Katalog

Ahmet Necdet yıllar önce, Yeditepc Yayınları'ndan çıkan "Fransız Şiiri Antolojisi"ni de hazırlamıştı. Elimizdeki bu "Baudelaire'den Günümüze Fransız Şiiri Antolojisi", yeni katkılarla, daha zenginleştirilmiş ve bazı küçük farklarıyla, daha önemlisi artık günümüz için bir ihtiyaç olduğunu hissettirmesi nedeniyle yeniden yayımlandı... YILMAZ ARSLAN güven, S. F.sat Siyavuşgil, O^uz Peltek, Ülkü Tamcr, Ccmal Süreya, Ergin Erten, Tahsin Saraç, Oktay Akbal, Nurcan Mattei, Can Yiiccl, Samih Rifat, AydemirCiürgözc, Sebahattin Tahsin Teoman, Halil CKİkhan, Oktay Rifat, Özdcmir Asaf, A. Kadir, Nezih Cansel, Erol (^an.sel, linis Batur, Selahattin 1 lilâv, Eray Canbcrk, M. Akil Aksan, Ccvat Çapan, Ferit Edgü, Teoman Aktürel, Aykut Derman, Metin Cengiz, Erdal Alova, l.cvcnt Yılmaz, Zeynep Oral, Vivet Kanetti, Ahmet Soysal, Serra Yılmaz, Hür Yumer ve Hüseyin Daha bu isimlcri okurkcn bile, insan bir hoş duygu içinc giriyor. Türk kültür, sanat vc yazın dünyasından 54 pırıl pırıl, rcnkli, canlı isim... "liirk $:ir Atlası", "lürh Yazın lıirıht", bir scyrüsefcr, bir rcsmi gcçit yapıyor sanki. Kitabın en güzel yanı ua bu iştc, larklı imzalardan, farklızenginçeşitli duyarlılıklarda çcviri şiirlcri bir araya getirmiş olması yani... Bursa'da yayımlanan Mozaik isimli şiir Ş eyh Galib'in ünlü "Hüsnü Aşk"ında, "Mumdan kayıklarla alcv denizlerıuı geçnıek" anlamında alınabileeek, hugünkü anlamıyla, bir "dizcsi" vardır. Bu dize daha sonraları, Abclülkadir Budak tararından, Tüıkçc'de en tcmiz, en sal, erı yalın haliyle, "Şiirin tanımı" için kullanıldı: "Şiir, mıtmdan kayıklarla alev denizlerini geçnıektır." Bu kadar.. Şiirin, zorluğunu, tuzaklarını, işçilik vc bilinc gerektirdiğini anlatabilecek daha başka bir söz söylenebilir mi bunun üstiinc, bilcmiyorum. Neden böylcbirgirizgâh yaptım? Şunun için: Çcviri, şiir çevirisi, şiirin (ozorolan şiirin) yazılmasından daha zor vc çctindir de ondan... Artık gerisini siz anlayın sözümün. Eline hcr kalem alan şiir vazamayacağı gibi, hcr dil bilenin altından kalkabileceği bir iş dcğil, şiir çevirisi de... Dünya ülkelerindc vc bizim ülkemizde dc çok tartışıldı, 'şiirin çevirüip çevrilemeyeceği' sorunu. Uzerindc birîeşilen ortak nokta; "şiirin tam anlamıyla birçok nedcnden dolayı çevrilemeyeceği, biçimi verilse içeriğine, içcriği verilse biçiminc ait bir eksikliğin mutlaka bulunacağı, ancak tüm bunlara rağmcn, çeviri bir "yeniden yaratı" olduğu için de, "yaklaşık" bir duyarlılıkla şiirin çcvrilebileceği, çcvrilmesi gerektiği" yönündedir. Bir yerue, bir çeviri şiir okuduğunuzda, o şiir size boğucu, sıkıcı, can acıtıcı bir his yaşatıyorsa, çeviri başarısızdır diyebilirsiniz kolayca... Ama bütün bunlara rağmen, dünyada vc bizde, yine dc şiir çevirilcri yapılıyor; derIcmclcr, antolojiler hazırlandığına, ya da tek bir şairc ait şiirlerin çcviri nalinde kitaplaştırıldığına şahitlik ediyoruz... Bizim ülkemiz dışındaki şairlcrin şiirlerini ve kcndilerini "yaklaşık" da olsa, tanımamıza katkısı var elbette ki bu tavrın. I liçbir işlcvi yoktur çcviri eyleminin, diycmiyoruz bu yüzdcn... Bu, Ahmet Necdet'in derlediği "Baudelaire'di'iı Günümüze Fratısız Şiiri Antolojisi" adlı kitaba bir yaklaşım dcncmesi; antolojinin, benim görcbildiğim açılardan tanıttlmasına katkı yazısına bir giıişti. Peki ncdir Ahmet Necdet'in derleyiphazırladığı antolojinin özellikleri? Önce Ahmet Necdct'lc, onun yaşamına ilişkin bir açıklamayla başlamak gerekli... Ahmet Necdet, birbilim adamıdır. Birçok iiniversitcdc, 'Beşeri ve Iktisadi Coğrafya' branşmda çalışmış, en soıı olarak da Uludağ Ünivcrsitesi'ndcn profesör olarak cmckli olmuştur. Ama bu özelliğinin ötesindc, Ahmet Necdet, bir şair vc çcvirmendir... Yazrn'a gönül düşürmüş değerli bir kalem... Ncdcn, kendi branşı dtşında, yazın hayatını benimscdi sorusunun ccvabı, elbettc ki Ahmet Necdet'in kendi içindc yatıyor... Ahmet Necdet, sair vc çevirmendir: Şiir kitapları var. Böylesine zor bir zenaat yanında, üstiine üstlük bir de çevirmenlik... Gertrude Durusoy'la birlikte "Apollinaırc" (1), "Louıs Aragon" (2) vc "Paul Cclan"\ (3), onların şiirlerini çevirdi... Şu sıralar, Broy Yayınları için "Andrey Voznesenski"y\ çeviriyorlar Gertrude hanımla. "liaudelaire'den (îünümüze Yransız Şiiri Antolojisi" (4) adlı derleme ise, onun son çalışması. Bu çalışmadan önce ise, Pa Apollinaire; "Bu köyü seviyorum, portakalagaçları altında/ Birbirlerini görmeden iki genç kız karsılık/ı aşklarınt anlatıyor/ Sonsuz yakınan mandolinlerine." diyen Larbaud... Sizin ruh dünyanızı sarıp sarmalıyor, dizelcriyle, şiirleriyle, poetik kültürleriylc. "Suladıg'ı gülü görmez olmus insanog'lu" diyor, Supervielle; John Perse, "Düğününae nehirleri hulunduran savaşçıları nerde bulmalı, nerde bulmalı?" diyor; "Bazilıka sokağının göheg'inde/ Duvarlar bizden yana olmuş/ Yediveren bırdamga üzerlcrinde/ ... / Hürriyet aşkıyla oyulmuş" Bu dizeler de Eluard'ın... Tristian Tzara, bu Dadacı usta, insan oluşun farklı birboyutunu, hümanikduygusal yanımızı şiirleştirıniş şu dizelerdc: "Bir adam sarkı \b'yler her sokak/a/ işıkLıra bezcnmiş go'zyaşları". Aragon ise şöyle diyor: "Sana büyük bir \tr \riylcyeccg*i»ı Zaman sensin/ Zaman kadındır tster kt/ Hep oksansın diz cökülsün hep". Bu kitabın içindeki şiirlerden cımbızlama dizeler almak yerine, bclki de okuılara havale etmek gerek kitabın okunması işini. Ancak tadımlık da olsa, scvdiğim şiirlerden küçük örneklcmelcr yapmak istedim... Yazıma, kitapta bcni en çok sarmış olan, içdünyama o anda seslenen, ama günlerce, kafamda vc dilimde taşımış olduğum Maeterlinck'in "Şarkı" şiiriyle son vetmek istiyorum: "ŞARKI" Bir gün döner gelirse Ona ne söylemeli? Dersin ki hekleyerek Kapadı gö'zlerini. Ya yine o sorarsa Bcni hiç tanımadan? Belki bir derdi vardtr Ona kardeşçe davran. Nerde niye sorarsa Ne cevap vereyim ben ? Ver altın yüzüğümü Hiçbir şey söylemeden. Ya derse ki salonda Neden yok hiç kimseler? • Açık kalmış kapıyı Sönmüş lambayı göster. Ya o zaman derse ki, Nasıl oldu ölümü? Belki ağlar korkanm Söylersin güldüğümü." Diğer şairleri ve şiirlerini okura bırakıyorum. Bir ülkcnin şiirini tanımak istiyorsanız, Ahmet Necdet'in hazırlamış olduğu bu antolojiye başvurun. Belki kitabın arka kapağındaki şu tanıtmalıkyazı, okurlara benim bütün yazımdan daha fazla yardımcı olacaktır: "... Ahmet Necdet, nıodern dünya edcbiyattntn en zengın kaynaklarından birini Türkçe'deki en başarılı çevirileriyle bir araya getirmiş oluyor. Bu antolojinin, ele aldığı dönemi, Türkçe'de en eksiksiz biçimde yansıtan bir derleme olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz." • Yazıda adı geçen kaynaklar ve kitaplar: 7. Apollinaire, 'Dünya Gülü', Çev.: G. Durusoy, A. Necdet, Adam Yay. 2. Aragon, 'MutluAşk Yoktur', Çev.: G. Durusoy, A. Necdet, Adam Yay. i. Paul Celan, 'Bademlerden Say Beni', Çev.: G. Durusoy, A. Necdet, Adam Yay. 4. "Baudelaire'den Günümüze Fransız •iiri Antolojisi", Haz : A.Necdet, Adam r ay. 5. Paul Celan, 'Zaman Kırmızıst Dudaklarla, Çev.:, A. Necdet, Broy Yay. 6. "Bugünün Diliyle Divan Şiiri Antolojisi", Haz: A. Necdct, Adam Yay. 7. Mozaik Dergisi, Mart '97, 4. Sayı, "Ataol Behramoğlu ile Sayleşi", Söyleşiyi yapan: Şengül Çolak. SAYFA 7 Ahmet Necdet'ten yeni bir antoloji Baudelaire'den Günümüze üü Fransız Şiiri dcrgısının Nısan '97 tarihli 4. sayısında, kendisiyle yapılan bir söyleşide (7), Ataol Behramoğlu, çeviriyle, daha doğrusu şiir çevirisiyleilgilişunlarısöylüyor: "Uztnanlık gerekiyor. Özellikle şiir çevirisinde uztnan ve şiire yatkın olmak lazım. Giderek, belli şairlerde uzmanlaşmak gerekiyor. Herkes her şiiri çeviremez. Onun duyarlılığını algılayacak biri olması gerek. Belli olur yani. Sevmediiin hirini çevirdig'in zaman belli olur.'' Bu sözler, tam da Ahmet Necdet'in emcğine dcnk düşer bir niteliktc. Yalnız kendi cevirilerini dcğil, Fransız şairlcrc yakınlık hissedip, en güzel haliyle, onların şiirlerini çeviren birçok şairin, çevirmcnin emeklerinc dc saygı göstererek antolojisini hazırlamış. 1 ler şairde yetkinlesmiş çevirmenlerin emeklerini değerlenuirmiş, bence... "Baudelaire'den Günümüze Fransız Şiiri Antolojisi" nin başında, Ahmet Necdet'in, küçük ancak kapsamlı bir "Franstz siırinı de^erlendiren" yazısı bulunuyor. Bu yazıdan, Fransız şiirinc ilişkin kimi ayrıntıları, bilgileri öğrenebiliyorsunuz. Şiirlcri okuduğunuzda, izlcnimleriniz daha da pekişmiş oluyor. Bunun yanında, . her şiirin başında, şiirleri çevrilen şairlere ilişkin küçük, kısa özyaşamöyküleri verilmiş bulunuyor. Buradan anlaşdıyor ki, Ahmet Necdet, basitc, kolaycıhğa kaçmamış, şiirlerini tanıdığınıız şairlerin hayatlarını da incelemiş ve okurlarla bunları paylaşmak istemiş... Kitaptaki şairlerin şiirlerini okumaya başladığınızda, onlarla adcta bütünleşip yekvücut oluyorsunuz. Ürtak bir duygu dünyasını yakalıyorsunuz: "Kokular vardtr çocuk tenleri gibi duru,/ Obua kadar tatlı, cim kadar yeşil o/a«"diyen Baudelaire; "Kalbim, denizcilerin türkülerini dinlc!" diyen Mallerme; "Hayat kısadır sanatın yolu uzun" diyen Cros; "Ararengın peşindeyiz çünkü bizj Rengın degu, ararengin sadece" diyen Verlaine; "Yangın, tavus kuşunun kuyrugu üstündcki bir güldür" diyen, dünya şiirinin kara papazı Jacob; "Güzel çingenem sevgilim bak/ Şu çalan çanlart aitıle/ Kimscnin görmedig'ini sanarak/ Çılgınca sevişirdik seninle" diyen, ul (ielan'dan "Zuman Kırımzısı Dudaklarla"\\ (5) hazırlamışlardı. Birde "Bugünün Diliyle Divan Şiiri Anlolojisi"ni (6)... Ahmet Necdet yıllar önce, Yeditepe Yayınları'ndan çıkan "Fransız Şiiri Antolojıw"ni de hazırlamıştı. Elimizdeki bu "Baudelatre'den Günümüze Fransız Şiiri Antolojisi", yeni katkılarla, daha zenginleştirilmiş ve bazı küçük nüans farklarıyla, daha önemlisi artık günümüz için bir ihtiyaç olduğunu hissettirmcsi nedeniyle yeniden yayımlandı... Bu antolojide64 şairin, 267 çeviri şiiri bulunuyor. Bu şairlcr: Baudelairc, Mailarme, Charlcs Oos, Verlaine, Lautreamont Kontu, Rimbaud, Vcrhaeren, Moreas, Laforgue, SaintPolRoux, Mactcrlinck, I Ienri De Regnier, Paul Claudel, Francis jammes, Valcry, Paul Fort, Charles, Peguy, Jacob, LeonPaul Fargue, Dc Lubics Milosz, Apollinaire, Valcry Larbaud, Supervielle, ]ulcs Romains, Ccndrars, John Pcrse, Jean Jouvc, Cocteau, Revcrdy, Eluard, Tzara, Brcton, Artaud, Soupault, Aragon, Michaux, Francis Ponges, Desnos, Prcvert, Queneau, Jean Foliain, Jean Tardieu, Char, Andrc Frenaud, Guillevic, Dc La Tour Du Pin, EdmondJabes.Jean Cirosjcan, Picrre Emmanucl, Bosquet, Boris Vian, Rcnard, Bonnefoy, Henri Pichette, Du Bouchct, Jaccottet, Jacques Dupin, Deguy, Roubaud, Plcynct, Lionel Ray, Claudc Esteban.Jcanürizet... Buşairleryanında.kitapta, "Fransızca Konuşanların Sesi" adı altında, Farnsızca konuşup yazan şairlcrin çcviri şiirlerinc de yer vcrilmiş. Bunlar: Sepghor, Birago, Diop, Aime (^esairc... Kitabın sonunda ise, "Şairler Dizini" bölümü eklenmiş. Bu antolojinin, en güzel yanı ise, "Türkiyc'nin cn yetkin, değerli şair vc yazın insanları tararından çevrilmiş şiirleri" içinde barındırması. Kim mi bu isimler: Ahmet Necdet, Gertrude Durusoy, C. Sıtkı Tarancı, Sait Madcn, S. Kemal Yetkin, Hüseyin Demirhan, Tahsin Yücel, JeanLoııis Mattei, Salah Birsel, O. Veli Kanık, Afşar Timuçin, Sebahattin Eyuboğlu, M. Ccvdet Anday, ()zdemir Ince, thsan Akay, Sabri Altıncl, Z. Osman Saba, Sezai Karakoç, lihan Berk, Fuat Pckin, A. RızaEr CUMHURİYET KİTAP SAYI 388