Katalog

Popüler bilim kitaplanyla okurları arasında sevilen Carl Sagan, 'Mesaj'la bilimkurgu hayranlarını mutlu etmeyi başarıyor. Carl Sagan'ın ölümü hem dünya hem dünya dışı uygarlıklar için gerçekten büyük bir kayıp olmuştur. MUSTAFA YELKENLI Dünya dışı uvnarlıklarla temas rülür. Çok karmaşık gibi görünen bilim ve uzay konularını geniş kitlelerinin anlamasını sağlayan Kozmik Bağlantı adlı kitabının vanı sıra Cennetin Ejderleri: însan Zekâsının Evrimi Üzerine Düşüncelcr adlı kitabıyla da 1978 yıbnda Pulitzer Ödülü'nü alır. Carl Sagan'ın 13 bölümlük televizyon dizisi 'Cos mos', 1980 yılında yayımlandığında 60 ülkede 500 milyondan fazla insan tarafından seyredilmiş ve sonra kitap haline getirilmiştir. Carl E. Sagan'ın en önemli konularından biri de "uzayda dünya dışı akıllı varlıkların bulunup bulunmadığı" konusuydu. Bu konuyu işleyen Kozmik Bağlantı adlı popüler bilim kitabı pek çok kişiye yol gösterir olmuştu.20Aralıkl996 günü ABD'nin Seatde kentinde kemik erimesi hastalığı sonucu 62 yaşında ölür. Bilimsel araştırmalarından fırsat buldukça roman yazma denemelerinde de bulunan Sagan ölümünden hemen önce filme alınan romanı Mesaj (Contact) uzayda akıllı yaratıklarla olası bir iletisimi anlatır. Ancak roman sadece bir iletişim sorunuyla sınırlı değildir. Insanın kendıni sorgulaması yanında birey olarak bugüne gelene kadar toplumsal yaşamı ve bireyin dünyasını etkileyen, yönlendiren dinsel birçok dogmaya da eieştiriler yöneltir. Bir tür tanrıyı sorgulayan ancak son noktayı koymakta acele etmeyen bir roman da denilebilir. Ellie Arroway bilimci bir kadın. Tanrı tanımaz, ödünsüz bir atcist. Babası öldükten sonra annesi bir kez daha evlenir. Annesinin ikinci cşini, yani üvey babasını hiç sevmez. Dünya dışı radyo sinyallerini dev kulaklarla almaya çalışan ve tutkuyla bağlı oldıığu işi hemen hcmen bütün dünyası olmaktadır. 26 ısık yılı uzaklıktaki Vega yıldızından aldıklan düzcnli bir radyo sinyali yaşamını değiştirir. Yakalanan sinyallcr asal sayı dalgalarını andırmaktadır. Ellie ilk kez gönderilen sinyallerde 261 asal sayısını aldığından sonra Çin'e, Rıısya'ya vc Hindistan'a habfrgöndcrir. Çünkü alınan sinyallcr dünya bclli bir konumda isc Amcrika'dan alınabilmcktcdir. Günün farklı zamanlannda sinyallcr kaybolmakta, dünyanm di^er yörelerinde almak mümkün olabilmcktedir. Michacl Kitz bunun gizlenmesi için Ellie'yi uyarmaya gelir. Michael Kitz Savunma Bakan Yardımcısı olmakla birlikte komııta, kontrol, iletişim ve habcr alma alanında uznıan ve su rumlu biridir. Birleşik Devletler'lc Sovyctler Birliği'nin stratcjik nükleer silahlarında indirimler yaptıkları sırada önemli sorumluluklar alnııştır. Ellie buna scrt tepki gösterir. Dünya dışı varlıkların sadece Âmerikalılarla değil, bütün dünya ile iletişim kurmaya çalıştıklarmı anlatmaya çalışır; gönderilen mesajın tüm dünyaya ait olduftunu söyler. Diğer devlederın de bu araştırmada dogrudan katkıları olması gcrcktiğinde devlet yetkilisini ikna eder. Gelen sinyallerin tam anlamıyla ne anlama geldiğini öğrenmek ve gelebilecek çeşitli mesajları çözebifmck için yıllardır üstünde çalışılan programlardan yararlanmaya koyulurlar. Önce polirizasyon modülasyonunda bilgi olduğu öğrenildiğinde bunun bir resim olabileceği kuşkusuna kapüırlar. Bu kanıya yol açan olgu ise, bir ışık dalgasının veya radyo ısınının geldiği sırada dik açı oluşturacak biçimde bir titreşimi olmasıdır. Bu titreşim oynayacak olursa dalga elintik polirizasyona saniptir. Sağ tarafa düştüğündc veya sol tarafa döndüğünde bir anlam kazanabilir. Iki polirizasyon arasında gidip gelinerek bilgi iletilebilir. Bir tür bilgisayardakı ikili sistemi andırır. Sağ polirizasyon sıfır, sol polirizasyon bir gibi. Vega'dan gelen sinyallerdekı sağ poîirizasyonun sol polirizasyondan fazla oluşu bunun çok açık bir şekilde bir mesaj olduğunu gösterir. Bilim adamları, yinelenen mesaidaki nokta ve çizgilerin sayısını inceledikferinde bunların asal sayılar olduğunu anlarlar. Büyük sayının üç küçük sayının çarpımı olduğunu görünce bunun hologram gibi bir resim olduğu kuşkusuna kapılırlar. Şifre çözücüsü bir diyagram sayesinde bunu ekrana yansıtırlar. Karşılannda dev bir kartal vc kartalın beton pençeleri arasında bir gamalı haç görülür. Hitler'in 1936 Olimpiyat üyunîarı'nı açarken bütün dünyayı sclamlarken televizyona çekilcn görüntüsü şaşkınlıkla izlenilir. Vegalılar dünyadan gelen televizyon yayınını tekrar dıinyaya göndcrmişlerdir. Antik Vega'dıuı gelen sinyallerin bilinçli bir bilgi iletimi olduğu anlaşılmış, bu konuda kuşkuLır kalmamı^tır Carl Sagan'dan bir roman denemesi: Mesaj S adece bilimkurgu yazarlannın değil, bilim adanılannın da kafasını meşgul eden sorun dünya dışı uygarlıklarla temasın nasıl olacağıdır. Her ne kadar bilimkurgu yazarları DU konuyu dert edinmeseler bile, bilim adamları bunun en azından bilimsel yönünü düşünmek zorundalar. Örneğin kimi bilimkurgu yazarları Arthur C. Clarke gibi, uzaylıların fizik yapılarını bctimlemcktcn kaçındığı gibi, birçoğu onların fizik yapılannı ayrıntılanna kadar bctimlcr. hcr şey yazarın hayal dünyasına ve ticari kaygısına kalmıştır. Çok satan bir kitap yazarı olmayı hedefleyenler için uzayktarın yapıları önem kazanmaktadır. Özellikle sinemada bu kaçınılmazdır. Bir başka sorun da bunlarla nasıl anlaşılacağıdır. Uzaylıların dünya dillerini bilrnedİkleri göz önüne alındığında ilk başra bu da sorun olmaktadır. Kimi yazarlar anında söyleneni tercüme eden çeviri aygıtiarını kullansalar da bu öylc kolay olmasa gerek. Kimi de tutsak eninilen uzaylıların yardımıyla onların dillerini öğrenerek bu sorunu giderir. Bazen de tutsak edinilen dünyah bu görevi üstlenir. Birçokları beyin dalgalanyla sağlanan telepati üzerinde durur. Dünyakların bu konuda gelişkin olmadıkları düşünüldüğünde bu iş uzaylılara kalmaktadir. Anlaşılacağı gibi uzaylılarla iletişim yazarlar için pek öyle zor değil. Ancak bilim adamının bu konuda yapıt vermesi işi zorlaştırmaktadır. Çünkü hem bilim adamı kimfiğinden hem de yazar olarak düş dünyasından ödün vermemesi gerekir. Anlatılan bilime aykırı olmamalı, hem düş hem de bilimcil olma birbirini desteklemelidir. da durmadan değişiklikler yaparak yakınıp duruyor, der. Tann'nın hem planlamada, hem üretimde son derece başansız olduğunu söyler. Din adamının buna benzer savlara karşı söyleyeceği pck fazla bir şeyi olmadığından diğer dinlerde de örneği çok görülen sıradan Bir yanıtla geçiştirir. Dünya, insanlar ve belki dc tüm evren bir deney ve sınav yeridir gibisinden ucuz bir yanıt alan Ellie, uzaydan gelen mesajın Tanrı'dan geldiğini söyleyen din adamına "Tanrı'nın neden bilim adamlarıyla konuşmayı seçtiğini sanıyorsunuz? Neden sizin gibi vaizlere konuşmadı?" sorusuna Rankin Tann'nın kendısiyle her zaman konuştuğunu iddia eder. Ve hatta din adamlannın sıkıştıklarında her zaman yaptıkları eibi Dünya'nın sonunun yaklaştığını günahkârların yargılanacağını, seçilmişlerin cennete alınacaklannı söyler. Mesajlar uzun bir süre devam eder ve önemli bir aşamaya varır. Artık krokiler gelmeye başlamıştır. Her resim bir dizi sayıdan olusmaktadır. Resmi oluşturan siyah beyaz noktacıklar iki asal sayının toplamı ve asal sayılar yine iletilen mesajın bir parçasıdır. Krokilerden sonra anlaşılmaz bir metin gelir. Bu metnin bir bölümü bir makine yapmak için planlardan olusmaktadır. Mesajda sadece makinenin planı değil, aynı zamanda parçalarının çizimleri ile bunlann yağlanma sistemleri de vardır. Mesajda net bir şekilde iletilen aygıtın ayrıntıları uzaylıların niyetini açıkça ortaya koyuyordu; onlarla yüz yüze gelmek. Bu istek özellikle Sovyet bilim adarnlannda kuşkuya yol açar. Bu makinenin bir Truva Atı olabileceği söylenir. Büyük masraflara girilerek yapılan makine çalıştırıldığında içinden bir istila ordusunun çıkabiIeceğini, ya da bir kıyamet günü makinesi olabileceğini, belki de Dünya'yı, gelişmekte olan uygarhklan yok eden bir alet olma olasılığını hesaba katmak gerekir derler. Öyle ki bütün masraf da sadece bir telgraf parası kadardır. Yapılacak olan makinenin, bir uzay gemisi olduğu sanılır. Işık hızına yaklaşan bir hızla yol alsa bile en az 26 yıl sürecektir bu yolculuk. Ancak ışık hızına yaklaşıldığı için mürettebat için zaman sadece bir ıki yıl geçmiş olacaktır. Aracın geometrik dizaynı dünyalıları şaşırtacak kadar kanşık değildi. Hatta basit Dİle denilebilir. Buna karşm ayrıntıları çok komplikedir. Mürettebatın yemek yemek, yatmak, tuvalet gibi doğal gereksinimlerini karşılayacak yerler aracın içinde yoktur. Yetkililerin önceleri taşıdıkları kanı, araç harekete geçtikten sonra uzayda bunları bekleyen bir uzay aracıyla buluşacakları yolundadır. Ancak en gelişkin radarlarla yapılan sıkı araştırmalar sonucunda böyle bir uzay gemisinin bulunmadığı kesinlik kazanır. Vegalıların insanların en basit biyolojik ihtiyaçlarını unutmaları çok garipsenir. Çoğu kişi makinenin bir yere gitmeyeceğini bile dıişünmeye başlar. Mürettebat bölümünde aracı yöneüneye yarayacak hiçbir alet bulunmaz. Sadece oturanların birbirlerini görebilecek şekilde yerleştirilmiş beş koltuk vardır. Mürettebat böfümünün üstünde ve altmda on iki köşeli sivri noktalarda karmaşık ve şaşırtıcı yapılarıyla organik madde yer almaKta ve bıyaya rasgclc yerleştirilmiş erbiyum maddesi bulunur. Bunun dışında manyetik olarak gövdeye tutturulmuş üç küre daha vardır. Vega'dan gclcn mesajın yorumu veya makinenin yapım planlan dahil evrende düşüncn vc zeki bir varlığın dünya ile sınırlı olmadığının bir kanıtı olmuştur. Üstclik bizden daha zeki olduğu da... Makinenin yapımında Vegalılar her parçaya bir ad vermemişlcrdi. Örneğin erbiyum için altmış sekiz pıotonlu ve doksan dokuz nötronlu atom olarak tanımlanmıştı. Makinenin diğer parçaları da sayısal olarak verilmişti. Makinenin çizimi ve işlevi de anlaşılmıyordu. Bunun için yeni teknolojiler geliştirilmiş krokiler çizümişti. r ler bir parçanın farklı işlevi olduğu araç çalıştıktan sonra ancak görülecekti. 2 trilyon dolara mal olan on iki köşeli" CUMHURİYET KİTAP SAYI 503 Carl Sagan işte böylesi hassas bir konuda roman yazmca bu sorunu yakından bildiğinden çözümü için de fantezi olma kolaycılığına düşmesinden kaçınmış, bilimsel verilere özen göstermiştir. Yine de Arthur C Clarke gibi uzaylıların fizik yapılarını betimlemeKten uzak durmuş, iletişimi ise Spielberg'in Üçüncü Türle Yakın llişkiler (Close Encounters of The Third Kind) filminde görüldüğü gibi müzik yerine bir başka yöntemle, matematiksel olarak gerçekleştirmiştir. Dünya uygarlığına müdahale edılmcsı gibi birçok bilimkurgu yazarının işlemekten geri kalmadığı kolaycılığa da düşmcmiştir. 1934 yılında Ncw York'ta doğan ünlü bir gökbilimci Carl Edward Sagan Uzay Bilimlcri Profcsörüdür. Chicago Univcrsitesi'ni, 1960 yılında bitircn Sagan, Stanfprd Üniversitesi'nde genetik, Haıvard Üniversitesi'ndeastronomi asistanı olarak çalıştr. 1968'de astronomi doçenti olduktan sonra. Radyofizik ve Uzay Araştırmaları Merkezi'nde Gezegen Çalışmaları Laboratuvarı yöneticiliğini üstlenir. 1970te uzay bilimlcri profesörüolur. Gezegcnlcr, kuyrukluyıldızlar, boşluktaki organik moleküller gibi birçok konuda araştırmalar yapan Sagan, Amerikan Uzay Araştırmaları Dairesi jMASA'nın pck çok projesinde görev alır. Ölmeden önce yürüttüğü projelerden biri, N ASA'nın uzayda başka canlıları araştırdığı SETÎ projesiydi. Mariner, Viking ve Voyager uzay araçlarının yolculukları ve araştırmalarında önemli görevlcr alır. Dünya dışı akıllı yaşam ve gezegenlerin uzay araçlarıyla kcşifleri konusuncla ıığraşan Sagan, Olağanüstü Bilimsel Basarı Mümtaz Kamu Hizmeti NASA madalyalarına, John E Kennedy Astronotik, 1975'tejosep Priestlcy Ödulü'nc layık göSAYFA 14 Uny Mhntori protssoru nrbHmkadmı Tanrnmvarlw Uzaylılarla iletişim gerçekleşince din adamları hcmen devreyc gircrck bunun ilalıi bir işaret olduğunu söylemeye başlarlar. Oyle ya, bilimin geldiği bu son aşamada din kurumıı büyük bir yara alabilir. Yazar bir atacistlc bir din adamını karşı karşıya getirir. Ellie din adamı Rankin ile Tanrı nın varlığı üzerine tartışınca Tanrı'nın neden insanlara doğrııdan görünmediği veanlaşılıınıesajlargöndermcdiğinisorar. Rankin isc gelen radyo dalgalarının Tann'dan geldiğini ve bunun bir tür tanrının varlığının bir kanıtı olduğu yanıtını verir. Ellie din adamı ile konuşurken kutsal kitapta adı geçen birçok öyküden yola çıkarak Tanrı nın çok kötü bir usta olduğunu anlatır. Tanrı, Etıt'un karısının arkasına bakmasını istemiyoısa neden onıı kocasının sözlerini dinleyecck şekilde yaratmadı