Katalog

mınyıım kaplı hava dclıklcrı, sıcacık do gal bır ovuk kaclar davetkâr btr bıçımde benı çağırıyoıdıı ' (s 36) Cmsellık, Ballaıd ın romanında tck nolojı tapınmasına ılonusen vt ınsanın ın tlcıın tluygu ve guduleıının sehlles mesınt ışatet cdcn butun cylemler açı sından paıatlıgmatıklır Teknoloııye ta pınan kahıamanlarm ıınsel eylemlerı standart bıı bıçımılt otomobılltrın içm ık vcı alıı vc alabıldıgınc duvgudan yok sun, son dcıccc mıkamktır "Sol dırseğınc dayanaıak kı/ın elıyle ovnamava ıkvam etıı ılıiı duzevdc bıı atabanın tasaıım vc cltktıonık vapısını hı/ ve yonunıı kııllanan bır dı/ı po/ıs vonlasıtltlttlı bıı danssahnelıyormusgı l)iyx.lı Seks ve tcknolojının bıtlıktelığı, havaalanına ayıılan ustgeçıdı gcçıp kıı /eye u/anan strıttc yol almava basladı ğımı/da doyuın noktasına ulastı ' (s 121) ( ınstllık ılc makınt aıasındakı analo )ilcı aslında hıç ycnı sayılnıa/ l.ntlusirı Dıvıımı nın vaıattığı makınc mıtı crktn modeınıst doncmın ımgtlcnıını btlırlc ym başlıta ıınsuıl ııdan bıııydı Makınc hı t m kadaı ıns.ın aklının /afcrı, Batı cndıısttısinın gutu vt soluğunun bır sımgtsı olsa danndakı, herankonttol dı şına çıkabılme vt ınsan hayatını ıchen ııımı çcvırcbılmc olasılıgını ıçercn teh lıktyı bırgrupsanatçı dalıa Bıııncı Dun ya Savası oncesınde scvınlcmıstı Makı nenın bu akıldısj yonıı ba/ı sanatçıların ııngtlcmındc ınsanın bastırnıaya çalı^tı gı kcndı tanavathgıyla (bu canavarlık tınstllıgı dc ıçeımcktedıı) ılüjkılcndırıl mıs, ve bıınun sonuıunda, orncğın, )a tob I psteın ın Kaya Dclgısı'ndc (1913 14) oldııgu gıbı utubclcr ortaya çıkmıs tı Pnomatık dtlgıtien esınlenerek yapıl mış, ınsan, boıek vc makine arası bır ucubc olan bu bronz heykelın govdesı neoyulmus, kocaman penısı hcykclın cn dıkkat çekıcı yonudur Bcnzer bıçımde, I rancıs Pıtabıa vc Marttl Duchamp da yapıtlarında makınt ımgcsindckı cınsel olanaklaıı aıaijtırmı^ hatta makınenın sapkııı vt doyumsu/ bır unscllığı ıma euen yonlerını one çıkarmışjardir "On lara gore, ınsan taıahndan yapılan ma kınc sapkın ama temelde doğru bır o/ ortreye donuşmuştur " (8) Makıncyı ıı sapIantıhahnegetıımısolanPıcabıa, 1914'teyaptığı Bıllcğınıdc Ycnıden Stv uılı Udnıt mı ( anlanaınyorum adlı tuva Iınde bır bakrınlt yasadığı kısa asktan gerıyc kalan tınscl na/ hatııasını makı ne sembolı/mını kullanarak ıfadc etmıs tır AnncsızDogmuş K/z(1916) tuvalııse tsa'y' babası/ doğuran Bakıre Meryem mıtıne dayalıdır ve buıada makine yal nı/ca Bakıre'nın çocuk dunyaya getırıi}! nın değıl, buna eşhk tdtn rıtucllerın tle bır parodısıdır Robert Hughes modcrn sanatı tartıstığı The Shoık ofthe Netv ad lı kıtabının sanatla makine arasındakı ılışkılere yer verdığı Mekanık Cennet ad lı bolumunde Pıtabıa hakkında şunları soyler "Mekanık cınscllık, mekanık bcnlık Pıcabıa'nın makine portrelerının hâlâ son derece alaytı gorunmesıne şaşma malı Buyuk dışlı çark erkck, kuçuğu ıse kadındır, çark tlıslcrının bırbırıne gec, mcsıylcbırıılığtrının hareketınıyonetır Makineahlakdışıdıı C) yalnıztanarektt edcr, duşuncmcv Malcıncler ondoku zuntu yuzyıhn merke/ı pornografık fan te/ısının ıdeal metaforııdur, tecavuzun ardından gclen haz Antak makıneyı sanatın alanına ta^ımakba^kabır^eydırve Pıcabıa'nın, strtlık, karsılıklı alı^verış, sılındırık bıt,ımltr, sokupgerı ^ekmeha reketı ve hcpsının otesınde de "anlam si7" tekıaıdan olu^an alaycı ımgelerkul lanarak ınsan ılışkılcrını mekanık sureç ler olarak ortaya koyma tabası s>on dere ce curetkârdır " (9) Ballard'ın kıtabı da anlamsız tekrar uzcrınekuruludur Karakterlerın araba Makine miti larıla kurtlucu bıtme/ tukenmez cınsel ılışkıleı oldukça soğuk ve mcsafclı bır anlatımla verılır, hatta erkek vt kadın cınsel organlaıı bıletıptakıadlarıvlaanı lır Bu da Ballard ın konuya nc kadaı ıronık yaklaştıj*ının en buvuk kanıtıdıı Vaughan ka/a yaralanma olum, ka/a anında bo^alma saplantılarının pt^ındt elınde fotoğraf makıncsı, tılgınlar gıbı ayrıntılar pesındt ko^maktadır Bu ko ijiıstuınıatanın sonu bır tuılu gtlmt/ Cıcldıgmdc ıst Vaughan ın fılm vılılı/ı nın aıabasına «,arparak ıınıı oldurmc va da yaıalama saplantisı hayata gc(,ııılmc nıısolaı.ık kalır Son dcıete ıronık bır bı tımdt Vaughan sankı sonunda asla bo salamadıgı bır masturbasyona ınatla de vam cdcrek ıntıhar etmı^ gıbı oluı Ballard ın ıronısıne ben/er bır ıronıyı orneğın, Duchamp'ta da buluru/ Dut hamp'ın BnynkCam ı(Bckarları laralın dan'SovuIan Cıtlın) mekanık tınstllıgc gonıletme \apan sanattakı makınc ımgt lcrı aıasındaavııbır vcrc sahıptıt 13u nc ı^t varadıgı bıllı olmayan tuhar ab surıl' bır makıncdıı Amavıncdı mııi hış bır tınsel doyumsu/luk ımgesıdıı Ust kısımda soyunan gelın, altta ıse asla ona ulasamayan bekarcrktklervardırve bunlar askılara asılı unırorma ve ccket Itrle ttmsıl edılmekttdıı Duthamp'ın yapıtı hakkındakı notlarından ogrenılen ıtrt gort ' Bckaılar (,ukulata Oğututusunu donduıcıek ve boyletc spcrm gıbı su tumsıı bıı sıv 1 olusmasını sağiavarak (ıc lın c du>ılukları ar/uyu behıtmevc çalı şırlar Bu sıvı halkalardan fıskırır, ancak ıkı bolumu avıran koruyutu çubuk vu /unden Cıelın'ın olduğu kısma ula^ama/ Dolayısıyla Cîelın sureklı onları kıskırt mava, Bckaılarsasonsu/akadarmastur basvon^apmava mahkıımdııı (10) Tonguç ve Köy Enstituleri Antalya Aksu Köy Enstitüsü, sonra da Hasanoğlan Yuksek Köy Enstıtusu çıkı^lı Pakıze Turkoğlu, ilkoğretım, ortaoöretim ve yuksekoğretımde çalışmı^ bır cğıtım cmckc.ısı Ayrıca kurulu^undan kapatılmasına değın Turkıyc Oğrctmcnlcr Scndıkası'nda üye olarak, bir sure de genel yonetım kurulunda gorev alarak orgutçuluk yapmış Cmeklı olduk tan sonra yıllarını buyukboy 620 sayfalık "Tonguç ve Enstituleri" adlı yapıtını ha/ırlamakla geçırmış BEHZAT AY Yapıtın doruuncu bolumu "1946 Yıkı mı' adını tasj yoı 35 kay naktan yarar landığıbubo lumu okur ktn ağlamak lı oldıım Beşıncı bo Ium "Gerıde Kalan 1/Ier" Bu bolumde enstıtulu ya/aı ve sanatçi lara yer vermıs Kımler yok kı Bu bo lumun ıçınde bır baş.ka ara baslık 17 Nısanloplantılarından TOS'e " Bu gu 7el bolum de bana ıncırın kayayı dclmt sını tağrı^tırdı Ayrıta yurtdışıntlakı koy enstıtulerıne de değınmekle ıyı et mış 'Tohum Eken Lğıtımtının ülumsuz luğu" ara ba^lığı altındakı bolume, Ton guc'un Hasan Ah Yucel'e va/dığı bır mcktuptan alıntı yapıyor '15 yıl ontc bırlıkte dolasarak bırer okula kavuştur mayı ulku edındığımı/ Anadolu koyle rınde o zaman yapılmış; anıtlar ıçınc yer leştırılen oğretmenlcrı yakından gor dum, duygulandım Çoğu çoluk çocuk sahıbı olmu^lar Yıllar ıçınde deneyım kazanıp gelı^erek, bıtlı pırelı, dcrtlı koy lulerle anlaşıp onların yardımına ko^u yorlar Ne vazık kı savıları çoğaltılma mı^ 1946'dan sonra gelenler, koylerı boyle ulkuculerle donatmak yetınc sof tanın elıne teslım etmek yolunu tutmuş lar Pusuda beklcyen tthalct bunu nımet bılerek yenıden sahneye çıkmış, ılerı fı kırlı aydınların karşısına dıkılıvermış " Kıtabın son bolumu "Album" Başa Koy Enstıtulerı amblemını koymuş Arkasına "Koy Lnstıtulerı Marşı"nı Da hasonra21 fotoğraf var Enstıtulerın sa yısını anımsattı bu 21 fotoğraf bana Ve en sonuna da 21 belge cfdemıs, Su kavurucu tcmmuz sıcağında sayrı olduğum halde on gun ve gecemı vere rek okuduğum bu yapıta "eğıtım anıtı" adını vcrdım kendımce Ve sevgıh yur dum, halkım uzerıne bır ağıt yakıp, Gu ney Afrıkalı yazarın o gu/elım romanı nın adıyla bıtırdım "Ağla Sevgıh Yur dum " Butun, ama butun aydınlara bu anıt yapıtı yurekten salık verıyorum Kı taplıklarında bır başvuru yapıtı olarak bulundursunlar Zaman zaman yararlan sınlar Çocukları, torunlan da bılgılen sın Kı ıçınde bulunduğumuz karanlığa ve de karanlıkçılara lanetler yağdırsın lar Bu buyuk oylumlu yapıtı yazan Pakıze Turkoğlu'nun da ellerı clert gorme sın Yıllarını vererek, boyle bır yapıt hazırladığı ıçın kendısını yuıekten kut larım Emeğı karşısında saygı ılc eğılıyo rum • Tonguç ve Enstituleri/ Pakıze Turkoğ lu/ Yapı Kredı Yayınları, 1997/ 6201 SAYFA 11 E u ontmlı yapıtı murekkebı kuru nıadan cdınıp on gunumu \ere rck, goncnerek vc vararlanarak okııdıım Yapıtın bırıncı bolumu olan ' Ton gııc. un lklımı"ne geçmeden oncc şoyle ya/ıvorTurkoğlu "Ara^tırmamda.Ton guc eğıtımcılığını, sıstcmın ulkemı/c ve eğıtımc getırdığı değerlerı saptamaya çalısııkcn onso/ olarak da değındığım gıbı bu kosulları, onun ıçındcn geı,tığı Osmanlı ve Cumhurıyet donemı bırı kımlerını, bugun gelınen yerı gorerek ya/mayı denedım longuc/u ve enstıtu lerını ıvı tanıtabılmek ıtın alıntı vc or nekleıdc yorumlaıda, onun goruşlennc ılkt olarak vt r v t rdım Her bolumun ba^ına ondan alıntıları o/ellıklt yerles tırdıın Çagdaş duyarlılığın eleştirisi Ionguc, u ıvı tanımak ıstevenlcrc 120 sayfa tutan 'longuç'un lklımı" boltı C ınsellık scvgı ve duyarlılıktan u/ak munıı onemlc salık verııım Bu bolumu laijtığında ınsanın en korkunc, anlamıla ya/mak ıtın tam 136 kaynaktan yarar hay\ansı vonunu açığa vurur, dolavısıv lannııs Verdığı emeğe deıın saygı duy la tıpkı bır makınenın ısjeyı^ı gıbı duvaı dum sı/, soğuk, yabancı ve ınsanlıktan uzak olaıak algılanabılır Makıneyc vuklenen lkıncı bolum Onun Lnstıtulerı" adı sapkın tınscl tağrışımların kokenınde nı taşıyor fam 270 sayfa tutan ve yıne bu duş,unce yatıyor olsa gerektır kı Bal yuzleıtc kaynaktan yararlanılarak yazı lard ıçın de boyle olduğundan kusku lan bu bolum, o/elhklc eğıtımcı geçınıp yok Dolayısıyla kıtabın pornogıahk yo enstituleri kulaktan duyarak oğrenen nunu her turlu sıg yargının otesınde bır lerın gcrtek eğıtımın ne olduğunu oğ sanat cscrının c,aöda^ duyarlılığa eleştı renmelerı ıçın mutlaka okumaları ge rısı olarak gormekte fayda var reklıdır Bu bolum okunmadan enstıtu Çağdaş bılımkuıgunun aıtık teknolo lerın amatı, fclscfesı oğrcnılcmeycceğı jıye tapınmayı ıçeren urunler yerıne, ola gıbı Kemalı/mın eğıtımc uygulanması naklı, olası ya da tcrcıh edılebılır gclecek da oğrenılemez Ayrıta bu bolume 1 ur lere ıh^kın cıddı ve kaygılı sorular soran koğlu bıı tc^nı de katmı^ Koy Enstıtu urunler ortaya koydu^u gozdtn kaçma len'nın unlu "Tarım Mari}i"nı,oyıllann maktadır Ballard da yapıtlarında bu tur oğrencılerınden Arıf Arslan, Mehmet soruları en durııst bıçımde sormayı bec Başaran, Osman Darıcı, Fakır Baykurt, recn bırbılımkurgudur Teknolojınınya Mahmut Makal, Ha^ım Kanar, Talıp rattı|*ı ıssızlığı vc yabancıla^mayı, tuke Apaydın'ınşıırlerındenorneklervermı^, tım kıılturunu, bıreyın tecrıt edılmı^lı^ı o vıllarda yayımlanan koy enstituleri nı tekrar tekrar vurgulayarak bılımkur dergısını tarayarak gu turunu o eskı naırlığınden kurtaı an ve Bu buvuk yapıtın ucuncü bolumu onun gerçekhğın daha cıddı bır kurgu "Koylcrın Canlandırılması" adını taşı suna donus,mcsını saglayan ya/arların yor Kı longue'un asıl amacı da buy başında gelmektedır • du Tonguc'un "Canlandınlacak Koy" adlı yapıtınaan şu ılgınç bolumu alıntıNotlar: lamış "Şafak sokmeye yuz tutmuştu Romandan yapılan tum alıntılar ıçın Demokrası yonetımı nı/lagelışecek,ça bkz Çarpışma,] G Ballard, Çev Nurgul Ii!;kan ve yeteneklı olanlara tum yollar Devecı (Ayrıntı Yayınları, 1996) a^ılacaktı Olumlu ı^ltre, bılımsei ılke 1 Charles Taylor, Modemlıgın Sıhıntıla lere, ulke gerçeklerıne dayanmadan, hı rı, Çev, Uğur Canbılen, 12, Ayrıntı Yayın le ve duzenle sahneye çıkıp tutunmak ıs ları 1996 teyenler gıtgıde a/alacak, boylelerı ıçın 2 A g y , s 14 yollar darlaşacak, kapanacaktı Zengın 3 Agy.s. 12 koy kaynağından taze guçler fı^kırıyor, 4 Gcorge Martın ve Peter Freund, Oto mobılın kkolojısı, Çev GurolKoca.s 28, bunlar onemlı ı^lere el koyuyordu " lnonu'nun he koy enstıtusune gıttık Ayrıntı Yayınları 1995 çe gorduklerı, duydukları karşısında 5 A g y , s 28 duyduğu kıvanç, ve sevınçe de zaman 6 AndrcvvRoss, Iuha/Hava SınırlarÇa gtnda Kultur, Bılım vc Icknolojt, Çev Ka zaman değınıyor bu bolumde Orne ğın Eylul 1943'te Adana Duzıcı Koy mıl Durand, s 17, Ayrıntı Yayıları 1995 Enstıtusıı'ne geldığınde, enstıtunun bı 7 A g y . s 12 rıncı sınıf oğrencısı Hasan Turan, Ino8 Robert Hughes, Ibe Shock of the nu'ye kendı yazdığı şıırı okumuş Sayrı Netv, s 48, Thames and Hudson, 1991 olan bu oğrcncıyı yanına alır înonu, An 9 A g y , s 51 kara ya goturur, ıytlcştmlmesını sağlar 10 A g y , s 55 B CUMHURIYET KİTAP SAYI 388