Katalog

uıya sunulııyor Yukaıda cla bclırtıldığı gıbı bcllı basjı Idsetemetınlerınındılımızdckısayıeadz lıgı, gıdeıılmesı geıeken bıı yetersı/hk tır, ama, bıı yetcrsı/lığı gıdermck, yukaı da da vuıgulandığı gıbı, o metınlerdekı so/tuklerı rurkçeyc eevırmekle değıl, oıılaıdakı anlamı Tuıkee duşunnıenın leiıie aktaıabılmekle gerçekleşıt Cîorul tnığıı kadanyla, Azız Yaıdımlı, çalüjtna laı ının çoğunda, kavramlaı ı sırf bırer so7 cuk olaraK değulendıııp, bu so/euklere I uıkee kaışılık bıılma çahasına gırışmi!}tır vc boyleee, yalnızea so/euklere I urk çe karçılık bulmanın, felsefe metınlerı çevınsınde nasıl dcnn bır yctersızlığe yol açtıjSına da dıkkat çekıu bır ornek oluş turmuştur Kaldı kı, bu çcvınlerdc kullanılan 1 urkee sozcuklerın ağırlıklı bır kıs mı, Turkçc Konuşup ya/an ınsanların du !}uncc dunyalarında nıçbır yankı yapmayan ya da merınlerde taşıdığı anlamın otc sındc, bamba^ka anlamlara gondermedc bulunan, orneğın "kıpı", "ustcnım", "an", "anlak", "arılık",' devım", "konut lamak" gıbı so/cııklerdır Ba/ılau, bellı bıı haklılık payıyla şoylc dıışunuyor "Ielsefe metnı okumak kolay dcğıldır, ielsefe metınleııyle ınsanın 'boğu!îma"Ni gerekır, bu /orlanma ol maksı/ın felsefe olmaz, oyleyse, sozeuk leı ını anlamıyoruz dıyc bır felsefe kıtabı nın değersı/ olduğunu soyleyemeyız, ya pılması gereken bıı so/Iuk edınıp karsj lifina baKtnaktır " Bu kar^ı çıkışınhaşlan gici.geıçekten deaçıkbıı dogıuluk tasır rdstknın edchivatla sikı bağlantısı olsa da, lelseie mctınleı ı e,ogu ke/ aku ı bır oy kıı ya da rnm.ni gıbı okunma/ Okuyueu nuıı kavıamların açılımına ıçleıındc ba ıındııdıkLırı dığet anlamlara gıdcn yolla ıı tek tek kal etmeve ealısması gerekır, kavramlaı ınbııbııIcnvK olan bağlantıla ıını akıl yurulmcnın tcmelele oldugu bır îijleyısje bellı bırdıı/en altıncla toparfamasını gıtektıten dıkkatlı, uyanık \e tıtı/ okumalaıınaaçiktıı Kısacası felscfemct nının eok kaımanlı yapısını olmjturan an larıı dunvasıniolalnldıguuegenışjetıpaç maya çafışjnak, dbettc bır zorlanınayı gc lektırıı ama bu zorlanmanın "scvluge b.ık, karşılığını al" kolaycılığıvla yakın daıı uzaktan ılgısı yoktuı 13LI kolavcılıgı, ıelsefeyeo7gunıt 7orlııkmu%gıbı gosteı rm ksc, telsefenın ne denlı cksık ka\ ıanıl dıgını açikça su yu/ııne eıkarır Sozluğe bakma/orluğu ıleanlaınak ie,ıne,abage>s terme/orlugu.bııbıııylekıyaslanabılırlı pı olmayan /orluklaıdır Hıebıı dılelekı lclscre kavıamının kaışilıgı valnı/ca dıl so/luklerınde btılıınma/ İ'jtebuyuzden, lelsele çevııisi yapmak vabanı ı dıldckı so/cuklcrı, so/luğe baki() Iıııkçdcs.tır mckten ıbaıct dcgıldıı A\ıi(.a, oıneöın lıse du/tyındc bır ınsan, kcndı anadılını okudu^u haldc >ık(,a so/lugı. baknıa ge reksınımı duyuyorsa, bunun sorumlulu ğu clbcttc yazarıııdıı Bıı kulturun kavramlaı ının koklerı o kulturun yasanmı^lıpının ı^mdedır, ya baıııın^ olaııla ve ya^ananla bagı kopuk ner kavram, anlaşılma/lıkla orrulu kalır Zatcn, u/unca sayılacak bıı donemın so nunda, felsefe dılındekı oıtaklığın bu anlayı^ uyarınta yenı yenı, kuıulmaya ba^ ladığı yıllarda, Aztz Yardımlı'nın, apayrı kavramlarla ortaya ykardığı (.cvııılcıın, bu oıtakJıgı desteklemek bır yana, bcllı açılardan baltaladıgını dus.unuyorum Azız Yaıdımlı, saııkı felsefeyı, olabıldı pınre a<,ık, anlaşılır bır dılle genı% kesım lere yaypnlaijtırnıayı degıJ de, teibine.an laşılır olmaktan çıkarmayı, felsefeyı yalnı/ca fclsele dısındakılcıe değıl kendı kendısıne de yabancılaşmış bır durııma getırmt vı amadıyoı (^.unkLi (,LVII ısı yapı lan metınleıın tanaluı kavramları, sankı bugune dek I'urkce k Iscfc ^alı^nıaların dalıHjkullanılmaını^ lıı<, u/erındedurul mamış gıbı, yenı ba^tan adlandırnıalarla kullanılıyor ve <,evırı metınkı, yalnı/ta A71/ Yaıdımlı vebelkı bırka^ kı^ı ı^ın daCUMHURİYET KİTAP SAYI 436 hagecerlı olan soztuklerleokuyuLuyada yatılıvoı Bu nıetınlerde, lelsefevle ılgılc nenleıın cogıı raratından anla!;ilmayaıı so/cuklcıın yaııı sııa, felsete alanında or tak kullanımı sağlanmı^ olan so/ıukleıı, baijkaso/tukleıc donu^luıınetutumuda so7 konıısıı ( )rnegın, gerteklık vt hakı kal va da dogı uluk aıasında buyuk olçu deyapılmışolanayırım, A/ı/ Yardımlı'nın çevmleıınde yok sayılıyor ve bu ıkı kav ıambırbırınee^ıtlenıvoı,omeğın, "olgıı sal olan" ve "olgusaflık", "ger(,ck" dıye adlandırılıvoı, boylete hakıkat, yalnı/ta olgusal bır doğmluöa mdııgenmıs bulu nuyor, "ereksel neaen" olarak adlandır dığımı/ kavram çıftı "sonsal neden'e do nuştuıuluyoı ve felsefe dılmde çok az oluşturulmu^ olan ortaklık, boylece bır anlamda sılınmek ıstenıyor Varlığını surdurcn, ya^ayan bır dıle, ay nı dılı kullanan bır kısı ya da (,evre taıa fından cok fa/la sayıaa yenı soztuk katmak, o uılde yasayan ınsanlara yenı bır an layı^ı aktarma bıçımıdır Bu tııtum ulkemı/dc, sıyasal bıtlı^ın olu^tugu, kulturel turdeşlığın ve toplumsal butunle^menın belırgınle^tığı ( umhunyet'ın ılk yıllaıın da devlet taıafından gercekleştırılmi!}tır Orneöın, gunumuzdekı Tuık(,e matcma tık dılının terımlerı, Ataturk ıın geomer rının temel ılkelerını, ^ekıllerını tannnla rını ve bırbıılerıyleolan baglantıJarını an laşılır bır bıcımde dıle getırılmesıyle ve roplumsal bılınde vankılanmasıyla ola naklıdu Oysa A/ı/ Yardımlı'nın felsele u ya a (erı, fdsckve yakınlık duyanlaıın degıl.lelselevle dogıudan ılgılenenlerın danı okuma gudu^u cektıgı çevırıler Bu gııduk, deıııın de belırttıgıın gıbı, "felse fenın /aten gu^ anlaşılır' bır uğıa^ı oluşundan kaynaklanmıvoı Duşunec alanında ^alı^malaı surdurcn kı^ıleıın ba^aıısı, kı^ısel, o/nel algılarını, dııyu^ vedıışunıı^lcrını, toplumsal venes nef du/leme aktarabılınelerıyle orantılı dır Azı? Yardımlı, hıç kuijku yok kı fel selenın I urk dılınde ışlenmesi ıçın bır uğra^ ortaya koyuyor ve bu çalışmalarda başarılı olmayı ıstıyor AıiLak, Turkçe'de felsefe yapmanın onunu açmak, oncelıkle Turkce anlaijabılmeyı gerektırır, ı,unku uenel olaıak felsefe yapmak, ılk satırlarda behrtıldığı gıbi bır anlam verme, an lama, anladığını başkalarına da anlatabıl me çabasıdır Bu caba i<,ırule, elbctte sı radan, gunluk kullanımdakı so7tuklere yenı anlamlar yuklemek, onları kavram lasjtırmak so/ konusu olduğu gıbı, dılın ıçıne yenı so7cukler katmak da soz konusudur Oıneğın Kant, Alman dıLndekı lelsefenınbırcokkavramınınolusturuLU su, yarati(.ısıdır Descartes, Hoboes, Nı etzsche, 1 lusserl, I Ieıdegger ve daha bır /tniam verme çabası ce tamlıkla kendı dılıne aktarabılen çevı rilerdır Demek kı, oınegın Kant'a aıt bır metnı çevırmeye kalktığımı/da, Kant'ın felsefesını ve bu felselcnın ıijlendıgı 18 yu/yılın genel tı/gılerını kulturel sıyasal yapılanmasını, duşunec tarıhındekı verı 1 nı, bu felsefenın hesaplasjmi } oldııgu de neyıme dayalı duşunme ıle akla dayalı du îjunmenın tarıh boyunLa ızlcmış oldugıı çi7gıyı sağlamlıkla kavramı^ olnıak gere kır, kisatası, bu konuda deıınle^mış, 11/ manla^mıs bır kı^ının yapacağı çevırı ıle genel bıı felsele taııhı bılgısıne sahıp Al manca bılen bırının yapatağı çevırı fark lı olacaktır Gunumuzde tek bır kışının, bıı ç $ ma alanının butunundc uzman olması neredeyse olanaksız bır durum Bu olanak sı^lıkla, her donemden, her dıldcn, her akımdan yapılan <,evıulersonuı.unda, bır bırınden oylesınc farklı olan du^unurlerın her bırının rengı sılınıyor ve Platon, Anstoteles, Descartes, Leıbnız, Kant, He cel ve dığerlerının tumu, kar^ımıza tek liırkılıkta, Azi7 Yardımbkılığındacıkıyor Çesıtlılıgı teklıge dayandınnak, ».oklu^u bırukte toparlayabılmek, bır yanıyla fcl sefenın ısleyı^ının temclınde bulunur, ama felsefe bunu, anlamın sınırını daralt mak \m değıl, tam aksıne olabıldıgınıe anlam zengınkğı ve ce^ıdıLğını apacık 01 taya koymak amacıyla yaptığıntıa başarı la^ılıı kılınak ı^ın nerdevse tek ba^ına yaptığı c.ali'jma sonueunda oluşmuşluı Bu (,alı^maıım anıaci ınsan /ıhnının bel kı dı cn vcrımlı ve ı^e yarar bır du/ınle nıesı olan matematıgı loplumun heı kt sımının vecğıtım cağınat!clmi!}heı coeu ğunanlayabılecegıbıı dılfeaktarmaK bır anlamda matcmatık i!;l(. yısjekı du/cnı ola bıldığınee yaygın bıı bıcımde toplumsal du^umi'jebt nımsetmektır Dıl veloplum aıasındakı deı ın bag gozonunde tutuldu gunda ( umhunyet'ın ılk vıllarındadıldc kı sadelc;tımK Lalışıiıalaıının, allabe dı gisıklı^ının ve( )smanlıca'dan sıyrılmaha reketının, to}*uniuğun daha ıahat anladı ğı 1 uık dılını kokenlerıne gıdcrek ccşıtlı yonlerıyle canlandıımayı ve anlaijilınası kolay bıı ısjaret sıstemıyleyazıy.ı gecırme yı amadadığını soylcyebılırı/ Buı ada, 011 cdıkle go/onunde bulundurulan, olabıl dığınce yaygm anla^ılırlıktır, b(iyle oldu ğu ıcm de, ınatLinatık teıımlerınde oldu ğu gıbı, ba^ka bırçok çalı^ma alanında da gunumıı/İuı kecsı, buyuk ol<,ude bu do neının daıngasını tasıı F6İS8İ8IH Pekı, gunumuzde, ozel olaıak felsefe dılı konusunda yenıdcn boyle bır yapı landırmaya gırı^menın haklı bıı gerekee sı var tni'' Bunun tek gerekçesı Turkce fel sefe dılının ^ımdıkı yetersızlığıyse, bır top lumun ve bır kulturun temcl belırleyıcı lerınden olan dılın, o toplunıda yaşayan, canlı, soınut kışılcıın 01 tak bırlıktelığıne dayandığını ve ışleyı^ının de, bu ortaklı ğı gclıijtınnc ve yaygınla^tırmayı amaç edındığı olçude zengınlık ve gue ka/an dığını soyleyebılıı ız 1111 k(,e leısefe dılının uejenıp yetkınle^mt sı de aru ak, kullanı an kavramların ıteııkleunın, a<,ık ve an ı,ok lılo/ol kcnd^ı kullandıklaıı kavram larla krndı anadılk rınt /engmlık katııuş laıdıı.cunku onlaıın vaptıkl.ırı, oncelık le kenclı dıllı rınde a(,ıga <,ıkaıı anlam u/e ıındt duımak ve dıle getırmek ıstedıkle rı kcndılerınc o/gıı anlam boyutlarını, kendı dılleııyle aeıga <,ıkararak, gerek(,e sını sunaıak hesabını vcterek go/onune semıdaıt KcndıİLiıiR o/gu anlayışları, kendı dıllerınde olabıldığmct tok yondtn acık kılma ı,abasının sonucunda, bu dılleıue lelsetc aı;ısından guçlu bır bırı kım oıtaya cıkmiijüı Bu oınekleıden de anlajjildığı gıbı lıangı dılde olursa olsun, lelst (enın gudenmesı, lelsele dılının /en gınlık ka/anması, salt "<,evıtı" ılegerçek lcşeme/ Buna dayanarak dıyebılıru kı, A/u Yaıdımlı I uık(,e felsefe dılını 7en gınle^tırmcyı amadıyorsa, kullanmıs. ol duğu sozeukleıı tanımlaması, kavramla rını temellendııerek acık kılması, onların ba^ka kavramlaı la olan bağlantılannı go7 onune çıkarması, kısaea "felsefe çevırısı" dcğıl, "felsefe" yapması gerekır Değınmek ıstedıgım bır başka nokta ela, A/I7 Yaıdımlı'nın her turdcn felbefe me'tnını hızla I'urk(,eye aktaımak ısteyen bıı 1 olması I'elsefeeevırılcrı konusunda, bıreok yonden cksıklerırnız olduğu ıç,ın, faıklı du^unme anlayışlarını yansıtan c.cşıtlı bıreok metının dılımıze aktanlması, elbette desteklenmesı gereken bır çaba dır, ama nasıl kı, hıe,bır felsefeeı, felsefe du^unu^unun butun yonlerını kcndınde barındırmıyorsa, bır tek kiiji de heı do nemden, heı dılden heıhangı bır felsefe metnını ^evıremcz Ba^arısı yuksek bu tun eevıııleı, ana metnın keııdısıylc ıcten bag KLirmu!; olan, o metınde dıle gelen anlamları ta^ıyan kavıamları.olabıldıgın yaulaşır A/ı/Yardımlı'nın bueok(,e^ıt lı du^unuıleıın hepsını kendıne ındırge mesı ıse, telsete mclınlerının tekdu/.ele!; mesıne, deı ınlığını vıtıı ıp ığla^masına, an lam bulanıklıklarına vol aeıyor, bu (,evırı lerın savıea fazlalıgı da, felsere konusıın dakı eksığımı/ı kapatmak ve alınan ha/ zı da buyuk oleude eksıltıyoı "Felsefe 7orlu bır akıl çabası olduğu ıçın, ha/dan da sıvnlmıs, olmalıdır, beğenının soz ko nusu oldugıı yerde, akıl yurutme sılınır" dıye düijunmck, felsefenın ozune aykırı, dar bır goruşu yansıtır Butun bunlarla bıılıkte, bıı kez daha vurgulamak gerekır kı, dılımı/e yapılmı^ olan felsefe ccvınlerının buyuk çoğunlu ğunda, kcneıı eevırılerımde de, yukarda anılan eksıklıkler, daha a/ olçektc olmak la bırlıkte ge>çerlıdıı 1 leı tuı lu cksıklığın gıderılmesı, oneelıkle kesık olanın, çarpık olanın ne olduğuna ılı^kın bır bılıneı /o runlu kılar Bıınların açığa çıkarılmasıyla bırlıkte yapılmasıgeıeken, kendı eklımız ele kıırmaya çalıştığımız felsefeee duşun meortaklığını olabıldığınce yaygınla^tıra rak derınleştırmek ve anlama çahasını, anlamaJÜçın yonelme çabasını eanlı tut maktır • f) Bu mctın, 27 Mart 1998 tanhındc, t U Oğf&cı Kultur Merleezt VcUefe Ku lubutatimndanduzcnkncn "I chejc vcBı hr,<," t&ftklı, 111 l llu sal I ehefe Oğrenc ı lerı Knngresı'ndı hıldırı olarak sunulan metnın yenıdcn gozden gı\ırılmı^ vc hır kd{ dcğtştklıkU duzt nk nmt$ hıçımıdır (1) Ortega y Gasset; Insan ve Herkcs, "Herkesın Soyledığı Dıl",s 220 (2) A g y . s 218 SAYFA 17 l