Katalog

I 9 8 • Fethi Naci, bu haftaki Eleştiri Günlüğü'nde Faruk Duman'ın öykülerini ve sayılar'ıelealıyor. . . l.sayfada • Necmi Zekâ, Karl Knolovv'un çeviri şiirlerini değerlendirdi ... . 7.sayfada • Erendiz Atasü, Talât Halman'la şiirleriüzerinekonuştu lO.sayfada O Mustafa Yelkenli Carl Sagan'ın "Mesaj"ını değeriendirdi H.sayfada Cumhuriyet I Z E K Lanetliler soyundan gelen bir yazar KITAP IrSÜI u 1 Edgar Allan Poe kısa yaşamına olağanüstü öyküler sığdırdı. Baudelaire'in deyişiyle, "insanın kcndisiyle çelişme ve çekip gitme hakkına saygı göstermeyen" bir toplumda Poe'nun yaşamı bir çöl insanınınki gibiydi.Amerika'nın dcğişik kentlcrindc, Avrupa'da, hatta Rusya'da hep yeniden başlamak istedi. Ama boşuna! Disiplinc gelmeyen bir zekâyı kimse kabul etmek istemiyordu. Gerçek yaşamında neler yapmış olursa olsun yapıtlarında dört sapjantıyı işledi: Kadın, suç, ölüm ve sanat. Olümünün 150. yılında Poe'yu tanıtmak istedik sizlere. AHMETUMİT L anetlennıiş yaratıcılar vardır. ünlar, insan iyidir, güzeldir, mükemmeldir gibi safsafalar yerine benliklerindeki kötülügü, yıkıcılığı, nef reti anlatırlar. Oysa toplum bunları okumak, bilmek istemez. tn sanlann istedıği aşkla, sevgiyle, güzellikle örülü, acıklı da olsa sonunda umutlu biten öykülerdir. Cierçekten kaçmak, onunla yüzleşmekten daha kolaydır. Bu yiizden lanetli yazarların kabul cdilmesi zordur. Zordur ama dchanın da bütün unutturma, yok etme çabalarına karşın inanılmaz bir direnme gücü vardır; sıradanlığın, vasat yaratıcılığın bilindik sözlcrdcn oluşan kalın örtüsünü yepyeni bir bakış açısı, alışılmadık bir üslupla er ya da geç yırtarak gün ışığına çıkar. Edgar Allan Poe da o lanetli yazarlardan biridir. 1 lastalık, yoksulluk ve ayyaşlıkla gcçcn kısa yaşamına sar sıcı şiirler, yazırı dünyasında çıüır açan öyküler, kuramsal yazılar sığdıran bu Amerikalı yazar doöumunun iize rinden 190, ölümiiniin üzcrindcn 150 yıl geçmiş olmasına karşın hâlâ güncel, hâlâ ilgınç, hâlâ çok okunmak ta. P^dgar Allan l'oc bundan tam 150 yıl önee bugün yani 7 Ekim'dc çok mcrak ettigi "öliiler kıyısına" ayak bas tı. O kül rengi kıyıda, kendi inıgesindeki "ölüm" atmov ferindcn daha ilginç, daha tuhar, daha korkıınç bir dün ya bulabildi nıi bilnıiyoruz. Bildigimiz "ölüm ' olgusunun Poe'nun ya§amını iic kez böldüğü, ömrünün mcc rasını kökten değiştirdigidir. Bu yüzden "ölüm" imgcKİTAP SAYI 503 si kafasında, puslu bir deniz feneri gibi yaşamı boyunca yanıp dıırmııştur. Ölüm ilk kez, yazarımız daha kücük bir çocukkcn karşısına çıkar. I lenüz üç yaşındayken tiyatro oyuncusu olan annesini, ardından da babasını kaybeder. Bu büyük yıkımın yol açtığı tahribat, cenç tüccar John Allan ve eşinin onu evlat edinmesiyle Dİr ölçüdc azalmış olsa da, kişiliğinin gelişimini etkilemesi kaçınılmazdır. Poe'nun keskin duyarlılıgı, korgururu incelendi^ınde bu erken ölüm olayının kalıcı izlerine rastlanabilir. Allan ailesının onu evlat edinmesi, şans perısinin, Poe'nun yaşamında nadiren gülümscdiği anlardan birıdır Bu varlıklı ailenin yardımıyla, yeni dünyanın dı ^ına çıkar, saglam bir lemel cğititn alma olanağma kavuşur. Daha çocukken îngiltere, Iskoçya ve lrîanda yı gezer, Londra yakınlanndaki StokcNewington'da bir (Müer içtade bir yaratıcı özel okulda egitim görür. Eğitimi bununla sınırlı kalmaz, Amerika ya dönünce saygın ö^retmenlerden ders almayı sürdürür. 1826 yılında Virginia Üniversitesi'ne başlar. Zekâsı ve yetenekleriyle kısa sürede kendini gösterir. Ama içki, kumargibi kötü alıskanlıkları, dik baş lı kişilig'iyle de dikkat çeker. Okulda, ailc içinde uyarılar, cezalar verilir, tartışmalar yaşanır. Bir yıl kadar eğitim gördükten sonra üvey babası John Allan tarafından okuldan alınır. Amerikan ordusuna yazılır. İki yıl sonra ordudan ayrılır ama ailesinin isteği uzerine West Point Amerikan Askeri Akademisi'negirer. Akademıye girişine kadar olan yıllarda Poe, gerek Ingiltere'de gerekse Amerika'ya dondukten sonra klasik edebiyat, Latince, Fransızca, Yunanca, ii/.ik ve ınatematik dersleri almıştır. Allan ailesinin ona sagiadıgı bu olanak, dehasını gösterebJeceği yaratıcı yeteneğinin daha kolay ortaya çıkmasını sağlar. 1827 yılında "Tamer Devamı 4. sav/ada. CUMHURİYET