Katalog

r bı Rıını kokenlıdır, sultana Suleymaniye Camısı'nı yapmıştır, camı orada durmak tadır, Olan bır şeyclır Lser, mağrur hıı kumdann totem donemınden, şamanlık tan kalma putperestçe hevcsı mıydı1 Sta nıslaw Lcm ısc, hıç gıtmedığı, hıç gıdeme yeceğı, yalnız hayal edebdeceğı Aden ge ?egenını, başka gezegenlcrı vc oradakı ya ratıkian yanı Olmayanı anlatmi!}tır Bıl dıklcnylc bılınmcyenı, gorduklerıyle gor medığımızı anlatmış, dunyalılaıın ddıyle 7ekâmı/a sergılemıştır I Icnuz hıç mevtut olmayana duşleycrck ulaşmıştır üıada, yazann hayal edcrek ulaştığı yerdc bızım sınırlarımız zorlanmıştır Bılınmeyen gc zegenden mevcudıyetını yaşayarak bıldı ğımı/ dunyamı/a donduğumuzde gclece ğın mıtolojısı olan bdımKiırguya /ıhınsel algılama tarzımı Kutsal Kıtaplar'a kaışı da çalıştırdığımda I'urklerın Islamlaşma sı kuşkuyu, ınsanın gerçeğı arama çabasını ıçermıyordu Bu durum, ıcalıteye vıc danı bır hayatı ketleyen şey olarak çıkıyor Psıkıyatrıst Saydam'agore, ınsan dkelleş tıkçe paranoıd, olgunlaştıkça depresıf o/ellıklcr sergdıyordu Varlığıyla dgdı ger çekten mahrumdu ınsan, ama ınsan gerçekten rnahrum olduğu ıçın ahlakı varlık tı Dın vc gunumuzun çağdaş duşuncc akımları vıcdanı tembellık yaratıyordu Çunku fetvacılık, hazırcevapldık vıcdanı otomatıklcştırıyordu, vıcdanı şeyleştırme eğılımındeydı Insanda trajık olan vıcda nıdır Vıcdanı olan trajıktır Dın ısc tra jddığı bastırır, ınsanın dunyadakı gelımlı gıdımlı varlığını trajıklcştırmeden çozum bulma eğdımı taşır Bdgelık anlamak.an ladığına boyıın cgmck olur Insan başka çaresı olmadığı ıcın olgunlaşır Yanı ınsan keyfındcn olgunlaşmaz, çaresızlıkten ol gunlaşır (Safiet Murat 'Iura, Vırgul sayı 6) însan gerçekten yoksundur, nasıl bece rırse becersın, doğruyu seçmelıdır, Delı Dumrul'un fark etmedığı bııdıır Kuşlar daldan dala, ınsanlar fıkırden fıkre, ya/ıcılar kıtaptan kıtaba atlıyor Yıl dızlar orada, duruyorlar gıbı, durmuyor lar Ilk natlamanın nızıyla nâlâ ılerlıyorlar O halclc geçmışte hernangı bır noktayı, yaşanmış olduğu ıçın, değışmezlık ve bozulmazlık gereksınımıyle kcrterız alabılır mıyız5 Llbette çok meıak edıyorum Balkon da pıpo ıçıp apartman çangıl çungulun dan goğe baktığımda benımle bırlıkte gel mış, geçmış, geçmektc olan ınsanların uzaydakı bu oyunda niçın rol aldıklarını Eskıler umman dıyorcfıı, bı/ dıyelım kı sonsuz, dıyelım kı evren, genışlıyor veya genışlemıyor, mılyarlarca olu varsa, var ıdıysc, mılyarlarca hayat nıçın rol aldP Bılınç acı vencı Gerı çekılmck, acı duymamak ıstıyor, bundan dolayı masal uy duruyor Kendı masalının renavetıyle ya şayıp gıdcn ınsanlara, bır karşı ses, lblıs'ı olumsuz nıtelcndırıyor, demışkı, ınsanın ruhtan ayrı bedcnı yoktur, bcdcn denen ruhun parçasıdır gmş ycrlerı beş dııyu tarafından fark cdılır, enerjı tek hayattır vc bcdcndcn gelır, akıl eneıııyı sınırlayıp dıştan çevrclcycndır, cncrjı hazdır Sınırlayanın, maddı, manevı alanları sı nırlamadakı nıyetı neydi'1 1 lasan Bulent Kahraman'ın "Yahya Ke mal Rımbaud'u Okudu mu" adlı kıtabın da, ısrarla uzcrınde durduğu sorun, Os manlılıktan rumhunyct Turkıyesı'negc çışte ya^anan bellek kaybı, kopukluktur, oysa bu kopııkluk Turklcr'ın fslama zor la geçıstırdışlerınde dıkâlâsıyla yaşanmış tı Bu lcopukluk, yedı yuz yıllık aradan sonra Turkler'e Turkçe'yı yenıden keş fettıren Mustafa Kemal'ı eleştırmek ge rekçesıylegoz ardı cdılse de, nâlâ, Alevı lık, Bektaşdık vc/ya tarıkatlar çevresınde bır şekılde yaşamaktadır Ana/ata kultu ru kopukluk yaşantısını da ozumseyerek kopuşsonrası nesıllcreaktanlmıştı Pagan Turk, kendısını kamuflc edecek yolları bulmuştu Osmanlı sultanları, Saray, go çcbc Turk'u bır yere ycrleştırıp dını vası ta kılarak daha sıkıduzende yonetıp ver Aa verici bHbıç gısını almak, savaşlarda olumunc kullan mak (haıcamak) ıstıyor, yanı başında ken dısınc rakıp başka soylu bulunmasın dı yc 1 lırıstıyan kole/kul oğlanları (ne tcsa dufl yonctımc, askerıyeyc ıstıhdam cdı yordu Dı Saydam ın teşhısıyle narsıstık şışınme ıçındckı Dclı Dumrul, olağanus tu evren de olağan evren arasındakı gerı lımde pes etmış, A/raıl karşısında panık lcycrek korktukça bdıncını yaşaması ıçın feda etmıştı Nc vahım farkındalık tcccl lısı kı, hem H B Kahraman hem de bas kın profesorluk tıtrıyle (kımılerıne) etkı lcyicı unvan tasıyan Saydam'ın kıtaplan nı ya/arken ustlerınden okuya okuya geç tıklerı verı, bılgı ve orıjınal bınkım altya pı tabanı Batı'nın Platoncu Şark Daıre sı'nı dışlayıp, ccmaatçı beşcrı antık zıhnıyctı dışlayıp, antıkıte Doğu'yu kovup ro nesansı Orta f, ağın reddı değıl (Lut her'den Lıasmus'a) uzantısı uzerıne kur duklarının unutulmasıdır Bızım belleğı mızde, Çın nc ıdıyse Arap da oydu Yok sa bırhatırlama noksanlığı, Delı Dumrul luğun son varyantını, karma kultur Turk ama meçhul un neseb cntelekyasında mı fotoğraflamaktadır? Ne dıyor Yahya Ke mal J " lyı nesır, hanı Yunanîlcr'ın bıl hassa vc bılhassa Lâtınler'ın nesır, nıha yet vârıslerı olan Avrupalılar'a mîras bı raktıkları nesır, hulâsa bugun aydınlığı nın hudutsuzluğuyla ınsanları ınsan eden nesır Araplar'da da yoktu, Acemler'de de yoktu Bız zavallı Turkler Arap ve Acem'ın tdmızlerı olduğumuz ıcın, ayrı ca da, kendı mıllî kusurumuz olarak, a/ ya?dığımi7 ıçın ncsırsız kaldık Mâzımızı nıuhayydenın butun kudretıyle kâğıtların uzerıne enıne boyuna teccssum ettırmek şoylc dursun, kayıd ve tescîl bde edeme dık Çok kotu yazmamızın sebebı, Iran nesrının nesırdc modelınuz oluşudur Hâ kıkatın ta kendısı budur kı yalnız Latın ncsnne mensup olan mdletler ıyı yazma yı bddder " Ronesans bıreyı bulabıldıyse, analıtık çozumleyıcı mantığıyla, serbest yorumlayıcılığıyla ıçınden Doğu'yu Pla ton'u attığı ıçındır Bır başka profesor, Mehmet Alı Kılıçbay, Doğu'nun Devlctı Batı'nın Cumhurıyetı var dıyerek yazıyor Yıne bır başka profesor, Bahacddın Ogel, Dumrul sozcuğunun Arapça yazdım yan lışından geldığını, aslının Tuğrul/Toğ rul/Togrılolabdeceğını, 1 uıkçc'deDum rul dıye bır so/cuğun bulunmadığını ya/ makta vc Muslumanlığın kabul eddışın den, Dede Korkut geleneğındcn oncckı bır Oğuz nâmc paıçasından soz açmak tadır Dıkkat uyandırıcı bır narçadır bu "Selım ogltı Karaman'ı scvuh, Tanrı yara dan, UluSultan budağı, altın kopruyapan, Azraytlle sava$ kılan, salkum salkum don ;•«, sakar alın oynadan, Tokuş Koca oğ r u Toğrul Sıdtan cının ılerdckı donemlerınde o^ne eılılgen konumdan etkcn konuma gcçıyor ıdıyse, tam bıı tcslınııyet talep edcn Muslumanlıkla tııın psıkolojık mckanıznıalardurdu rulmayacak mı* Muslumanlıkta herkesın kendısındcn somınlu olması, duıdurul muş psıkolojık niekanızmalara raömen bı rey olma>a vctcbılccek mıydı5 1 ier şcyın,scllcıın dcpicmlcrın, felaketlerın, nasta lıkların.olıınuın, suçların, cınscl ıbşkılerın, uygıııı <\A\ lanişlaıın yanlış davranışların cevabı oratla vardı ( cvap tartışılamaz, hatta yoı umlanamaz kesinlıktcyuı Mıto jenık vc mıtolojık olma benlık bılınçlılığının hem nedcnı hem dc ışlcvı ıken, ken dısı olmayan u/crındcn kendılığın tanım lamasına ulaşabılenı, kcndısı olmayan nes nelcrle ılışkısı ıçınde eylemlerını bıamlcn dırcbılenı, yanı Benlık ıddıasındakını la nctleycn, Iann'yjeşkoşmagoren Muslu manlık, her ınsan bır mıt kahramanıdır so/unu vc mıtolojının meca/ı cevaplaıını sındııebılccck mıydı' Bu sorunun karsılığı, Dunııul a delı denılcrek sonuçlandırı lacaktır 1 [amlct delı mıydı^Ya da seçkın ya/arımız A Iııran Olla/oğlu'nun oyun laştırdıgı "Bana saltanat gerckmcv,kardeşım safi olsun' dıyc ha>îuran Ibrahım nı çın dciıydı' Değırmenlcrcsaldıran Manc na'lı Don Quııotc dclı mıydP Neden ko runmak ıçın delı rolıı oynuyorlardı • Fr * kck vcya kadın, kendı kışısel, coğıafı, ta rıhscl sınırldığının dışına çıkmayı başara bılen, ınsanliK ıçın gcncl gcçcrlılığı olan duygu, duşuncc, davranış şemalarını kışı lığınde yaşayabılcn, evrensele yayabtlcn mıt kahramanı, dogum yerı bılınç dışında, kendısıyle kendısı gıbı olmayanın arasındakı uçuıumdayclı Duha Koca Oğlu De lı Dumrul "Brc A/raıl aman" dıyerek, yabancı korkusuyla bırlıkte dıkeylığın guç lu sımgesı olan dag yukseklığınden, o uçu ruma, aleladc kıtlc tabanına dujınuştur Göçebeft ve yorieş* diızen Çın'ı fethcdıp (, ınlılcscn Batı Asya'yı ictnedıp lslamlaşan Balkanları fethedıp (Bulgarlargıbı) Slavlaşan, Hıııstıyanla!}an, Batı Asya'da Iranlılaşan, Mısır'da, Surı ye'dc Aranlaşan Turkler nerede goçebe hayat tarzlarını terk edıp yerleşık dıızene Hroyobnak Bırlıkte varoluş ınsarılığın nıhaı utopyası ıse, ıç dınamıklerın dış ger çeklığe yansıtumasıyla mcydana gelen toplumsal urun olan mıtlerın, Mutlak Bııınç Doğru Gerçek savındakı dın lcr tarafından bertaraf eddmesıyle kenddığe aıt ıçcrıklerın, dına mıklerın yenıden ıçselleştırı lıp butunleştınlmcsı Mcr kezı Irade ıçın boşaltda caktır Mıtfer ınsana dcnenmış oznel ey lemldık seçenck lerı sunuyor, mıt kahra manları da dun ycv ı a rdılı olarak kendısı ve otekı arasın dakı ılıskılenn fark cdılmesını sağlıyor ıdıyse, ıç selleştırmenın ardın dan dışsallaştırma sure gcçtılcrsc (Roma'nm Orta do^u'ya pagan gclıp I lırıstıyan donmesı gını) oranın ycrlı halkı tarafından Bır Bı lmç Bır Benlık Bılıncı devşırmesıne uöra tılmıştır, Sclçuklulaıdan once Bızanslılar tarafından Anadolu'ya ycrleştırılıp I Lrıs tıyanlasan \ la/arlar, Alanlar, Kumanlar, Peçcncklcr, Oöu/largıbı24ü^uzboyun dan dıgcr Furk boyları da bın yıllık Hırıs tıyan Rum dıyarında Anadolulaştıkça ve Anadolu'yu 'I urkleştırdıkçe Bı^ans ve Musluman eleğındcn (MS 1050 1450) geçmışlerclu Topı aga yerleşmedıkçe ken dılennc yctecek urctımı yapabılcn, kış, kış lak ıhtıyaçlarııu koylcıuen tcdarık edebı len urctım fa/lasını o/cllıkle at ve ctı pa /arlarda satabılen vu/yıllardır hayat stılı ve ıktisadı bıçım olarak savaşmayı tercıh cdcn.ordularını bcslcdığı takdırde kendı soydaşlannın yagma tehdıdıne karşı Hırıs tıyan koylulerı koruyan, ba/en onlarla bır lıkte dcvlct guçlcrınc karsı dayanışma va pan, yerleşıklcrlc dış evlılık ılışkısı kııran goçebe Turkmcn'lc bu ıç ıçe geçmcnın obur yuzunde, çoğunluglı Elence konıı şan vc Hınstıyan olan Ânadolu halkının once Islamlaştırtlması sonra I urkleşnıesı yanı Musluman Turk olanlardan kımılc rının aslen Hınstıyan Rum olduğu gerçe ğı dc vardır Bu gerçeğe dıgcr nııfus yapı parçalarını da katabılırız Goçebe hayat takı katı doğa koşullarında vc clış duşman ların varhğında bır gruba aıt olmadan tck başına var olmanın ımkânsızlık tecrube sındc bu kulturcl melezlenme olgusunda Turkler, Yabancı Bılıncı'yle defalarca kar şılaşmışlar, eıkek çocuk.lcadın ananın crkekiıfiının uzantısında erıl erkın paylaşımı olarak erkelder topluluğuna sunulmuştu Oysa gcçmışın saf donemlerınde hayat do ğada, doğanın gıuunun kontrolundcydı, goçebe Turk ıçın do$a saygı gosterılmcsı gereken kutsal bır guçtu, cıoğa ne verırse kabullenıhyor, besleyıcılığı, koıuyuculu ğu a?aldığında, başka bır yerde, yıne doga ananın kuca^ında, mufkıyetı yeryuzu nun tum canlılarına aıt toprakta aranmak u/ere goç cdılıyoıdu Nc zaman kı Sel çukluların uç beyı Kayı Boyu, nııfus yapısı ceşıdı bın yıllık Roma topraklaı ında 600 yıllık nufusvapısı çeşıtlı Osmanlı Impara rorluğu'nu kurdu, merke?ı otorıtc, Şalvan şaltak Osmanlı/ Eğen kaltak Osmanlı/ Ekendc yok bıçende yok/ Yemcde ortak Osmanlı tarafından Turkler 'Ltrak t bı ıdrak" oluverdı Gunumuze gelındığınde, kıtle tabanın da, ıkıncı doğamızda, yanı ılk ınsandan bu yana yarım mdyon vüda ııadı kolektıf or gutlenmeyle guvenlığımız ve rahatlığımız ıçın yarattığımız toplumsallıkta bıze (1 ur kıye'ye) duşen orgunun ılmığınde, sosyal ve şahsı hucrelerımızde alttan alta Dclı Dumrul'un bdıncını hıssettığımızı ıtıraf ctmenın hıçbır sakıncası yoktur Çunku dolu veva boş hayatlarımızı gızlemek ıçın mıstık bır cılayla kullandıjhmız zdiınsel donanımın havaı fışeklerı olan muskalar dan, tdsımlardan, yenı ınsanın yenı urun metalarıyla buyulendığımi7 kadar ıstıla al tında sıkışmışlıgın kanramanı Delı Dum rul u unutmuş gıbı yapmak zorundaydık Şımdderde "hre Azraılaman' Batt kapıla lızrmmn bırlığıne yoktur guman1" mı de melıydık5 Ortaçagın fcxxlal lordlannın ve rını para loıdları almış, karmaşık bır n,\ kımıyet sıstemı kurmuşlardı (înların bu sıstemınde, ıkıncı doğanın ozellığı olan hıyerarşı, eşıtlıkçı dışkdcrden komuta ve ıtaat çerçevesınde kurumlaşan top lumsallıkta msanlığı, belırlı statu modcllerıne suruklemıştı Sonuçta, ınsan •ların urettıklerı vc tukcttıklerı metalara •nzeştddcrı yalnız kalabalıkta bencdlıgı, tuketımcılığı, karıyerızmı, karşdıklı kuş kuyu, çok geçıcı ılışkılerı yaşıyor olduk Farkına vardmadan eskısınden yararlana rak Yenı Kıtabı Mukaddes metınleıı yazıl maya başlanmış yenı metınlerın yenı az raılîcrı, kapıcdar onu gomıcden, çavuşlar onu duymadan, gorur gozlerı gormez ol durtarak, tutan ellcrı tutmaz oldurtarak, ağızların ıçını bıi7 gıbı dondıırtarak, ke mıklerı toz gıbı oldurtarak eanlann eneı jısını alıp, ıçerıye dalıp ozgurluğu değd, tahakkum mırasını tekrarlamıijlardı Artık Delı Dumrul, anne eşde sımgeleşen ılk doğasını, can bulduğu doğasal ruhunu, yaraticdıgını ıktıdarın ıznı ve buyruğu al tındakı bdınce kurban vercbdırdı Turkocağı Caddcsı'nc gıdıp gelırken beledıye otobuslerınde, şenırıçı vapurlar da gunlerdır okuduğum M Bdgın Say dam'ın "Delı Dumrul'un BdıncY adlı kı tabını çantama koyuyorum Çcvremdckı ınsan tıplerınebakıpgulumsuyorum Sor salarnedenını soylemeyccek, 'TurkIslam Ruhu Uzerıne Bır Kultur Psıkolojısı Den emesı'nı okudunuz mu dıyc soracağım • Deli Dumrul'un Bilinci/M Bdgın Say dam / Metıs Yayınları / 260 r SAYFA 13 CUMHURİYET KİTAP SAYI 437