Katalog

r Dcvlet klasiklerinin yayımlanması düsünce ve yayın tarihimizin büyük olaylarındanbiriuir. BöylcceTüıkaydınlanma sıııa tcnıcl hi/metlerden biri sagianmı^, ülkcmiz birkaç vıl çeviri cenneti lıalinc gclmi^lır. Çevirilcr aynı zamanda, dil dcvriminin aınacına ulaşnıasına büyük ölçüde yar dım etmişrir. Dılimiz, düşiince dili olma yolunda ilerlcrken çeviri çalışmalaımın yardımı çok olmuşttır. Klasikferin vayınılanınası, basjangıçta ki gibi bır bilinç vc düzcnlc, yetmişli yıllara kadar sürdürülebilseydi, düşünce vc eğitimeyapılan katkılarkıışkusıızçok daha büyük olacaktı. Ya/.ık ki, bu yapılma dı. Dcvlet klasiklcrinin çoğu bugün satı^ta bulunmamaktadır vc aranmaktadır. ()ysaonları biitün kuşakların okumasıgcrckir. Cumhuriyet gazetesinin klasiklcri yenidcn yayınılamagirişimini haberaldığımda her bakımdan çok scviııdim. Ay dınlaanıaya, çagdaşlaşmaya her zaman oncülük edcn Cumhuriyet gazctcsinc ba ^arılar dilcyclinı vc bıı güzel gıris.imi desrcklcvcliın. • (1) lK59'da Voltaire, l'cnclon vc l'onteııelle'in diyalog biçimiıulcki yazılarından olıışan tck kirap lıalindcki Muhaveratı Hikemiyye Münil Paşa'nın çevirisiy lc yayimlanclı. (2) Alımct Mithat'uı klasiklcrkonusıın daki di'ujüııceleri için o/clliklc onurı Cide'inHulasası vcSailBcy vc Ahmet Mitlıat Arasında Münazara adınd.ıki • kitap larma bakılabilir. H) I lilmi /iva Ulkcn, Uyanış Devirlerinde Tercümcnin Rolü, 5. baskı 1997. Istaııbul. (4) Vcdat C.ünyol, Hasan Âli Yücel, I lasan Âli Yücel Anma Kitabı, Yıldız Tcknik L'niversitesi Yayını, 1997 (Sayla: Cumhupiyet ve Aydınlanma EGEMEN BERKOZ ıımhıırivct Doncmi'nin cn onenıli atılımlaııııdan bıri, 1941 yılında başlatılan, dünva klasiklcrinin Türkçc'ye çcvrilerek yayımlanniasıdır. Ciiinümüzün çağdaş uygarlıjiının, ozgürlük vc dcınokrasi düşünccsinin, ozgür yurttaş bircyin remclincfc, Avrııpa'da Röncsans Döncnıi'ndf cski Yıınaıı klasiklc rinin yenidcn tanınmasıyla başlayan, Avdınlanma Çagı'ndan vc Fransız Dcvriıni'ndcn ^cçcrckgünüınüzculaşan uyanış vardır. (Âıtnlııırivctimizi kuranlar cla, ümmct toplumunıın kııllarının ycrinc kcndi ö/.güv yıııttaşlarını vcti^linııcnin yolunun dognı cgitimdcn gcçtiği bilinciylc, konuyu kök C icn çlc alnıısj vc işe ığitimlc ba^lamı^tır. "Ogrciinı l)iılit;i" yasası, öğrctmcn okullaıınııı çagnllaştırıl.ırak vaypınlaştırılnıası, hart ılcvtiıııi, I üık Dil Kurıımıı vo I ürk larih Kurumıfnıın dcvlet (ir^ütüdışında ktırulnıası, 1 lalk Lvlcıi, Köv luisti tülcri, vl>.. lıcjisi bu "(i/fîiir vurttaij" yaralma amacına donük clkinliklcr bütününün biıcr aijamasıdıt. Dünya klasiklcrinin Türkçc'vc ccvrilc rck vavmılanınasi da, istc, bu ctkinliklcrin cn oncınli aşamalarından biridir. Buradabiray!aca(,ınak istiyoruz: 1950 sonraMnıla yapıklığı gıbı, bu ctkinliklcri birbirinden kopuk olaıak clc alnıak, ya yapılnıak istcncnin, amacın hiç anlaşılmamış oldıığıınu, ya da bilinçli olarak anıaç tan sapılnıak istcndiğini gösterir. () gün Birincı Turk Ne$riyat Kongresl; Dil ve Tarih Coğraffya Fakuultesi, Yukarı saion 19Î9 dcıı bugünc birbiriııi i/lcycn olaylaı vc biitün ülkcnin içindc bulıındugu dıırum, ikinci olasılığın dcığrıı olduğımu gösicri yt>r. Ancak, konumıız bu olmadığı için ay rıntıya girmcyclinı vc sözüıııü/ü süıdüıv lim. ("ıcnç C.umhıırivct'itı kitap yayıınlaınaya 1941 'dc dünya klasiklcı iyle başladı gı sanılır genelliklc; oysa, kitap vayınına, daha Cumhuriyet ilan cdilnıeden baijlan dıgı, Milli Ivğitim Bakanlı^ı ^'ayın KatalofUı'na bir göz atıkhğında hcmcn aııla^ıl maktadır. Katalogda 1923 yılımla yayımlandıgı bclirtilcn kitapların sayısı 5O'dir. Bu kadar kitabın 29 L^kim tarihini ızlcycn 2 aya sığmayacağı acıktır. Bu da, Mustala Kcmal ba^kanlığındaki ilk Büyük Millct Meclisi'nin dahaCıımhııriyct'i kurnıadan bir(,uıııhutiyct Kita|>lıgı kurmaya giıi^ti ginin en önemli kanıtı tlc^il nıidir? Yayımlanan kitapların türlcrinc vc nitc likletinc baktığınıızda isc, cğitimc vcrilcn öncnıi görüyoıuz. Vc yincgöıüyoruz ki, o günün egitim anlayışı, bugünkü gıbi sığ bir cğitım anlayışı dcğil. l lcr ^eydcıı ÖIHC, <ır tada bir anıaç var: ()ğrctmcndcn dokto ra, kaymakamdan subaya, >aı»ıctan bay laıa tünı avdınlan veonların cliylc tlc halkı, kcntlicfcn ki'nlüyc, cv kadınından ço cıığa, ya^lıya tünı halkı eğitmc amacı. ()ncc Çdcıığa, yani gclcecgc yönclik kilaplara birkaç örnck vcrclinı: "Cocıık vc Mcktep" ()ohn Dcwcy), ''Çocuklar Kvi" (Maria MIHHCSMMİ), "(/ıcıık Kıılıiyatı ' (Robcrt(îraııp), "Çocuk Kuhiyatı vcTccriibi Fcdagcji" (Lldouaıd Clapaıedc), "Çı>cuk Biikınıı (ths.ın 1 lilmi Alantar), "Dört ilc Ycdi Ya^ Arasındaki Çocuğun Ruliivatı" (William Rasmusscn), vb... alıyor. Bakanlıöın çıkardıöı Tercüme Dcrgisi'ndc çcvirilcrin incclcmcsi, clcştirisi yapılıyor. Sağlıklı bir kültür imecesi ulıı sal kültürü varsıllastırıyor. Klasiklcri özelliklegençleı okudu. Kın Enstitüsiıö^rencilcriokudu. Klasikler yc ni çağcıl kültürün temcli sayılır. Aydın lanmanın dirckleritulcn biridir. Klasiklcri özümsemek aydın olmanın önkoşulu dur. 152()yılsonracldcedilen ürünlcrdc bunu kanıtlamı^tır. Bugün klasiklere gereksinme daha büyük. Klasikler iyice sindirilerek okuıınıaz sa ulusal kültür toprafiını arsız otlar sarar, demokrasi çöker, dcvlctteeıdem kalmaz. Toplum demagoglar clındc çarpılır. l'.^itim ve Kültür Bakanlıklaıının bu alanda ki görevini unuttu^ıı bir dönemde Cumhuriyet'in o tcmcl yapıtları, hem ya^ça hem dc bajjka gerıç olanlara veniden ıılaş tırma çabasını teşekkürlc sclamlamak gerekir. Klasikler için ne dediler? ADNAN CEMGİL lasik eserlerinsanlık kültür tarihinin binlcrcc yıllık birikimidir. Klasik cserleri okıımak, kiijiye genis; bir göriişaçısıkazandırır. Tek yanlı düşün me tchlikesindcn korıır. F'.leştirici bir düşünce alıskanlığma kavu^turur. Klasik eseıier 4()'lı yıllarda dönemin Milli F.^irim Bakanı Hasan Âli Yücel'in öncülügünde 'Dünya l'.dcbiya tı'ndan Tereümeler' adı altıncla yayımlandı. Bu eserlcr 1 Fümanist bir dünya görü şü olııştunıyordıı. Bcn dc birkaç kitabın çevirisiyle bu seriyc katkıda bulunmıış tum. K aşan biryayın etkinliğincgirilccck dcmcktir. Çevirmcnlcrin, düzcltmenlerin bu bcnzersiz giri^imin ılüzeyini düşürmemelcrini dilcrim. Merakla bckliyorum... 'lasıklcr cok ya.rarlıdır. Insanın düşünccsini açar, nasıl konu^aca^ını, na sılyazacağınıögrctir. l'.ndoğruyolugöslerir. Milli F.ğitim Ba kanlığı 40 ıı yıllaıda baijlattı. Hasan Âli Yücel çok basarılı bir bakandı. Bir kısını ikinci kez basıldı, ancak pek lazla ılııyıı rulmadı. SALAH BİRSEL K! ııııı gelmiş gcçmiş büyük yazarlarının, düşünıırlerinin insanlıga ka/.andırdığı yapıt lar çagdaş aydınlıgın yurda yayılmasım sağladı. Ama gcı ici kaialar buıuı önledi, inıam okulları, bılim dışı gorüijlcr, tutumlar, ycni kuşaklaıın yolunu kesti. 'Cumhuriyet' gazetesinin haftada bir vayımladığı, Atatürk devrimini, hümaniznuııi anlatan kitapların yanı sıra, şimdi de klasik yapııların okura sunulnıasını önemli bir atılım savıyorıım. Bunca körluğe, bunca aydınlık düsmanlığına karşı Cumhuriyet gazetesinin bu savaşımcı tutıımunu kuılar, başarılar dilcrim. FAKİR BAYKURT Klasikler Yeniden lasikler Tiırkiyc'de yarım yüzyıl önccnin inanılmaz biı girişimidir. Orta ıla gençlcrin oku yacagı kitanlar yok. 'l'ürkçc'dc düşıına'yi ve yazınsal yaratıcılığı bcslcyccck çevirilcr cksik. Rcm zi Kitabcvı'nin çaliaları neredcysc tck kalıvor. Varlık vc Ycdilepe yayınevlcri heniiz kurulmamı^. Devlctin I.gıtim Bakanı işccl atıyor. Büyıık yanı gönüllü çalışmaya davanan bir avdınlar imecesi başlıyor. Titiz bir seçim, cldcn gcldiğince iyi çeviri, yalın bir klasik kitaplar (.lizisi ortaya konuyor. I^ski Yunan, Latın kultürunün tcmcl yapıtlarıyla yakın zamanların soy yapıtları: Fclsefe, J l olitika, Yazın ve ozclliklc 'I'iyatro türün de, az zamanda varısı gerçekleşen 1200 yapıtın Türçe'ye kazandırılması planlanıyor. Çıkan kitapların başında Ismet Inönü ilc Hasan Âli Yücel'in kısa önsözleri yer K MEHMET BAŞARAN Yücel, ba<aıı oltluğunda yarım yamalak bir Tanziıııat ay dınlığı ilc ça^daş bir toplum yara tılamayacağını söyleıli vc 1938'de toplanan 1. Neşriyat Kongresi'ndeBatı uygarlıgının kaynaklarınainilmcsi gerektigiııi, bu nedcnle bir çeviri se ferberliği başlatılacağını gıindcme gctir di. Konu görüşülüp lartı^ıldı ve 500 kla siğin hcmcn hemen 5 yılda yayımlanma sı planlandı. Yayunlanacak kitapların se çimi için Talim Terbıyc'ye bağlı nir tcrcüme bürosu kuruldu. Türkiye çapında yarışnıalar açıldı. C) günün koşullarına göre çeşitli ulusların yazınlarından yapıla • asan Ali ır gazctcnın 'okurlarına her haha klasiklcrden bir lcitııp armağan edeeek olması ncyccatı vcrici bir olay. Bu haberi duyduğum zaman clbettc çok sevin mijjtim. Ama Ilhan Selçıık'un pazargünkü yazısında Milli L^itinı Bakanlığı kla siklerinden söz ettiğini, "Sokrates'tcn Volraire'e,Omer Hayyaın dan lolstoy'a" dcdigini görünce sevincim ikiyc katlandı. lş çok ciddi boyutlarda anla^ılan. "Cum huriyet"tc aldatmaca olmaz, gazeteciligi CUMHURİYET KİTAP SAYI 436 B: MEMET FUAT "asan Âli Yücel Lilkcmizin en ba^ta gelen bir aydınlanma oncusüdüı. Aydınlanma, yıırttaş olma, bilinçli iıısaıı olma, kendi başına iyiyi, giizcli, çirkinden, kötüdcn ayırma yetcnegine ııla!jma dcmcktir. Atatürk'ün başlattıgı, Inönü'nün gücü ycttiğince sürdürdüğü bu savaşım, nc yazık ki sözdc demokrasi devrimi sayılan 1950 sonrası gerilemc döneminde durdurulmuijtur. Yücel'in Milli Eğitim Bakanlığı yıllarında Köy Ensittüleri, I lalkevlcri, Klasikler ve Ansildope di yayınları yol gösterici bir ışıktı. Dünya OKTAY AKBAL H; SAYFA 5