Katalog

Sanat bir anlsımda köylülüktcn kentliliğe geçiştir. Bir diğcr deyışle manzumeden şiirc gcçiştir ülkcmi/dc yaşanan süreç. Çünkü Türkiye kentleşmc sürecini hızlandırılmış bir öfkeyle yaşıyor. Bu arada sanat, siya siya tstanbul gibi bir diinya kentinin tekelinden çıkmaya çabalıyor. Anadolu'da ekonomİK gelişim kentinin tckclinden çıkmaya çabalıyor. Anadolu'da ckonomik gelişimi kcndi üst yapısı olan sanatı tomurcuklandırmaya başladı. Basında "Anadolu Kaplanlan" diycövgü ilesö/ü edilcn sıçramalı bir ckonomik gelişim yaşanıyor. Kentli kimliğini edinmeye çalışan bircy dc kcndi sanatsal söylemini rcsmctmcye çalışıyor. Kentlilcştikçe kasaba yalnızlığından soyunan bcldelcr bir anlamda yazıya geçiyorlar. Hem de görsel medyanın uydulardan saçılan elektro manyctik bombardımanına rağmcn. Bunun somut işarctlcri Anadolu kentlcrindc çiçeğeduran kültürsanatdergilcridir. Kıyı 0 rabzon), Bir Ycni Biçcm (Bursa), Yakiaşım (Balıkesir), Dize (îzmir), Yazılıkaya (Çorıım). Ayrıca ŞLI anda adlarını anımsayamadığım dcrgilcr var. Adana, Kayscri, Aııtalya vb. illcrimizdc birikcn ürünler kendilerini iladc cdcbilccckJcri düzlemlcr olıışturuyorlar. ".Gölgc Kokusu" ile Inkılap Kitabcvi'nin 70. Yıl Roman Ödülü'nü kazanan Habib Bcktaş, daha okula başlamamış bir erkck çocuğun gözüylc çcvresini, ailesini, yaşanan acılı ortamı, 12 Eylül darbesini, hapishaneyi, işkenceyi, kırsal kesimi son derece ayrıntılı vc duyarlı bir biçimdc cle alıyor, işliyor. Çünkü Anadolu lstanbul için "Gitmesck de görmesek dc orda bir köy var uzakta, o köy bizim köyümüzdür" açılımıyla bakıyorbozkıra veinsanına. Yazan üreten insanlaryapıtlarını lstanbul'un dergüerindc yayımlatamıyorlar. Bclli başh dergilcrin sayfalarını tarayınız. Aynı imzaları görürsünüz. Köşc yazarları misal köşe şairleri! var... Kastlar oluşmuş. Anadolu'nun çeşitli ÜJcrinde yayımlanan bu dcrgücrin tanıtım için tstanbul'daki yayın organlarından dcstek istiyoruz. Bu dcrgilcr, yirmi birinci yüzyılda yapılanacak bir Anadolu uygarlığının öncüleridir. Anadolu'da kitap yayımlamak zor, kitabı ülke genelindc okura ulaştırmak dalıa da zor. Çünkü dagıtım ağı birkaç büyiik kenti kendinc pazar olarak scçmiş. Sonra da hep berabçr yakınıyoruz, " Kitap az satıyor..." diyc! Omeg'in, Çorıım gibi "Anadolu Kaplanı" diyctanınan birktntte kitap bulmak çölde vaha bulmak gibi bir şey. Bütün bu olumsuzluklara karşın ülkemizdc şiir zamana dircncn en geniş ccpGÜLTEKİN EMRE hcdir bcncc. Insanlığın tarihindc niçbir sistemin, kapitalizmin bilc metalaştıramadığı, totalitcryapıların kcndi propaganda azan Almanya'da yaşamasına metni halinc getiremediği biricik söylcm. karşın, Gölgc Kokusu tipik bir Orneğin, gcçcn yıl Çorum'daki bir yc"Alamancı" romanı değil. Kitarcl gazctc (Merhaba) Atatürk vc Cumnubın son bölümleri Almanya'daki Türk riyet şiirleri konulu bir yarışma düzcnlcgcnçliğinin çıkmazlarını scrgilese de, di. tlk ona gircn şiirlerin ycdi tancsi kadın Gölge Kokusu alışılmış "gurbet" vc "Alşairlerimize aitti. Erkcklcr ancak 8., 9. vc manya" olgusuna yaslanmış bir roman 10. olabildiJcr. dcğil. Cîörülüyor ki Anadolu 21. yüzyıla kadın Olaylar Mctin'in anncsinin gözaltına şairlerle hazırlanıyor. Aynı yarışma bu yıl alınmasıyla başlıyor. Küçük Mctin'e bayinelendiğinde birinci vc ikinci yoktu ama kacak kimsc olmadığı için "Nıırten Tcy3.'lük vc mansiyon yine kadın şairlerindi. Böylece yaşanan olgunun bir rastlantı o! madığı ortaya çıktı. Egemen giiçlerin nc den şiirdcn vc şairden korktukları bir ke/ daha anlaşılmıştır umarım. Scvgili Gazanfer son bir soru... Şu anda tezgâhta neler var? • Geç gelen bir şairim bu doğrudur. Amabirgeldim, pirgeldim diyebilirim. Şu anda tezgâhta dört ayrı kitabı döne döne dokuyorum. Yorumlar Kitabı, Likenler, Viüraylar, Kil Tabletlcr. Geç gelen bir şair olarak 19701980 vc 19811990 şiirlerimden seçmeler yaparak okura, efeştirmenlere ve cdebiyat tarihçilerinc sunmak istiyorum. Bu şelcilde şiirimin gelişim vc dönüşüm sürcci kölderiyle görülccektir. Ancak ilk hedef tezgântaki dört kitabın basılmasıdır. Uk üç kitabın di^er ürünlerimin önünü açacagına inanıyorum. Teşekkürlcr. Ben teşckkür ederim. Bozkırdan bir scse ycr ayırdığınız için. • Habib Bektaş'tan yeni bir roman Gölge Kokusu Y zc"nin yanından alınıp anncsinin yanına, yani gözaltına götiirülüyor oyuncak köpeği "Kirli" ılc birliktc. Isjkenceden gcçmiş annesiylc birlikte gözaltında bir iki gün geciren Metin'i Salinli'deki dcdesi gelip alır. Dcdesi de, anneannesi de perisandır ne kadar da belli etmemcye çalışsalarda. Damatlarını bulamayan polis kızlarına işkence ederek ona kocasının yerine söylctmcye çalışır. Ayten, işkcncelcrdcn bitkin bir halde salıverilir, çünkü kocası Rasim'i polis ele gcçirmiştir. Birkaç gün sonra da Rasim salıverilir, çünkü çözülmüijtür ve polisin istediği bilgileri vermiştir. Arkadaşları, bir süre sonra, Rasim'i yıırtdışına kaçırır. Aytcn dc Almanya'dan sığınma alır. Bu arada anneanne ölür. Mctin'e vc dedeye komşuları îjcrife tey/.c salıın çıkar. dan. Bir yandan da ucun ucun boy vcrcn Haticc'yc duyduğu askı, tutkuyu gizlcyemez. Mahallc çocuklarıyla arkadaslığı, kavgaları, sigaraya başlayışı, okuldaki başarısızlıkları parçalanmış bir ailcden Metin'e yansıyan olumsuz davranışlardır. Metin, zar zor bcşinci stnıfı bitirir vc bir başkasının pasaportuyla Almanya'ya, Nürnberg'e, anncsinin yanına getirilir. Anne ilebaba ayrı yaşanıaktadır. Annesi babasının çözülmcsini bir türlü içinc sindirememektedir. Baba, kcndi arkadaş çevresindc dışlanmıştır vc öldürülme korkusu içindedir. Alkolik olmuştur. Bir •vandan da içinde bulunduğu durumdan kurtulup bilimscl çahşmaya baslamak ister. Karı koca aynı aparttnanda ayrı ayrı dairclerdeoturnıaktadırlar. Bu da, daha ilk gündcn ailcsine kavuştuğunu düşünen Metin'i yıkar, çıkama/ işin içinden bir türlü. Anncsi terapi görmcktcdir is kcnccnin getirdiği yıkımdan kurtulmak için. Sonra, terapi yaptığı kadın psikologla cinsel ilişkiye geçer, bunu gören Metin evden ayrılır. Metin, Almanya'da da okuyamamıştır. Evden ayrılınca kendini anlayan, aralarına alan bir grupla birlikte olur. Esrar içcr, soygunlara karışır, hırsızlık yapar, sonunda sevgilisi Inga'dan AIDS cîe kapar. I labib Bektaş, Uyuşturucu Batağı (1991) araştırmasmdaki gözlemlerini çok iyi yedirmiş Gölge Kottusu'na. Almanya'daki Türk gençlerinin içinde bulundukları kosulları, aileleriyle olan ilişkilerini, çevrelerini, dünyalarını son derece ustaca yansıtıyor romanında l labib Bektaş. Metin de, sevgisiz büyüyen gençlerdcndir. Metin, dedesinin, anncancsinin, komşularının, anncsinin arkadaşının scvgilcrinin dışında, Almanya'da scvgiyi tatmamış, sağlıklı bir ailc ortamınua serpilcmcmiş bir gençtir. Çıkmazdadır, bunalımdatlır. Alkolik babasına, yaralı annesine üzülür, onlar için bir şey yapamaz. Babasını, anncsinden habersiz, Türkiye'ye, amcasının yanına yollar. Annesi, psikoloğuyla duygusal ilişki içinde bocaıamaktadır. Işkcnccden kalan bir korkuyla crkeklere yaklaşamaz, onlara buz gibidir bedcni vc kalbi. Scvici psikolog Ayten'in dünyasını kazanır, böylece onun bedenine ve kalbinc sahip olur. Ayten, bedenini dayayacağı bir başka bedcn bulmuştur ama, bu arada kocasından ve oğlundan olmustur. Ayten'in babası da, olaylar karşısında daha la/.la sağlıklı, s^ğduyulu kalamaz ve delirir. Komşuları Şerife teyzenin ölümünden sonra Manisa'daki akıl hastanesine yatırılır. Ayten, pek çok şeyini yitirir, bu arada Türk çevreden de soyutlanır sevici ilişkisinden dolayı. Habib Bektaş, gclcnekleri son derece usta gözlemlerle, yerelliğe düsmeden yedirmiş romanına. Parçalanan ailelerin sorunlarını da, aile bireylerine yansıdıklarıyla romanında ele almış. Siyasal ortamların, başka gelenek vc kültürlerin insanın üzerindeki etkisini de savlı sözlerle, şablonlaşmadan romanında gözler önüne sermiş. Sonra Türkçenin hakkını da vermiş, zorlamadan tertemiz bir anlatım tutturmuş ustaca kurgusunun içinde. Gölge Kokusu, şiirleriyle, öyküleriyle ve Hamriyanım (1989) romanıyla kendini kalıcı bir biçimde kanıtlamış usta bir yazarın, Habib Bektaş'ın başyapıtı bence. 12 Eylül'den günümüze uzananyıllardaki.yollardaki, yollardaki, hem Türki Usta Bözlemler Parçalanan aileler 12 Eylül darbcsi aıldcrı parçalamış, pek çok insanı sakat bırakmış, pck çoğunu da yurtdışına gitmcyc, kaçmaya zorlamıştır. Işkencedeölenlcrin yanında sakat kalanlar vc ölüsii bile bulunamayanlar da ülkcmizin tarihinc kara bir l«ke olarak geçmiştir. Mctin, yaşının üstünde bir zekâ ile olayları cocuk gözüylc yorumlar, onlara açıklık getirmeyc çalışır abartrnadan, sulandırmadan ve kcndi diliyle. ()ykülcr uydurmaya meraklı bir çocuk oluuj^u için olayların akışını da hiç bozmaz, üsteıik tatlı tatlı anlatır anlattıfiını, tam bir masal havasında. Dedesiyle baga gider, doğayı, komşuları, Kürtleri gözler. Salihli'nin semtlcrini, tipik insanlarını, okıılu, okuldaki öfiretmenleri, komşuları !jerife teyzeyi anlatır durma ye'deki, hem de Almanya'daki yaşanan sıkıntıları, acıları, dramları, ailelcri, çıkmazları, sevgileri, gençlcri kucaklamış Gölge Kokusu: Kolay kolay unutulacak bir roman değil, tersine üstünde uzun uzun durulacak, tartışılacak bir yapıt. • Gölce Kokusu / \ labib Bekta) / Roman /ınkılap Kı/abcvt /430s. SAYFA 9 Aşk Hiçlik ve Her Şey / Gazanfcr Eryükscl / Çankaya Beledıycsi Yaytnları / CUMHURİYET KİTAP SAYI 388 Sllrleri. öykülerl ve Hamriyanım romanıyla kendlnl kahcı bir blçlmde kanıtlamı$ olan Habib Bektaş, geleneklerl son derece usta gözlemlerle, yerelllğe düsmeden yeairml; sonromanına.