Katalog

AKGUN AKOV S~~\ eçııub, bıı vcı lct LIC yıtıp gıdeı mı, eçn voksa I vok bırıkır mı bcllcgın bır yeı Aııılaı daha çok nerelmle gcvınırler^ Çotukluğumu/damı, voksaen vakımmı/ J da mi' Çoeuklugumıı/un dagınık deftı r kıındckı kaıanlık savlaları \ıllaı sonıa aıaladıgımı/dakai!}imı/a kaıabasanlaı mı çıkat •> Vcbu karababanlaıın atasındaun sellıgın vcrı ı nedıı' Ba yazaı bu sorulan yanırlamak ıçın yola çıkarsa, ndcıle kar ? Mİa^ıı Bu soıııların yanıtını Sıtem" M\ u lomanında arıyor Nıhal Ycğıııobalı Kı labm aıka kapagmda uotık pastoıal bıı loman olatak tanımlanıyor vapıt Ama, 'Sıtcnı"ın ıçınc dalaıı okuılaı naş,ka t.ıt laıla, cn basta da bır gerılım dııygıısuyla yu/yu/cbuluyorlat kendıleıını Lge'dekı bırtas.rakas.abasında, Yeşıke de geçcn ve bır aılenın ya^adıklantıı yenıyetme çocuk laıın gozuyle anlatan bıı kıtap "Sıtem " Kıtap, bır mcktupla basjıyor Dalya'tıın Cetıan'a yazdığı bıı mektuptur bıı vc La tıfe Nısyan adlı bırısınden s<v etmcktcdıı Anlaıız kı, Latıfc Nısyan, bıı taşbebeğın adıdıı Behek, sonrakı sayfalarda ıkı kı/ kardes, arabindakı gı/leıın vc basjka suçla ıın ıpuc.u halınc donuşecektır Adı "unutuş," anlamına gelse de, vaılığı oıtaya çık tı&ıtıda anımsamanın kendısı olacaktır Oİdurulen, gomulen vc ycnıden dırılen bır ta^bcbck olaıak başjca bır cınayetın anahtarıdır Latıfc Nısyan Vc bagların, kır yollaıının, ıncır agaçlarmın vc çalıla nn arasından yuksclcn bır gcrılımın ıçın dc ycr alıı Mcktupla bıılıktc, romandakı anlatıcı olarak tanıyacağımi7 Canan, kırk yıl onccsınc, anılann buluştuğu kav^ağa gıdcr ve o gıınlerı ycnıden yj^ar Bu gun dokumunıın bab,ka bıı nedenı daha var dır ama bunu burada ya/mak, herhalde kıtabı okuyacakların alacaklaıı kcyfc lı monbikmaKtanbaşkabırs.cvolma/1 ( un ku, 3()'lu yıllann Turkıvesı'nın Buıncı Dunya Savaşı'nda yanıp yıkılmış olan ka sabası Yeş,ıke'de bı/lcrı crotızm dolu bır anılar dcrnetı beldemektedır Nihal Yeginobalı dan yeni bir roman: Sitem l d V^J lcrıı Çocukluğa gönderilen bir 'Sitem' ÇocukJuğumıı/ıın dağınık defterlerindcki karanlık sayfaları yıllar sonra araladığımı/da kar^ımi/a karabasanlar mı çıkar? Ve bu karabasanların aıasinda cinsclliğin yeri nedirr' Bır yazaı, bu sorulan yanıtlamak ıçin yola çıkarsa, nelerle karşılasır? Bu sorulann yanıtını "Sitem" adlı romanında arıyor Nıhal Yeginobalı. ohcnn vuvarlağı.herbınbırbı rındcn ayrı duran.tıınakları bılc bclırtılmı^o tombul parmak lar, o gııl gontası ağı/, go/lerını yumduğu zaman tenıne gol gc duşııren o u/un kırpıklcr Bu ımgc, "ayıt kokusu, yıgıt kokusu, bu koku kımın kokusu'" dıyc !}arkı soylcncrck oy nanan oyunun sonunda da var, Sıtem'ın Ccnan'a E^bcr'lc ılgı lı scızcnı^ınde de (Mememı bıle sıkma dı, bılıyor musun, mememı bılc sıkmadı') Vc Dalya'nın Latıfe Nısyan adını koy duğıı bebeğıylc konuştukları "Dalya, 'Sı tarc Teyzemın kı/ı I ıırkan her 7aman soy ler,' dıyc konuşmasını surdurdu 'Bı/ım mahallcdckı kadınlarcıkcnolgunlasır ka dınlıkları erkcndcn kanar, der, durur' Dalya kıkırgulcrckcğıldı, LatıreNısyan'ın sa<,laıına hafıf bır opucuk kondurdu Ama scn asla kanamayacakbin, scn hep lx>\ lc kalaıaksın, dcğıl mı, bırıc ık mclcj*ım bcnım1" Lsat Bey'lcıın cvıne verılen kuçuk Yo ruk kı/ı Sıtem, kov ya^amından Yc^ıl cc'nııı dunvaMiıa alı^ıı kcn çocuksu ve ko mık sorunlar ya^ar "Sı/ın buranın ayı am ma yamuk1 " dcmı^tı o ak^am, gelı^ının ıkınci ak^amında, Yaban'ın gcrısındckı u/ak ma\ı dağlardan yukbclen eksılmı^ balur rcngındckı ayı gorduğu /aman Koy dcn çıktıklarından bcn hcı getx bıı ba^ ka koydcgecelemışjerdı, \\dolundu \e Sı tcm hcı koyun a>rı, kcndıne o/el bıı ayı var sanmı^tı Ayın tck olduguna bır su re ınanmak ısreme dı, surııa da şa^tı kaldı Bıı cılay 1 laı cc'nın dılı yoluyla kısa /amanda ma hallcyc yayıldı vc /a manla ufak bır d.ı garcık »lu^tuıan Sı tem fıkralarının to humunu attı Sı tcnı'ın o ılk ak^am, Sııltan Dagın etcğı ne yaslanmı^ Ye^ıl cc'nın ı^ıklaıını (as Iında, orncgın 1/mır gccclerının ıs,ıklarıy la kaiijila^tıııldıgın â.i mangal kulundc ko/ gıbı scnnık ka lan hıı/unlu ı^ıklat) goıdugu /aman go/lcrı koc aman ac,ılarak, "Bunıın hcpbi bır tck ko\ mu1" dıvc soıusu nun oykusıı gıbı Ustu a(,ık, kocaman bcyazotomobılının, to/ları kaldırarak vc bonıbos. uzanan kır yolunda sankı kalabalıklar var mı^ gıbı kornasını (Ycijilcc'de buyuk kıi(,uk herkcsın, 'ebuv vcsı' dıyc tanımladığı) hyakayla otturcrck uzakla^mabinı ınan mazlık dolu bakışlarla ızledıktcn sonra Sıtem, solugu ve dılı çozuldugu /aman zor duyulur bır seslc, "Bunun atı nercsın dc 1 " dıycsormu^tu Dalya'lann gramofonunun dcv bır kahka ha çıçcgı gıbı a<,ılan boıusunu gorduğu zaman "Bunun ınsanı nerdc 1 " clıyc sor dugu gıbı " Kıtap, ıçınde polısın hıç olmadıgı bır gcrılım gıbı de okunabılır, çocukluktan gcnc kı/lığa geçış gunluğu gıbı dc Kımılcrı kıtabı, crotık bır lantazya olarak go recekleı, bılıyorum Kımılcrı de, Cumnurıyet sonrası, kapttalızmın ılk babamakla ıındakı bu I urk aılesının toplu fotografı olarak Ama ortada, cok, ac,ık olarak go ı ulıncsı gcrcken, Nıhal Ycgınobairnın bır tlantcl gıbı ısjedığı so/cuklcrle usta ıs,ı bır yapıt daha oı taya ı,ıkardığıdır Alttan alta yaptıgı gondermclerlc, sc/dırmclcrlc, sağlam kopı ulcrle, gızlı ge<,ibleı lc orulmu^ vc dılm gu/ellıgı ıle sağlamlai}tınlmi!î bır ro man ncnce "Sıtem" Bunda, Ye^ınoba h'ııın gunumu/e kadar Turkçeye vc bızlcrc ka/andırdıgı yapıtlaıın ctkibi var mı dır bılmı>orum, ama "Sıtem" /aren onun ılk romanı de£ıl' Yıllar oncc Wını.ent Lw ıng takma adıyla vavımladığı, tıst ubte baskılar yapan, iılme de ckılcn 'Cıenç Ki7 ar"ı, 1988'dc çıkan ıkıncı romanı "Ma/ı Kalbımdc Yaradır" takıp etmı^tı ber'ın^ımdıoburclırıı dc Sıicm'ın ba^ına koyduğunu ve bu sarışın başı, bağrına ba sarcasına bır ozen ve şefkatlc kendı kabiklaıınababtııdıgınıgoıdum Sıtem mbıı.ın sılkeledığı sarı sa^larının arkasından kap kara, kıvııcık bır tuv kumcsı goıdum vı bunların arasından domelmıs, o /anıana dck hıc, gormcdıgıııı jııu ne oldugıınu <.l bct bıldıgım bıısevlcı çaıptı go/uım bır ^anıyenın bındc bııı kadaı bıı an ııin Sa ıı^ın ba^ sımdı basiıran clleıın vonlcndıı mcsıylc dcmınkı kıdı ahcstclıgını bırak nıı^ dcvınımleunı hı/landırmı^tı Cıide rek daha hı/lı, daha hı/lı, daha hı/lı vc bcn comtlmı^durdugıım ycı dtn solııgum kesılmı^, bu hı/a daha la/la davanamaya cağımızı.bıı dagılı^a vokolu^adogıugıt tığımi7i, ıtımdckorku karışjk, kıvanı,h bıı bcklentıylc bdıyordum kı Bıı dcn, arka larda bır yerden Çomar'ın havlayı^ı kata mın n,mdekı o bcyaz, sağır dumanı sıldı ve tum duygularımı panıge çevırdı Sankı suc,ubtu yakalanacak olan bcn dım Kı gerçektcn oylcydı1 1 b,bcr'lc Sı tem benım orada oldugumu ve goıdugu mu anlarlarsa oiurdiım Ama ıçgudulc rım kcndımle bırlıktc onlaıı, o/clııkle Sı tem'ı de koıumamı bııvuıuvordu ' Aynı 7amanda, bır ta^ra kasabasının belleöınm de oykusu "Sıtem" "Bag ara larındakı hendeklere nısan ayında yuru ycn, bonra ortalık îbindığı /aman da tekı len, yeşılcılenn 'karasuluk' dedıklcrı sığ vc dupduıu pınar sularının burada neden sokağın ıçınden aktıgını kımse bılmıyordu Nabil kı verımlı ve hıç ta^bi/ kara top rağıyla namlı bolge baglarının arasındaKi Çopur Tarlanın ncdcıı ta^lı ve topraklı ol uuğunıı da kımsc bılmczdı Ço/*unluk bunları doganın bıı cılvcbi olarak vorum layıp geçeıdı ama bııraların ıığursu7 vc pcrılı olduguna ıliijkın boylentılcr dc «,cv redekılerın, hatta cn haşarı c.otukların bı lc, Çopur Tarladan da, Sızım Sokaktan da uzalc duımalarını bağlardı C enan, Si/ım Sokağm nerdcn başjayıp ncrdc bıttığını bılmezdı Cok atada Çakal Kove gıdcr ken yolu kısaltmak ıçın sokağın baglarla dcmıryolu arasındakı bolumunu bıı kes tırme olarak kullanırlar ve buradakı tuğ la cvın onundcn boıı lıı/la (ve hıçbıı /a man yalnı/ ba^larına olmamaya dıkkat cdcrek) geçmemcyj çaüb,ırlaıdı Bu evın bahıbı olan Rum, Kuyumcu Panayot Lfcndı, Kurtulıiijtan bonıa aıka avluclakı çaıdağın dıreğıne asılı olarak bulıınmu^ tu Yunan lijgalı sırasında bıı luıkkı/mı kaçıııp bu cvc kapattıgı, sonra <.\.\ olusıı nu Ki7Çayınaattığı bılınıyoıdu Furkas kcrının kcnte gudıgını goıunce korku sundan mı canına kıymış,tı, yoksa Kuttıı Iu!) tob,kusuyla ccbarct bulan bırkat Mus luman dostun ona bu konuda yardımlaı ı mı dokunmubtu'1 Bu, hıçbır /aman kesın olarak oğrenılmcyecektı " Kıtaba gırıp çıkan bırcok kahıanıan vaı Yolda, Sıtem'e sarkıntılık cdcn vt mc mcsını avuçlayan Sıh/adc1 S,ıh/ade'nın mu/ıkveşıırmcraklısıoğlu Mc^hmet Mus tafa, kı babası tnu/ıkle u^ıa^mayı gunalı saydığı ıçın keman çalmayı ogrcnc mc mı^ rı Kara bulut saçlarını savuraıak, sıııı :kleı vegokguıultulerıylc çocııklaıı koı utmaya gclen ocu "Cîuldur Kadın" vc HaççeTcyze vcCıiray Romanın son cllı sayfası, bıı cdcbı ya pıtın ızını burmenın ne oldugıınu bı/c an latıyor Surprızlcrlc, bcklcnmtdık bıılık tclıkleıle vcolaylaıla dolu, anlatiLinın kııı guyu doruğa çıkardıgı bır hnalı bı/c vaija tan uzun bır ^ıır "Sıtem" "Yılanın ba kı^larının buyusujlc donup kalan kuçuk beya/ tavi}an"ın ^ıııı (xmal Surcya, "Afyoıı Gaıı'ndakı" AI} lı ^urındc, "lanıım, gcrçckten çcuuklıık pınlcrımı/dcmir1" dıyesoraı Sanıyoıunı, bııı bana, tek bır c.umleylc romanı o/ctlc dcsc, bcn dc aynı b,eyı soykıım " laııııın, gerçekten çocukiuk gunlerımı/dc mı1''* Taşra kasatıasınm beHeği Ergenlğa neçtş Yeğınobalı, b,oyle ya/ıyuı kıtabın basla ıında "Ln mtıtlıı çocukların bılc bır karabasan boyutu vaıdıı " Vc bu karabasan, ergenlığe geçib, doncmındckı genç kı/ların dunyasına cınscllıklc bıılıktc gırcr Ama bunıın ıçın, once, Yeşıke dckı Zıra at Bankası mufcttı^lcrındcn Lsat Bey ın evının kapısından bıı adamlabır kı/ın gır mesı gerckmektcdır Adam, Yurt Dağla u'nın yamaçlanndakı 1 urkmcn koylenn dcn bırınde yaşayan Hıdır ( avuş/tur vc kızı Sıtcm'ı cvlatlık olarak vcrmek ıste mektedıı Bıı ı^tcn alatagı para ılcdc, bankaya olan borcunu odemeyı planlamak tadır Bu ^a^ııtıci hesap Nonuc.u, Sıtem cvdc kalır vccvın dığer ÇCK ukları Lb,bcr, Canan vc Dalya dc bırlıkte, lomanın ana kahra manlarından bırı olur ()n sckı/ yasjnda ki Lb,beı, adını ku mı/ı rcnklı saıdun\adan alan Cenan, vc doğarken anncsı oîduğu ıçın bababiııın ranu'yasıtemıoldugusoy lcncn Sıtem vc kuçıık Dalya bırlıktc ya !;anıaya babjaılaı Ama belkı dc toman, Yc^ıke'den u/aklarda fılı/lcnmısvcannclerı Mıhrı Hanım'ın, Istanbul'dan kasa baya gchifiylc ba^lamıstu (^ ıınkıı romana sınmı^ olan (ınsıf tutkunun ba^ıol oyunculaı ından bıı ı, c,cKukl,ır tarafından bırarabanın ı^ındcasığı ılt scvı^ırkcngo tulcn Mıhrı \ Lınım'dıı vc bu scviijiiıc ro manın aktıı*ı nıhrın yatağını sonlara dog ru bcimba^ka ycılcrc ta^ıyacaktır Roınanda cinscllıgın tcnın şıırınc do nu^tugunu vc hcr dokunıi'jiın u/ak da ol sa cınscl <,ağrı^ımlaı yaptıgını goımcmek olası dcgıl Sevrmnm dcıkunmaya, do kunmanın uıpeımcyc donu^tuğunu vc çocuklugun o bcya? çarijahnı tıtrctmcyc basladığını duyuınsanıak Bıı oyuncak bcbck ıtın bılc "Ama bcn o gccc o bebc $ı hep, 'Sıtem' dıyc okijadım Yanağının CUMHURİYET KİTAP SAYI 436 l Roman, ba anlam da, kaba ama dogal bıı gcnc kız olan Sı tcm lc, konagın buyuk kı/ı Canan ara bindakı ılı^kının de oykusu Ikı yeııı yet mc kı/ın aybaşı kana malarıyla, tınscl tacı/leıl(., dogum ban cılarıyla, !}chvetlı duvgulaıla, cocuk duijuımclcrle, kacak scv ı^mclcrlc dolu bır dunyayı bcrabcrte tanımaya ba^lamala nnııı da oykusu Tr kck (,o(.uk olduğu i(,ın, ataerkıl yaşamın tum olanaklarını kul lanmasına ı/ın verı len ve kı/ların go/dcsı olan L^bcrın de oykusu aynı /amanda Vc bu utjlunun cınsellıfiın hukumdar olduğu bıı dun yayagozatışları T ş r Sitem/Nıhal Yeginobalı/ ( an Yaynıla rı/ 330 say/a SAYFA 9