya da deccal, melek ve deccal mı ? Her biri, hiçbiri. Roman, şiir, deneme, edebiyat eleştirisi ve felsefe alanlarında, bu alanların sınırlarını zorlayan üıünler veren Georges Bataille, 1897'de Auvergne'de doğdu. 1942 yıllarında Bibliotheque Nationale'de kütüphanecilik yaptı. Ecole Pratıque des Hautes Etudes'de Alexander Kojcve'in 1 legel felsefesi üzerine verdiği derslcrc katıldı. Critique deıgisinin kurucularından olan Bataille derginin yayın danışmanı oldu ve bu dergide birçok yazısı yayımlandı. 1962 ae Orleans'ta öldii. Gerçeküstücülük vc Marquis de Sade'dan etkilenen Bataille, Gözün Oyküsü adlı yapıtıyla tanındı. Bu, yazarın ilk kitabıydı. İlk kitap, pek çok yazarda olduğu gıbı, genii çapta çocukluk ydlanndan ve atle ortamından kcsitler içerir. Tantklardan, ytrmı yaşlarına dek, koyu bir inanc yiikii ile donandıfı ög'renilir Ba tdtlle'ın, o köklü tanrıtanttnazın, gerçeklc tcrk edildiğini an lamast ile gerçekleşmeu mz knnmu <>lmuştur Sıfunınkcmırdıiikötürüın baba yt anneüyle bırlikte terk edıp gıtmelen, Suçlu'yu emzırecek yaralt, kronikbir meme olur. Bıınu hayatının en önemli kadını olan Laure'«« erken yaşta ölümü vefapzmın yaşlı Avrupa'ya çökü^ü tamamlayacaktır iiy^biHMir jgn^u^^^^ Erottzmle yazın ilişkisi Birçok çağdaş Fransız yazarı gibi Bataille da öğrencisi olduğıı Kojeve'in Hegel yorumlarından etkilenmiş, ama 1868 lerden başlayarak Fransa'da gelişen 1 legclci felscfeyi aşma çabalan içinde ycr ülmıştır. Bu süreçte Nietzsche ve Sade'a ilgi duyan Bataille, crotizmle yazın arasındaki ilişkiyi incelemiştir. lkiz kardeşler Charles ve Robert ara sındaki yoğun ve ürkütücü ilişkinin birinci ağızdan anlatıldığı Rahip C.'de de dilin sınırlarını aşma yoluyla değerlerdeki sınırları aşmayı amaçlayan birerotizm vardır. Bu, dilin sınırlarında gelişen, dilin alışılagelmiş kullanımından sapmalarla bcslenen ve nesne ile anlam arasındaki ilişkiyle oynayarak oluşturulan bir erotızmdir. "Gharles, ahlaki degerlerden uzak yaşadığı hayatını kötücüllüğe adamış modern bir özgürlükçüdür; Robert ise dindarbir rahiptır ve ısrarla kardeşinin met resıyle yaşadıgı sehvet dolu ilişkiyi görmezlikten gelmektedir. Buna dayanamayan Charles'ın mctresi Eponine RoDert'le birlikte olmak ister, Charlcs'ı da yardım etnıcsi icin ikna eder. Ikisinin de cesaretlendirmelerinerağmen Robert bu erotik saplantılaıa dahil olmak istemez. Dinden uzak yetişen Robert'in dine dönüşünün temelinde Eponine'in günahla rı karşısında dehşete düşiişü vardır aslında. Gitgidc batmakta olduğu bu çatnurdan kurtulmak için yaşam tarzının tam tersi şeylere yönelir ve sonuçta bu durum gerçek bir tahriğe dönüşür." Sanat ve edebiyat ile bunların toplum ve sanatçıyla olan ilişkileri üzcrindeki düşünccleri Bataille'ı şu sonuca götürdii: Sanatçı aslında bir çilekeştir fakat, ters yönde işleyen bu çile insanı bütiin ni metlerden el çekmeye değil, tam tersine, bütiin yasakları, özellikle de iki büyük yasağı, yani şehveti ve ölümü aşmaya götürür. Bu sanat anlayışında, zevk ile 'kat lanılmaz'ın birleştiği her an, her yaşantı bir iç dencyimin varabilcceği son ve tek noktadır. Rahip C. de, Bataille'ın iştc bu bağlamda canını durmadan acıtan bir hayata göz kırpmadan bakmayı denediği önemli bir yapıtıdır... • Rahip CV Georges Bataille/ Çevircn Didem Eryar/ Kabalcı YJ V)9 s. SAYFA 7