Katalog

"Çarpışma" ilk yayımlandığında birçok insanı çarpmıştı. David Croncnberg rilme çektikten, film Cannes Film Festivali'nde Jüri Ozel Ödülü'nü aldıktan sonra ise tam bir "ijok" yaşandı. Sinema tarihinin en canlı tartışmalarından bırine neden oldu. Turünün tek örncği olan "Çarpışma", "otocroti/m" diyebilcceğimiz bir eğretilcmcylc, günümüz teknolojisinin içimizdc uyuyan psikopatolojiyi nasıl uyandırabileceğini, seksle teknoloji arasindaki çarpıcı birlikteliğin "dehisetli" yanlarını gösterıyor. /. G. Ballard'ın "Çarpışma'sı dilimizde Carpısma'mn siddeti kan çelıs.kıleıı tı.hlık<. M konuda çok ozcl bıı lcıı, vanı onun ms.ında tarkınddlık seıgıle vaıattıgı btllı olçııdıkı dıgım gotuıu/ Bal duyaısi/lıgı ınsanın (.a Lud bu temelsı/ navarca cgılımlcıı orta gcrçtklıgı tamamen va çıkarma potansıyelı vabanulaştırıu bır nı sııadan ınsanın goı etkı yapan ılgınç bır FERMÂ LEKESİZALIN niLilıgıbıı ^ckıldcgoıcn kuıgu, bıı şıddctes bıı vaıaiKinın uvarısı ktığı ve dahıyanc d l l K l l l t U I L İ b l t CİLŞİII odcın guçeklıgın metalar tara bıı eğretılcme vo mcn olan Andıcvv lından belırknıyor olması, ınsa luyla go/lcr onunc David Cronenberg in fiime aktardığı Carpışma nın ba$roiierınden bırlnde James Spader oy Ross'un teknolojının nuyor j c Ballard ın (ustte sağda) romanı teknoloji çağının bunalımı konusunda guclu Içnın doğayı ncsncleştııcrek ona sıtmektıdıı göruler taşıması acısından oldukca Onemll hayatımı/dakı \(nnı cgenıcn olma, doğal sureçlcrı kcndı lchı Romandd, tatsız saptama cabasına bıı a/ nc çevııctek uıetım eylemıne katma pro ve anlamsı/ dunvamız, ışıltısının gerısın yıldı/ının arabanın amblemındekı o gos olsun katılıısak, Balaıd ın kavgılarını lııç lesının vaıdığı son noktada tetsınedone de go/dtn kaçırılan, hatta kanıksanan teıışlı çıkıntının parçaladığı rahmı, " (s de abaıtılı bulmayı/ Andıeu Ross, Fu rek bırcvı vc toplumu tehdıt edcn, onla butun o akıldışı vahşetıyle temsıl edılıı 9) haf 1 lava'dakı gunumu/ kultuı une ılıjjkın rın çokus,unu ha/ırlayan, kontıol dıs^ı bir Ya/aı onsozunde, "(tatpi)tna uç nokta Romanın dunyası şıddet, kan,pornog değerlendırmelcrındc, sanavı sonrası ka eylem halıııt gelmesının bır sonııuıduı L\A bır durumun uç noktada bıreğretıle ratık, tınscllık vc olumle yoğrulan bov pıtalıst dunyada teknolojının toplum, Bugun aıtık ılkel ya da gclı^mıs,, Batılı ya mesıdıı, yalnı/ca uç noktada bır krı/ lesı bır tcrsınetstetıklebıçımlendınlmış kultur ve gundelık hayaiımı/ acısından da Doğulu ya da herhangı bıı ıdcolojıyı anında kullanılabılccck umarsız onlem tıı Bu dunva insanı duvgulardan tama anlamını soyle ılatle edeı benımscmıi} olınası bağlamında bir top lcrı ıçeren yardım çantası nıtelığınde bır mcn arındırılmıştır, kotucul bırteknolo "Teknolojının doğru olçum yontemlc lumdan değıl de genel olaıak metalarla kıtaptır," (s 7) der So/konusu eğretı |iye teslımıvetın en uç noktasında duı rının, dunyanın anlamını kavramadakı ılıskılerın cgemen olduğu bir tukctım lcme tomanda aıabadıı mdktadıı gcleneksel vollaıla estctık, tlınsel, uk toplumundan bahsedılmektedır Tuke Ballaıd'ın,buteshmıyetıyansıtma acıolojık hıç uyuşmavan bıı bılımscl nıce Arababirey ilişkllerl tım toplumunda, tuketım artık doğal ıh sından paradıgmadık olarak otomobılı lık ve verımhlık hesabına davanarak nts tıyaçlaı ın mutevd7i vc rasyoncl bır bıçım Metalarhıyeıarşısımncn tepesındeyer alması, bırotomobıl hegemonyasının ya ne dunyasını rasyonelle^tıren dıpıshnlı dc gıdeıılmesı olmaktan çıkarak tcmcl alan araba ıle aıaba bııev ılışkılcıı çağm şandığı gunumu/de hıç de nedensız de bir yaklaşımın sonutu olduğunu du^un bir etkınlık, kcndı ba^ına bır değer, bırey goıunumunu vc ruh halını yansıtmak ğıldıı (homobıl, teknolo|inın bırey uze meyc alışığı/ Ancak bu suıcçlcı nc ka cılıgı, bırcvın naısıst eğılımleıını çılgınlık acısından gerçekten kullanılabıletck en rındekıctkılcnnın ıncclenmesıneolanak dar jj/ak, soyut va da yabantılaşjıııtı noktasına vaıdıran bir cylcm halını al kestıımc vc 07lu mal/cmcdır Yıne Bal tanıyan elverışlı bır malzemcdır Bırey olursa olsun, teknolojıyı gunluk cylenı ve mıştır Nesnelerleolan ıletışım tamamen lard'a kulak verırsek, onun da bunu doğ sclleşmış tuketım tamnın en gozde ara pratıklcrımı/de tam anlamıvla yaşıyoru/ donuşmuijtuı vc tuhaf bir kodlar vc ım ruladığını goruru7 "Ç(irpı$wa'âa araba cıdır ve ctkılcrı yalni7ca ulaşım, çevre, ve ı^te bu nedcnlc dc teknoloji va^amla ler sıstemı tarafından yonetılmektedır yı yalnızca cınsel bır ımgc olarak değıl, kcnt ckolojısı, trafık kazaları bazında derımıza mekanık bıı mudahalc olarak de Bu sıstem boş vc sahte hayallenn cşlık kışının bugunun toplumundakı yerını ğıl, artık daha derınlere ınılerek sosyolog ğıl, yalnı/ta bıldık davranı^ turleıı hak ettığı bıı sahıp olma arzusu dayatmakta gosteren butunluklu bır eğretılcme olave toplum cleştırmenlerı tarafından top kında bir şcylcı ıfade eden, sosyal anlam dır Sahıp okınan ^eylerse gerçek ıhtıyaç rak kullandım " (s 8) Demek kı araba lumsal tutum ve davranışlar bazında ele la ıç ıçe geçmıs tamamen kulturel bir su ların kar^ılığı değıl de çabuk bıkılan nın basıt bır tuketım nesnesı olmaktan alınmaktadır George Martın ve Pcter rcçolarak algılamakonem taşımaktadır " oyuncaklar nıtelığındedır |Vlarx'ın "katı ote taşıdığı çarpık ımalaı çağdaş ınsanın Freund otomobılleşmeyı, otomobılın et(6) olan hcr !;cy buharlaşiyor" ıddıası her dusunce, davranış ve eylemlerıne ışık tut kılerını etraflıca ele aldıkları, Otomobı haldc hıç bugunku kadar geçerlı olma maktadır Burada, Ballard'ın tam olarak Teknoloji çağının bunalımı lın Lkolojısı adlı kıtaplarında şu saptamıştıı Tukctımcılık rıthıı vc metaların kastettığı şey, yaşamın sahıcı temellerıne Yanı teknoloıı guıuklık hayatın dı^ın malara yer vcrırlcr hakımıyetıne ılışkın modernlık elcştırıle yabaneılaşma ıle bırlıkte gelen Taylor'ın da bir şey değıldır, aksınc onun anlamı "()tomobılın cazıbesı kısmen, bıreyın rınde Charles Taylor bunu soylc açıklar sozunu ettığı "anormal vc escf vcrıcı bır nı ve ınsan davranısjarını belırlemektedır teknoloji uzcrındekı hakımıyetının, bı" geçmıçte kullandığımı/ katı, sureklı kendı benlığınegomulme" halıdır Bunu Ne var kı, teknolojı konusunda ıyımser reyscl o/gurluğun, gut ve hızın, toplum hğı olan, çoğunkıkla bir anlam ıfade eden da, romanını, her turlu anlatının ozu olan olmak gunumuzdc artık ımkansızlaşmış sal statunun ve cınsellığın somut bır bı ncsnclcr, etralımı/ı kuşatan geçıcı, taklıt kışıler arası ılışkıler değıl, otomobıllerle tır Bir 7amanlar çok taraftar bulan, tek çımde ıfade bulduğu bır ıkon olarak kul mallar uğtuna bir kcnara konmakta ılışkıler uzerıne kurarak yansıtır Roman nolojının daha ıyı bir toplumsal gclecek turel ve psıkososyal deneyımlcrımızde dıı "(1) Taylor tukctım eylemının ttıhaf dakı karakterler okura ıç yaşantılan, kı oluçturacağı du^uncesı ve onun uygarlı ver etmesınden ılerı gelır " (4) baştan çıkarıtılığı karşısında deh^ete du şısel tarıhleıı, yakınlarıyla ıhşkılcı, dışsal ğın ılerlemcsıyle e^anlamlı oldugu ıddı sen du^unuıleıden bırı olan Hannah Tüketimci ideolojiler sureçlcrı ctkılcme yctcneklerıvle değıl de ası artık çokmuştur Tersıne teknoloji bu Arcndt'ın clc^tırihinedeyerverır "Han alt tarafı bır makıne olarak gordugumu/, Bu, yanıltıcı bır otomobıl ımajıdır ve yuk kapıtalıst guçlerın elınde savaş eko nah Arendt ısc çağımızda kullanıJan ncs ama burada ınsanın bır u/antısı halıne sorumlusu bıreycı ve tuketımcı ıdeolojı nomısını bcsleyen, tuketımcılığı korukle nelerın gıtgıdc daha kısa omurlu olma gctırılen otomobılle ıçlı dışlı olma halle lerdır yen, dunya kaynaklarının tukenmcsıne, O7cllığı u/crındc dıııur vc 'ınsan ya^amı rıylc sunulur Her bııı kendı yalıtılmış "Bıreycı ve tuketımcı ıdeoloııler, çevçevrcsel bo/ulma ve kıılenmeyc yol açan nın gerçeklığı vc guvenılıılığının onct dunyasında son deıecc oznel çarpışma, rcnın bo/ulması, tam anlamıyla sanayı kontrol dısı bıı guçtuı Ross'a gorc, " Ar lıklc bı/ı kuşatan ncsnclcı ın onları tukct kaza, seks vc olum fantc/ılcrı urctmekte leşmış toplumlarda bıle ba7i kesımlerın tık gelecekte uujcnecck hıçbır "altın me etkınlıgındcn daha kalıtı olması ger ve otomobılın sunduğu olanaklaı yoluy ulaşım hakkından yararlanamaması, çağ" ve basıt teknolojık ço/umlcr yok çcğınc' dayandığını ılcn suıet "(2) Oysa la hi7, saldırganlık, şıddet, ıktıdar hıssı enerjı ve kaynak ısrafı, bedensel arzular tur " (7) l^tc Ballaıd'ın romanı da tekno tuketme etkmlığının on planda olması, bencıkc bır tatmın ve ha/ gırdabında su vc daha cıddı rahatsızlıklar, kendını ozellojı çağının bunalımı konusunda guçlu algılanan gerçeklığın son dercce /ayıf te ruklenmektedır Başka turlu bır dencyım lıklc kamusal alanlaun ve sokaklardakı ıçgoruler taşıması acısından onemhdır mellcı uzerıne kurulu olmasına yol aç olanağı sankı soz konusu bıle dcğıldır hayatın gıderek yok olması bıçımınde Gundelık hayatın scfıllesmesını, ınsan makta veonun guvenılırhğını zcdelemek hıssettıren toplumsal hayatın dokusunılışkılcrının çarpıklaşmasını o kadar ıyı "Zınnındc fılm yıldızıyla yaptığı araba tedır Aıtık gcrçcklığın gerçeklık değerı dakı tahrıfatlar gıbı otomobılın hegebir yerden yakalamıştır kı, bunu roman ka/asını canlandıran Vaughan'da birçok kalmamıştıı, o ınsanın ayağının altından monyasından kaynaklanan sorunların kı^ılcrının butun hıs ve algılannda oku yara ve darbe saplantı halıne gelmıştı kayan bir /cmındır Bu da, bıreyscl yasan ustunu kapamaya uğraşırlar." (5) ru dehşcte duşurecck bir oıçımdc yenıAğıı çckım fılmlerdcyuzlcrcekeztekrar tıların tatsı/laşmasına, bırcylerın anlam den ve ycnıdcn uıetmcsı mumkun ol lanan karmakarışık çarpışma sahnelenn Sonuçta, bırey ve teknoloji arasindaki ufkunun daralmasınave "anormal veesef muştur dc olduğu gıbı, her ıkı arabanın ondcn ç arpık ılışkıler gormezdcn gelınemez Bu vcııcı bir kcndı benlığıne gomulmc"(3) bırbırınc vurmasıyla çatlayan metal ve durum nerede en çok belırgınse oraya el "Catherıne'le payla^tığımı/ son /orla halının bugunun kulturune O7gu yegane parçalanan bolmeler, hcr ıkısının bede atılması gerekır Bu anlamda, Ballard'ınma orga7mı, menımın ısteksi7 penısım bıçım olmasına neden olmaktadır nınde açılan benzer yaralar, yu/u on ca kı, teknofobıye kapılmış bır entelektudcn vajınasına ağır aksak aktığını hatır mın boyalı yuzeyını olu doğmuş bır Af elın ısyanı oımaktan çok teknolojının ladım Bedenımdc ^ımdı, teknok)jı ustu Meta egemcnlığı ve tukctım kulturuy rodıt gıbı kırdığında, kadının yuzune sa kapsayıcılığını, gerçeklığı donuşturme ne kurduğumuz ortak duşlerımı/dekı le ılgılı butun bu duşuncelerı ıçıne alan gucunu, ınsanın teknolojıyezorunluola metalle^mış heyecanlar hukum suruyor bir perspektıften J G Ballard'ın Çarpış çılan cam parçalan ve her şeyden ote, rak uyum sağlama surecınde ortaya çı dıı Rontgcn odasının duvarlarındakı aluma romanına baktığmızda, romanın bu cınsel organlarında açılan yaralar, fılm C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A YI 3 8 8 SAYFA 10